Milli iradenin çıkardığı kanunları, halkın seçtiği cumhurbaşkanının kararnamelerini AYM yargıçları nasıl iptal eder?!

15 üyeli AYM’nin son üç kararında bu soruların net cevapları var. Resmi Gazete’de yeni yayınlanan üç karar…

• AYM, Cumhurbaşkanlığı sisteminin kurucu kararnamesi olan 1. Sayılı cumhurbaşkanlığı kararnamesinde, benim saydığım 39 düzenlemeyi iptal etti. (K. No: 2023/180)
• AYM, Cumhurbaşkanı’nın Adalet Akademisiyle ilgili kararnamesini tümüyle iptal etti, hem de bütün 15 üyenin oylarıyla, oybirliğiyle. (K. No: 2023/229)
• AYM, Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi CİMER’in çalışma usul ve esasları hakkındaki kararnamede değişiklik yapan Cumhurbaşkanlığı kararnamesini iptal etti. (K. No: 2024/9)

7-8 üyenin oylarıyla da iptal edilebilirdi. Oybirliğinin önemi, İrfan Fidan dahil, Erdoğan tarafından atanmış üyelerin de oylarıyla iptal kararlarının verilmiş olmasıdır.

ANAYASA’DA ÇELİŞKİ YOK

Konu çok teknik olduğu gibi her bir iptal kararını özetlemek de köşe yazısı boyutlarını aşar. 1. Numaralı CB Kararnamesi’nde 39 iptal yapan AYM kararı, karşı oylar dahi, 275 bin kelimedir!

Ben bu kararlarda ön plana çıkan üstün hukuki değerlere dikkat çekmek istiyorum.

Evvela, CB sisteminin kurucu belgesi olan 1. Sayılı CB Kararnamesi hakkında CHP iptal davası açtığı gibi Danıştay Genel Kurulu da “itiraz” yoluyla AYM’ye dava açmış, AYM birleştirerek karar vermiştir.

“Anayasa’da çelişki var, yetkiler iyi düzenlenmemiş” anlamında anayasayı eleştiren Cumhurbaşkanı, Meclis Başkanı, Adalet Bakanı ve Yargıtay Başkanı’nın bu eleştirilerinin haksız olduğunu gösteren çok net bir örnek: Danıştay niye AYM’ye başvuruyor? Çünkü idari konularda son yetkili Danıştay’dır, anayasal konularda son yetkili AYM’dir. Adli konularda da Yargıtay son yetkilidir. Anayasa’da çelişki yoktur.

KUVVETLER AYRILIĞI

AYM’nin kararında öncelikle “yürütme”nin yani cumhurbaşkanının hangi alanlarda kararnamelerle düzenleme yapabileceği, ama hangi alanlarda yetkinin münhasıran “yasama”ya, Meclis’e ait olduğu ortaya konuluyor. (Paragraf 5)

Bütün karar, bu noktadan hareketle inşa ediliyor: Yürütme kendi alanında kararname ile düzenleme yapabilir. Ama “temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle… siyasi haklar ve ödevler” alanında yetki mutlak olarak “yasama”nındır, Meclis’indir.

Cumhurbaşkanı, kanunun mevcut olduğu bir konuda da kararname çıkaramaz. (Anayasa md. 104)
Mesela, Cumhurbaşkanı’nın Beştepe’deki kendi personelinin maaş ve çalışma şartları, özlük hakları kanunla mı düzenlenmeli, yoksa Cumhurbaşkanı tarafından mı? AYM, “kanunla düzenlemeli” diyerek iptal kararları verdi. Çünkü “haklar ve ödevler”le ilgilidir bu konular. (Paragraf 82, 91 ve 124)

Fevkalade kritik bir konu: CB Kararnamesinde, Beştepe’deki “politika kurulları”’nın ihtiyaç duyduklarında “her türlü bilgi”yi kurumlardan isteyebileceği hükmü vardı. AYM “kişisel veriler”in gizliliği ilkesini ve Meclis’in mutlak yetkilerini hatırlatarak bu düzenlemeyi de iptal etti. (Paragraf 159-160)
Belediyelerin yetkilerini kısıtlayan maddeleri de iptal etti. Düşünün bu şekilde 39 iptal!..

ADALET VE CİMER

AYM, Adalet Akademisi’yle ilgili CB Kararnamesini “münhasıran kanunla düzenlenmesi gereken konularda düzenleme içerdiğinden” anayasaya aykırı bularak “tümüyle” ve oybirliğiyle iptal etti. (Paragraf 34)

CİMER’li ilgili CB Kararnamesi’nin iptal edilmesine gelince, AYM kararında şu temel hukuki prensipler ön plana çıkıyor:

“Bilgi edinme hakkı devletin elinde bulunan ve erişilebilir olmayan bilgi ve belgelere ulaşabilmeyi güvence altına almaktadır…

Bilgi edinme hakkı, yönetilenlerin yönetenleri denetleyebilmesinin, dolayısıyla hukukun üstünlüğünün sağlanabilmesinin önemli bir aracı olarak işlev görmektedir…” (Paragraf 21-22)

AYM bu ilkelere aykırı maddeleri iptal etti. Bu konular kanunla düzenlenebilir çünkü.

HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ

Görüyor musunuz, kuvvetler ayrılığı ne kadar önemli? Görüyor musunuz “hak eksenli” çalışan bir AYM hürriyetlerimiz için ne kadar değerli? Görüyor musunuz “bilgi edinme” hakkını “insan hakları” olarak dokunulmaz kılan evrensel hukukun ulaştığı seviyeyi?..

Görüyor musun AYM neden husumetlere maruz kalıyor?

Gelişmiş ülke refahına ve kudretine ulaşmak için hukukun siyasetten üstün olmasının zorunlu olduğunu görüyorsunuz değil mi??

TAHA AKYOL / KARAR