2013 yılında kendi desteklediği devlet başkanı 'istenmeyen adam' ilan edilince, Kırım'ı ilhak eden Rusya, son olarak da Rus nüfusunun yoğun olduğu Donbas bölgesi için harekete geçti. Tüm dünya, ABD ve Avrupa'nın sert tepki gösterdiği Rusya'nın hamlesine kilitlenmiş durumda. Peki bu noktaya nasıl gelindi? Bölgede, tarih boyunca hangi krizler, hangi savaşlar yaşandı? Ukrayna'nın bizim için önemi ne? Tarihçilerin bilgisi ışığında Ukrayna dosyası...

Ukrayna ve Rusya’nın ortak kökleri, 9. yüzyılda Vikingler tarafından kurulan bir Orta çağ imparatorluğu olan Kiev Knezliği'ne kadar uzanıyor. Bu devlet Belarus, Rusya ve Ukrayna'nın atası sayılıyor.

KAVİMLER GÖÇÜ VE MOĞOL İSTİLASI İLE DEĞİŞEN KADER...

M.Ö. 32.000 yılından beri yerleşim yeri olan bölge 9. yüzyılda Kiev Knezliği'ni tarih sahnesine çıkardı. Avrupa ile Asya arasında bir köprü niteliği de taşıyan bölgenin kaderi Kavimler Göçü ve ardından 13. yüzyıldaki Moğol istilası ile değişti. 

FATİH FETHETTİ AMA YÖNETİMİ 'GİRAYLAR'A VERDİ

Yaklaşık iki yüz yıl boyunca Cengiz Han'ın torunları arasında paylaşılan ülke, 1477 yılında Fatih Sultan Mehmet'in "Karadeniz'i bir Osmanlı gölü haline getirin" talimatı sonrası, Gedik Ahmet Paşa tarafından fethedildi. O tarihten itibaren Osmanlı Devleti’ne bağlı 'Kırım Hanlığı' olarak yaşayan devletin yönetimi ise yine Cengiz Han'ın torunları olan 'Giray Hanedanlığı'na bırakıldı. 1477 ile 1783 arasında tam 306 yıl boyunca Osmanlı egemenliğinde kalan bölge, bu zaman aralığında defalarca Osmanlı ile Rus İmparatorluğu arasında savaşlara sahne oldu.

EN ÜNLÜ SAVAŞ: PRUT

Bölgenin kaderini değiştiren ve uzmanlarca, etkilerinin bugün bile sürdüğüne inanılan Prut Savaşı ise bunlardan en ünlü olanı. 

Şöyle ki Rus Çarı I. Petro'nun saldırgan politikasından nasibini alan bölge, Rus birliklerinin Osmanlı topraklarına akınlar düzenlemesi üzerine zor durumda kalır. Bunun üzerine ise Osmanlı Padişahı Sultan III. Ahmed, Rus İmparatorluğuna 1710 yılında savaş ilan eder ve ordusunun başına da Sadrazamı Baltacı Mehmet Paşa'yı getirir. 120 bin kişilik bir orduyla Tuna'yı geçerek Eflak'a giren Baltacı'ya, Karadeniz'de bölgeyi çembere alan Osmanlı Donanması eşlik eder.

1711: PETRO ÇEMBERE ALININCA EŞİNDEN YARDIM İSTER

Osmanlı kuvvetleri, Kırım Ordusunun da desteği ile Rus birliklerini Prut Nehri kıyısında (Bugünkü Romanya topraklarında) Stanileşti kasabası yakınında çember içine alırlar.

Mektubu alan Çariçe I. Katerina da diplomasi araçlarını çalıştırarak Osmanlı'ya barış teklifinde bulunur. Yanına bütün mücevherlerini alan Katerina, bölgeye gelip Baltalı Mehmet Paşa ile görüşür.
Hem Kırım Hanı'nın hem de İsveç Kralı'nın "Saldırıp Petro'yu ezip geçelim" demesine rağmen Yeniçerilerin olası isyanından da korkan ve ordunun durumuna güvenmeyen Baltacı Mehmed Paşa 'direnir' ve barış anlaşması imzalanır. 

