YÜCEL KAYAOĞLU

Anayasa Mahkemesinin (AYM) bireysel başvurular nedeniyle artan yargı yükünü hafifletmek için yeni bir hazırlık yapılıyor. Bu doğrultuda AİHM’de uygulanan ‘Dostane çözüm’ mekanizmasının iç hukuk sistemine uyarlanarak, hak ihlalleri ile ilgili bireysel başvurularda da bu sistemin uygulanması planlanıyor. Eylül 2012’de ilk uygulaması başlayan ‘Bireysel başvuru’ sistemi ile her türlü hak ihlali iddiasının AYM’ye taşınması, yüksek mahkemenin iş yükünün artmasına neden oldu. AYM’ye bugüne kadar 430 bin civarında bireysel başvuru yapıldı. Bu başvuruların 320 binden fazlası sonuçlandırıldı.  Sonuçlanan başvuruların yüzde 86’sı ise “kabul edilemezlik kararı” verilerek esasa dahi girilmeden reddedildi. Bireysel başvuru için diğer bütün hukuk yollarının tüketilmesi, hukuki yarar, kamu gücü tarafından mağdur edilme gibi şartların yerine getirilmesi gerekiyor. AYM’ye yapılan bireysel başvuruların büyük bölümünü uzun yargılamalarla ilgili hak ihlalleri oluşturuyor. Bu yöndeki şikâyetlerin AYM’ye yapılacak bireysel başvuru öncesinde kurulacak bir ara mekanizma ile ele alınarak, bireysel başvurulardan kaynaklı yargı yükünün hafifletilmesi planlanıyor.

HEDEF ARA MEKANİZMA

Adalet Bakanlığının hazırlıklarını sürdürdüğü yeni çalışma ile AİHM’de uygulanan ‘Dostane çözüm’ uygulamasının iç hukuk sistemine uyarlanarak, hak ihlalleri konusunda AYM’ye yapılacak bireysel başvuru öncesinde, ara bir mekanizma kurulması hedefleniyor. Bakanlık kaynakları “Bu mekanizma ile yargılama süreci de hızlanacaktır.  Pek çok vatandaşımız bireysel başvuru hakkı olup olmadığı değerlendirmesini yapmadan çok sayıda müracaat yapıyor. Her şey AYM’ye gidiyor. Burada ciddi bir sıkıntı var. Dostane çözüm usulü benimsenirse, bu başvuruların büyük bölümü mahkemeye gitmeden çözülecektir. Çok sabit olan konular var. Mesela beraat almış, haksız tutuklu kalmış. Bu sabit bir şey. Bunu AYM’nin incelemesine gerek yok. Somut, sabit bir şey. Tartışmaya açık olmayan, somut olan, net olan konularda AYM’ye gitmektense, AİHM’de olduğu gibi dostane çözüm usulü ile bunların çözülmesine yönelik bir düzenleme üzerinde duruluyor” dedi. AYM Başkanı Zühtü Aslan da, Adalet Bakanlığı bünyesinde kurulacak bir komisyonun uzun yargılama şikâyetlerini inceleyebileceğini, böylece AYM’nin yükünün hafifleyeceğini açıklamıştı.

10 YILIN BAŞVURU BİLANÇOSU

Uygulamanın başladığı ilk iki yılda AYM’ye yapılan bireysel başvurular 10 bin, 2014 ve 2015 yıllarında ise 20 bin civarında gerçekleşti. 15 Temmuz darbe girişimi sonrasında bireysel başvuru sayısı rekor düzeyde artarak 100 bini aştı. Bu sayı 2017 yılından 2021 yılına kadar yıllık ortalama 40 bin olarak gerçekleşti.  2021 yılında bireysel başvurusu sayısı önceki yıla göre yüzde 65 oranında artarak 66 binin üzerinde çıktı. 2022’nin ilk altı ayında ise 67 binden fazla bireysel başvuru yapıldı.

TÜRKİYE