ABD’den BM’ye İran Yaptırımları Talebi

Trump yönetimi, İran’a yönelik tüm BM yaptırımlarının yeniden devreye sokulması talebine ilişkin Birleşmiş Milletler’i resmen bilgilendirdi.

BM Güvenlik Konseyi’ne ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo tarafından yapılan resmi bilgilendirmede gerekçe olarak İran’ın 2015 tarihli nükleer anlaşmaya yönelik önemli ihlalleri gösterildi.

Başkan Trump, 2018 yılında altı küresel güç ve İran arasında yapılan “Kapsamlı Ortak Eylem Planı” adlı uluslararası nükleer anlaşmadan ABD’yi çektiğini açıklamıştı. ABD, Güvenlik Konseyi’nin anlaşmayı destekleyen kararı uyarınca yaptırımların geri getirilmesini talep etme hakkına sahip olduğunu savunuyor. Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa ise artık anlaşmanın tarafı olmayan ABD’nin bu hakka sahip olmadığını söylüyor.

BM Güvenlik Konseyi’nin dönem başkanlığını yapan Endonezya’nın BM Büyükelçisi Dian Triansyah Djani’ye sunduğu mektupta Pompeo, İran’ın nükleer anlaşmayla ilgili yükümlülüklerini belirgin biçimde yerine getirmediğinin, bunun sonucunda da BM yaptırımlarının yeniden uygulanması sürecinin tetiklenmiş olduğunun altını çizdi.

BM’ye bağlı Uluslararası Atom Enerjisi Dairesi de İran rejiminin anlaşmanın bazı kısımlarını ihlal ettiğini rapor etmişti, ancak Tahran bunun nedeni olarak ABD’nin tarafı olduğu anlaşmadan çekilerek anlaşmayı ihlal etmesini ve tek taraflı sert yaptırımlar uygulamaya başlamasını göstermişti.

Pompeo mektubunu BM Güvenlik Konseyi yaptırımlarının tamamının neden yeniden uygulanması gerektiğiyle ilgili altı sayfalık bir açıklamayla birlikte verdi.

Konsey üyelerinin çoğu ABD tarafından başlatılan Güvenlik Konseyi’nin İran yaptırımlarının tamamının yeniden yürürlüğe sokulması hamlesine karşı çıkıyor. Bunlar arasında İran anlaşmasının taraflarından olan ancak BM Güvenlik Konseyi üyesi olmayan Almanya da var.

Fransa, Almanya ve İngiltere’den “Desteklemiyoruz” açıklaması

Fransa, Almanya ve İngiltere, yaptıkları ortak açıklamada ABD’nin Güvenlik Konseyi’nin İran yaptırımlarını yeniden devreye sokma adımını desteklemeyeceklerini, bunun İran nükleer anlaşmasını desteklemek için yapılan çabalarla örtüşmediğini bildirdi.

Açıklamada “Anlaşmayı korumak için İran’a nükleer yükümlülükleriyle ilgili tüm tutarsız adımları ortadan kaldırması ve anlaşmaya tam olarak uymaya geri dönmesi çağrısı yapıyoruz” denildi.

Rusya’nın BM Büyükelçisi Vassilu Nebenzia ise “Bunu (İran’a yaptırımları) başlatmak için yasal hakları ya da gerekçeleri olduğunu düşünmüyoruz. O nedenle tabii ki karşı çıkacağız” diye konuştu.

Çin de Rusya’nın konuyla ilgili görüşünü paylaştığını kaydetti.

İran Dışişleri Bakanı Cevat Zarif de BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’le yaptığı telefon görüşmesinde BM Güvenlik Konseyi’nde ABD’nin bu talebine karşı çıkılmasını istedi.

Zarif, bu durumun uluslararası hukuk açısından tehlikeli sonuçları olacağını, uluslararası mekanizmalara zarar vermekten başka işe yaramayacağını ve Güvenlik Konseyi’ni itibarsızlaştıracağını belirtti.

ABD’nin Güvenlik Konseyi’ne sunduğu bilgilendirme, Güvenlik Konseyi’nin İran’la yapılan anlaşmayı içeren kararı uyarınca, konseyin 2015 öncesi İran yaptırımlarının yeniden yürürlüğe konulması için 30 günlük süreyi başlatmış oluyor. Ancak Güvenlik Konseyi’nin diğer üyeleri, yaptırımların uluslararası nükleer anlaşmayla hafifletilmesinin uzatılması için karşı tasarı sunma imkanına sahip. Böyle bir tasarıysa yine ABD tarafından veto edilebilir.

ABD’nin, Ekim ayında süresi dolacak İran silah ambargosunun uzatılması için sunduğu tasarıyı Çin ve Rusya geçen hafta veto etmiş, Güvenlik Konseyi’nin 11 üyesi ise çekimser kalmıştı.

Pompeo, İran’a silah ambargosunun uzatılmamasının büyük bir hata olacağını söyledi ve ABD’nin İran’ın tank gibi konvansiyonel silahlar almasına alıp satmakta özgür olmasına asla izin vermeyeceğini kaydetti.

Rusya'dan İran toplantısı talebi

Rusya BM Güvenlik Konseyi’ne Cuma günü İran konusunda toplanma teklifinde bulundu.

Rusya bugünkü gelişmeler doğrultusunda İran kamuoyuna açık bir toplantı yapılmasını talep etti.

BM Güvenlik Konseyi'nin beş daimi üyesi İngiltere, Çin, Fransa, Rusya ve Amerika ile Almanya'nın imza attığı 2015 İran Nükleer Anlaşması, İran'ın nükleer bomba elde etmesini önlemek için Tahran'ın nükleer faaliyetlerinin kısıtlanmasını, bunun karşılığında İran'a uygulanan yaptırımların kademeli olarak kaldırılmasını öngörüyordu. Anlaşma aynı zamanda İran pazarının çok sayıda yabancı yatırımcıya açılmasını da sağlamıştı.

Başkan Trump, anlaşmayı sık sık “şimdiye kadarki en kötü anlaşma” olarak tanımlıyor.

2018 yılı Mayıs ayında Amerika'yı anlaşmadan çıkaran Trump, İran'a yönelik yaptırımları tek taraflı olarak yeniden uygulamaya koymuştu. Tahran ise buna karşılık olarak nükleer faaliyetlerinin bir kısmını yeniden başlatmış ve 2019 yılı Temmuz ayında hem zenginleştirebileceği uranyum miktarı hem de depolayabileceği zenginleştirilmiş uranyum seviyesine uygulanan kısıtlamaları aşarak anlaşma şartlarını ihlal etmişti.

voa