Yassıada yargılamalarında zarar görenler veya mirasçıları tarafından zararlarının karşılanması istemiyle yapılacak başvuruları değerlendirecek komisyonun çalışma usul ve esaslarına ilişkin cumhurbaşkanı kararı Resmi Gazete'de yayımlandı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan imzasıyla yayımlanan karar ile 23 Haziran 2020'de TBMM'de kabul edilen kanun gereğince kurulan komisyonun çalışma usul ve esasları ile komisyona başvuru şekli belirlendi.

"27 Mayıs 1960 Askeri Darbe Mağdurlarının Zararlarının Tazmini Amacıyla Kurulan Komisyonun Çalışma Usul ve Esasları"na göre, 13 Ekim 2020'de cumhurbaşkanı kararı ile kurulan komisyon, 12 Haziran 1960'ta kabul edilen yasa ile Demokrat Parti (DP) yöneticilerinin ve bunların suçlarına katılanların yargılanması amacıyla kurulan Yüksek Soruşturma Kurulu ile Yüksek Adalet Divanı tarafından haklarında soruşturma ve kovuşturma yürütülenlerin uğradıkları maddi ve manevi zararların karşılanması istemiyle, zarar görenler veya mirasçıları tarafından yapılan başvuruları değerlendirerek karara bağlayacak ve kararlara karşı itirazları da inceleyerek sonuçlandıracak.

Başvuru süresi 3 ay ile sınırlandırıldı

Yüksek Soruşturma Kurulu ile Yüksek Adalet Divanı tarafından haklarında soruşturma ve kovuşturma yürütülenlerden, maddi ve manevi zararlarının Hazine tarafından karşılanmasını isteyenler veya mirasçıları, bizzat veya vekilleri ya da kanuni temsilcileri aracılığıyla komisyona başvurabilecek.

Komisyona başvuru süresi söz konusu usul ve esasların Resmi Gazete'de yayımlanmasını izleyen günden itibaren 3 ay olarak belirlendi. Başvuru süresinin son gününün resmi tatil gününe rastlaması halinde süre, tatili takip eden ilk iş gününün çalışma saati sonunda bitecek. Süre dolduktan sonra yapılan başvurular kabul edilmeyecek.

Başvurulan doğrudan komisyona veya valiliklerin il yazı işleri müdürlüklerine yapılabilecek. Başvuru formu ve eklerinin verildiği tarih, başvuru tarihi olarak kabul edilecek.

Mirasçılardan birinin süresi içinde başvuruda bulunmuş olması, diğer mirasçılara başvuru süresi geçtikten sonra başvuru hakkı vermeyecek.

Başvuru formlarına komisyonun resmi internet sitesinden ulaşılabilecek

Başvuruda bulunacakların, komisyonun resmi internet sitesi "https://1960tazminatkomisyonu.adalet.gov.tr" adresinde yayımlanan başvuru formunu eksiksiz doldurması ve başvuranın bizzat veya vekilleri ya da kanuni temsilcileri tarafından imzalaması gerekecek.

Mirasçılar tarafından yapılan başvurularda, haklarında soruşturma ve kovuşturma yürütülen kişilere mirasçı olunduğuna dair veraset ilamının aslı veya tasdikli sureti sunulacak.

Başvurularda karşılanması istenen maddi ve manevi zararlara ilişkin bir miktar veya değer belirtilemeyecek. 

Başvuru sonrası süreç ve değerlendirme

Komisyona yapılan başvurulara, Yüksek Soruşturma Kurulu ile Yüksek Adalet Divanı tarafından haklarında soruşturma ve kovuşturma yürütülen kişiler esas alınarak dosya numarası verilecek. Dosyada başvuru formu ve ekleri ile komisyonun yapacağı incelemede gerekli olan bilgi ve belgeler yer alacak.

Başvuru, komisyon başkanı tarafından raportöre verilecek. Raportör öncelikle başvuru formu ile başvuruda sunulan belgelerde eksiklik olup olmadığını kontrol edecek.

Herhangi bir eksiklik varsa komisyon başkanı, eksikliğin giderilmesi için başvurana 15 gün süre verecek. Başvuran, belirtilen eksiklikleri tamamlayarak ilgili evrakı belirtilen usulle komisyona iletecek.

Öngörülen süre içinde mazeretsiz olarak eksikliklerin tamamlanmaması halinde mevcut dosya kapsamına göre karar verilecek.

Komisyon, başvuruların değerlendirilmesinde ihtiyaç duyulan her türlü bilgi ve belgeyi kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilerden talep edebilecek. Kamu kurum ve kuruluşları bu talebi belirlenen süre içinde yerine getirmek zorunda olacak.

İnceleme sürecinde temsil belgesi veya vekaletnamenin geçersiz hale gelmesi, başvurunun karara bağlanmasını engellemeyecek. Bu süreçte başvuranın vefat etmesi halinde, kanuni mirasçılarından yeni başvuru alınmaksızın başvuru karara bağlanacak.

Raportör gerekli incelemesini tamamlayıp raporunu hazırladıktan sonra dosyayı komisyona sunacak.

Komisyonun toplanma ve karar alma süreci

Komisyonun toplantı gündemi komisyon başkanı tarafından belirlenecek ve toplantı öncesinde komisyon üyelerine bildirilecek.

Başvuru dosyaları gündemdeki sırasına göre görüşülecek. Komisyon, komisyon başkanının çağrısı üzerine en az 5 üyenin katılımı ile toplanacak ve üye tam sayısının salt çoğunluğu ile karar alacak.