SAVAŞ DÖNÜŞÜ SÖYLENTİLER BAŞLAR 

Deli Petro'nun vaatlerini yerine getirmemesi, sadrazama karşı İstanbul'da bir muhalefet grubunun oluşmasına yol açar ve izleyen yıllarda Baltacı hakkında anlaşma yapmak için buluştuğu Katerina ile ilgili doğru olmayan efsaneler yayılır.

1783 RUS İLHAKI: BÖLGE DAHA FAZLA 'TUTULAMAZ' 

Zayıflayan Osmanlı her geçen gün güçlenen Rusya karşısında daha fazla direnemez ve bölge 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından Rusların işgaline uğrar. Bir süre Rus yanlısı Şahin Giray tarafından yönetilen bölge, 1783'te II. Katerina'nın emriyle tamamen ilhak edilir ve o tarihten sonra Rusların olur. 

BOLŞEVİK DEVRİMİ'NİN ARDINDAN GELEN BAĞIMSIZLIK

Rusya ve Ukrayna'nın tarihi ile kültürü iç içe geçmiş durumda. İki ülke de Ortodoks Hristiyan. Aynı zamanda Ukrayna, birçok Rus tarafından uluslarının ‘küçük kardeşi’ olarak görülüyor.

SSBC'NİN ARDINDAN YENİDEN BAĞIMSIZLIK

Ukrayna, Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından 1991 yılında da yeniden bağımsızlığını kazanır ancak bugüne kadar süren 'Avrupa- Rusya' kavgasının arasında kalmayı sürdürür. Ukrayna tarihi üzerine yaptığı çalışmalarla da bilinen İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mahir Aydın da Rusya'nın tutumu ve bölgenin geleceğine ilişkin dikkat çeken tespitlerde bulundu. Bölgede Rusların bin yıllardır var olmaya çalıştığını belirten Prof. Mahir Aydın "Rusya burada yüzlerce yıllık bir idealini gerçekleştirdi. Ruslar buradan vazgeçemez. Rusya için adeta Ukrayna bir soluk borusu" dedi.

'PUTİN ÇAĞIMIZIN PETRO’SU'

Rus tarihinde Karadeniz'e hâkim olmak için birçok Rus liderin 'saldırgan' politika yürüttüğünü hatırlatan Aydın "Rus tarihinde Üçüncü İvan, Dördüncü İvan, Birinci Petro, İkinci Katerina'yı görmüştük, modern çağın Deli Petro'su da Putin oldu" tespitinde bulundu. Putin'in Çin ile Ukrayna konusunda anlaştığını belirten Aydın, "ABD bu bölgede son kozunu oynuyor bana göre. Rusya'yı çevrelemek için ikinci bir Yeşil Kuşak projesi düşüncesinde. Ancak Avrupa'nın iki kıta devleti olan Fransa ve Almanya'nın Rusya ile arası sanıldığı kadar kötü değil. Sonuçta coğrafya belirliyor politikaları."

"Üçüncü Dünya Savaşı başladı" yorumlarına da değinen Prof. Aydın "Akıllı olunursa başlamaz. Fakat bu bölgede başlayan gerilim başladığı yerde kalmaz. ABD askeri gücüne güveniyor ancak bir dünya savaşında askeri güç sadece belirleyici olamıyor. Başka dengeler devreye girerse büyük sıkıntı olur" dedi.

TÜRKİYE’NİN DURUMU

Türkiye'nin konumunu da yorumlayan Aydın, "Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin altını çizmek gerekir. Montrö boğazlardan çok Karadeniz'i bir Barış Deniz'i yapan bir antlaşma. Politika bittiği zaman silahlar konuşur. Umarım politika üstün gelecek. Coğrafya avantajından dolayı Türkiye yine sanıyorum siyaset masasında yerini güçlü bir şekilde alacak" yorumunda bulundu. 

HÜRRİYET