Avrupa Konseyi raporunda Türkiye'nin insan ticareti mağdurlarını yeterince tespit edemediği ve Türk mahkemelerinin insan ticareti davalarında "aşırı oranda" beraat kararı verdiği tespitleri yer aldı.

Avrupa Konseyi İnsan Ticaretine Karşı Eyleme İlişkin Uzmanlar Grubu (GRETA) Türkiye’yle ilgili ilk raporunu bugün Strasbourg’da yayımladı.

Rapor GRETA uzmanlarının 5-12 Ekim 2018 tarihleri arasında Türkiye’de gerçekleştirdikleri saha çalışması temelinde hazırlandı. GRETA heyeti bu kapsamda Ankara ve Kırıkkale’de insan ticareti mağdurları için hazırlanmış sığınma evlerini ve Adana yakınlarında Suriyeli sığınmacılar için kurulmuş Sarıçam Geçici Barınma Merkezi’ni ziyaret etti.

Ziyaret sonrası hazırlanan ve Salı günü yayımlanan raporda, "insan ticareti konusunda hem hedef adres hem de transit ülke" olarak tanımlanan Türkiye’nin bu sorunla mücadelede adımlar attığı ve ulusal planlar hazırladığı belirtilmekle birlikte, bu tür planların uygulanışının denetimini öngören yeni bir ulusal plana daha ihtiyaç olduğu not edildi.

Yeni planın, Türk uyruklular da dahil, tüm insan ticareti mağdurlarına yönelik olması ve her türlü sömürü biçimini içermesi gerektiği belirtildi. İnsan ticareti mağdurlarının kimliklerinin tespitinin önemine değinen GRETA, bu işlemlerde önceliğin sığınmacılar, iltica başvurusunda bulunanlar ve yerlerinden edilmiş şahsılara verilmesini istiyor.  Bu işlemlere uzman sivil toplum kuruluşlarının dahil edilmesi çağrısında bulunuyor.

Resmi veriler

Raporda İçişleri Bakanlığı’nın insan ticaretiyle ilgili rakamlarına da yer veriliyor. Buna göre Türkiye'de 2014'te 50, 2015'te 108, 2016'da 181, 2017'de 303, 2018'de ise 134 "insan ticareti mağduru" tespit edildi. Bu mağdurların yüzde 80'i kadınlar, 170’ini de çocuklardan oluşuyor. 

2014-2018 döneminde tespit edilen mağdurların çoğu Suriye kökenli (150). Suriyelileri sırasıyla Kırgızlar (112), Özbekler (106), Faslılar (61), Gürcüler (39), Moldavlar (38), Ukraynalılar (34), Ruslar (27) ve Azeriler (24) izliyor. Tespit edilmiş insan ticareti mağduru Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı sayısı ise 2015-2017 dönemi için 13 olarak belirtiliyor. 2017 verilerine göre Türkiye’de insan ticaretinin en yoğun tespit edildiği kentler İstanbul (172) ve Antalya (166).

GRETA bu rakamların, "kapasite yetersizliği, mağdurların tespitiyle uğraşan resmi makamlara yönelik mesleki eğitimin yetersizliği, uzman sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliğinin olmaması ve kadın ile kızları hedef alan cinsel sömürü dışındaki insan ticaretine yeterince dikkat verilmemesi" nedeniyle Türkiye'deki insan ticareti fenomeninin gerçek boyutunu yansıtmadığını söylüyor.

Rapora göre, kimlikleri tespit edilmiş mağdurlar, kimlikleri tespit edildikten hemen sonra insan ticaretiyle ilgili soruşturma ve davalara katılmadan ülkeyi terk ediyor. GRETA bu bağlamda mağdurlar için özel sığınma evi sayısının yetersiz olduğuna işaret ediyor.

"Mevzuatta yeniden tanımlanmalı"

GRETA, Türkiye’nin de taraf olduğu İnsan Ticaretine Karşı Avrupa Konseyi Sözleşmesi çerçevesinde, insan ticareti tanımının Türk yasal mevzuatında yeniden tanımlanması ve "kölelik" (hizmetkarlık) ve "her türlü cinsel sömürü biçimlerinin" bu kapsama alınmasını istiyor.

Raporda, insan ticaretine karşı mesleki eğitim konusunda ek adımlar atılması ve ulusal kampanyalar yürütülmesi çağrısı da yer alıyor. İnsan ticaretini caydırmak amacıyla resmi makamların sivil toplum, sendikalar ve medya ile ortak hareket etmesi isteniyor. Sığınmacılar, ilticacılar, tranzit göçmenler, yurt içinde yerlerinden edilmiş şahıslar, kadınlar ve çocuklar gibi "hassas" gruplara yönelik ekonomik ve sosyal önlemlerin arttırılması gerektiği not ediliyor.

İnsan ticareti mağdurları için tazmin mekanizması kurulmasını isteyen GRETA, kurbanların ülkelerine dönüşlerinin de "hak, güvenlik ve haysiyetlerine saygılı biçimde" gerçekleşmesinin sağlanmasını istiyor.

"Mağdurlara ceza verilmesin"

Zorla yasa dışı faaliyetlerde kullanılmış insan ticareti mağdurlarına mahkemeler tarafından ceza verilmemesi için gerekli önlemlerin alınmasını isteyen GRETA, Türkiye’de görülen insan ticareti davalarında "aşırı oranda beraat kararı verildiğine" dikkat çekiyor.

Bu davaların öncelikli olarak ele alınması, finansal planda soruşturulması ve mağdurların sistematik olarak dava sürecine dahil edilmesi talep ediliyor. İnsan ticaretiyle mücadelede uluslararası işbirliğini yoğunlaştırması için Ankara’ya çağrıda bulunuluyor.

GRETA, Şubat 2008’de yürürlüğe giren İnsan Ticaretine Karşı Eyleme İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi kapsamında, sözleşmeye taraf ülkelere periyodik denetim ziyaretleri düzenliyor. Sözleşme, insan ticaretini önlemeyi, mağdurlarını korumayı ve insan ticareti yapanlar hakkında adli kovuşturma yapılmasını amaçlıyor. Sözleşme, tüm insan ticareti ve insan ticareti mağdurlarını olduğu gibi, her türlü istismarı da kapsıyor.

Türkiye sözleşmeyi 2 Mayıs 2016’da onaylamış, 1 Eylül 2016’da yürürlüğe koymuştu.

Kayhan Karaca / Strasbourg

Deutsche Welle Türkçe