Komisyon başkanı ve üyeler; kendileri, eşleri, evlatlıkları ve üçüncü derece dahil üçüncü dereceye kadar kan ve ikinci derece dahil ikinci dereceye kadar kayın hısımlarıyla ilgili veya kişisel menfaat ilişkisi içinde oldukları başvurulara ilişkin müzakere ve oylamaya katılamayacak. Bu durum karar metninde ayrıca belirtilecek.

Komisyon incelemelerini dosya üzerinden yapacak ve müzakere neticesinde, başvurunun reddine veya kabulüne karar verecek.

Mirasçılar tarafından yapılan manevi zarara ilişkin başvurularda, manevi tazminat miktarı zarar gören muris esas alınarak belirlenecek ve bu miktarın başvuranlara miras payları oranında ödenmesine karar verilecek.

Maddi zarara ilişkin başvurular karara bağlanırken, uğranıldığı kesin olan ancak aradan geçen zaman sebebiyle tutar yönünden tespiti teknik olarak mümkün olmayan zararlar açısından hakkaniyete uygun bir tazminat miktarı belirlenecek.

Mirasçılar tarafından yapılan başvurularda maddi tazminatın miras payları oranında ödenmesi kararlaştırılacak.

Başvuran, komisyon kararına karşı kararın tebliğini izleyen tarihten itibaren 15 gün içinde bir defaya mahsus olmak üzere vereceği dilekçe ile doğrudan veya valiliklerin il yazı işleri müdürlüğü aracılığıyla komisyona itiraz edebilecek.

İtiraz hakkında verilen kararın tebliği üzerine başvuran, ilk derece mahkemesi sıfatıyla Danıştay'da dava açabilecek.

Tazminatlar kararın kesinleşmesinin ardından 4 ay içinde ödenecek

Komisyon kararında belirlenen maddi ve manevi tazminatlar, kararın kesinleşmesini müteakip talep üzerine 4 ay içinde, kararda gösterilen kişiye/kişilere Hazine tarafından ödenecek.

Komisyonun sekretarya hizmetleri, Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü tarafından yürütülecek.

Komisyonun ihtiyaç durumuna uygun bir hizmet binası, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından Adalet Bakanlığına tahsis edilecek.

Komisyonun giderleri, Adalet Bakanlığı bütçesinde Hukuk İşleri Genel Müdürlüğüne tahsis edilen ödenekten karşılanacak.

Personel görevlendirilmesi, hizmet binasının tahsisi ve tefrişi ile komisyonun ihtiyaç duyacağı her türlü araç ve gerecin temini kapsamında doğabilecek tereddütleri gidermeye Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı yetkili olacak.

Komisyonun görev alanına giren işlerde her türlü veri, bilgi ve belge akışı ile dokümantasyon işlemi, bu işlemlere ilişkin her türlü kayıt, dosyalama ve saklama işlemi ile uyum ve iş birliği sağlanmış dış birimlerle yapılacak her türlü işlem elektronik ortamda yapılabilecek.

Komisyonun işleyişine ilişkin diğer hususlar komisyonca belirlenerek internet sitesinde ilan edilecek.

Başvuru dosyaları, sürecin tamamlanmasını müteakip Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına gönderilecek.

Komisyon üyeleri

Cumhurbaşkanı kararı ile 13 Ekim 2020'de kurulan komisyonun başkanlığına Adalet Bakan Yardımcısı Zekeriya Birkan getirilmiş, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanı, Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürü, Hazine ve Maliye Bakanlığı Başhukuk Müşaviri ve Muhakemet Genel Müdürü, İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürü, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürü ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tapu ve Kadastro Genel Müdürü komisyon üyeleri olarak belirlenmişti.

12 Mart ve 12 Eylül kapsam dışı bırakıldı

23 Haziran 2020'de TBMM'de kabul edilen kanunla 27 Mayıs 1960 darbesinden sonra, Yüksek Adalet Divanı'nın verdiği tüm kararlar hükümsüz hale getirilmişti. Teklifin TBMM Anayasa Komisyonu'nda görüşülmesi sırasında CHP'nin, Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının idamının yolunu açan 12 Mart 1971 muhtırası ile 12 Eylül 1980 askeri darbesi yargılamalarının da kapsama alınmasına ilişkin önerisi ise kabul edilmemişti.

Yasa teklifinde imzası bulunan TBMM Başkanı Mustafa Şentop, Yassıada yargılamalarını geçersiz sayan teklifin Deniz Gezmiş ve arkadaşları için de uygulanması önerisine karşı çıkarak “Böyle bir şey yasama, yürütme, yargı erkler ayrılığı bağlamında yanlış olur” demişti.

Şentop,  “Bizim yaptığımız şeyde, mahkeme kararının yasama organı tarafından yok sayılması, hükümsüz sayılması söz konusu değil. Böyle bir yolu açmak zaten doğru olmaz. Böyle bir şey yasama, yürütme, yargı erkler ayrılığı bağlamında da yanlış olur. Yassıada’yla ilgili özel bir durum var. Orada birtakım şahısları yargılamak için özel bir kurul oluşturulmuş. 12 Eylül sonrasındaki idamlar, 12 Mart sonrasındakiler böyle değil. Onlar, mevcut mahkemelerde yargılanmışlar” demişti.

 

AA, Independent Türkçe