Beş Soruda "Geleceğin Avrupa Savaş Uçağı" Anlaşması

Fransa, Almanya ve İspanya, tahmini maliyeti 100 milyar Euro’yu aşan ve Avrupa'nın en büyük savunma projesi olarak değerlendirilen, "geleceğin savaş uçağı SCAF'nin (Systeme de Combat Aerien du Futur- Future Air Combat System) geliştirilmesinin bir sonraki aşamasının başlatılması için anlaşmaya vardı. Projesinin endüstriyel ortakları Dassault Aviation; Airbus Defence and Space ile Indra grupları tarafından varılan uzlaşmayla, bu uçakların, 2040'tan itibaren Dassault üretimi Fransız "Rafale" ile Airbus tarafından üretilen Alman-İspanyol "Eurofighters'ın" yerini alması amaçlıyor.

SCAF Projesi, İngiltere’nin AB’den ayrıldığı ve göçmen krizinin yaşandığı bir dönemde, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve dönemin Almanya Başbakanı Angela Merkel tarafından 2017’de başlatılan bir proje. Uzun süredir üretici firmalar ile Almanya ve Fransa arasında gerilim kaynağı olan projede, Nisan ayından bu yana müzakereler durma noktasına gelmişti.

Geçen ay, Emmanuel Macron, savunma ve enerji projeleri de dahil olmak üzere bir dizi konuda Berlin ile anlaşmazlıklar nedeniyle bir Fransız-Alman kabine toplantısını iptal etti. Ardından Almanya Başbakanı Olaf Scholz, Paris’e gelerek kriz yaratan dosyaları ele aldı.

Anlaşmazlığın temelinde, bilgi ve teknoloj paylaşımı yatıyor.Fransız Dassault firması, uçağın ana yüklenicisi olsa bile, rakibi Airbus, Eurofighter ve ticari uçaklarındaki deneyimine dayanarak, en başından beri sipariş sisteminin geliştirilmesine de katılmaya çalıştı. Ancak havacılık devi Dassault, belirli teknolojileri paylaşmanın uzun vadede kendisi için ölümcül olacağından ve büyük bir Avrupa konsorsiyumunun, bir aile şirketi olan Dassault’yu yutacağından korkuyor.

Airbus’ın patronu Guillaume Faury, Nisan ayında müzakereler çıkmaza girdiğinde Le Monde'a yaptğı açıklamada, “Ulusal bir SCAF olmayacak! Hiçbir Avrupa ülkesi, ister mühendislik ister finansman olsun, tek başına böyle bir uçak üretme olanağına sahip değil. Bu nedenle tarihi bir sorumluluğumuz var” diyerek, uzlaşma çağrısı yapmıştı.

Almanya tarafının desteklediği bu teze, “SCAF’ın durmasının Avrupa'da teknolojik bir duraklamaya yol açacağından korkan” birçok uzman ve pilot da destek veriyor.

İlk açıklama Almanya’dan

Uzun süredir çıkmazda olan SCAF projesinin bir sonraki etabına geçilmesi konusunda ilk açıklama Almanya Savunma Bakanlığı’ndan geldi. Savunma Bakanı Christine Lambrecht, "Yoğun müzakerelerin ardından, SCAF konusunda varılan siyasi anlaşma, büyük bir adım ve özellikle günümüz bağlamında, mükemmel Fransız-Alman-İspanyol işbirliğinin önemli bir işaretidir. Anlaşma Avrupa'nın askeri yeteneklerini güçlendiriyor ve yalnızca endüstrimiz için değil, aynı zamanda Avrupa endüstrisi için de önemli bilgi birikimini garanti ediyor" dedi.

Berlin’in ardından Elysee Sarayı’ndan anlaşmaya ilişkin yapılan açıklamada yalnızca anlaşmadan duyulan memnuniyet dile getirildi ve "SCAF Projesi’nin, ileriye doğru atılmış büyük bir adım" olduğu belirtildi. Açıklamada, "Özellikle mevcut uluslararası bağlamda Fransa, Almanya ve İspanya arasındaki mükemmel işbirliğinin önemli bir işaretidir" ifadesine yer verildi. Projenin yüklenicisi Dassault Havacılık ise anlaşma açıklamasına karşı sessiz kalmayı tercih etti.

Opinion gazetesi yazarı jeopolitika ve savunma uzmanı gazeteci Jean-Dominique Merchet, Pazar günü konuya ilişkin kaleme aldığı makalesinde, özellikle Almanya tarafından “büyük bir uzlaşma” gibi duyurulan projede henüz tüm adımların atılmadığını, aylarca Airbus ve Dassault arasındaki anlaşmazlıklar nedeniyle projenin askıya alındığını, şimdi de Almanya’nın böyle bir açıklama yaptığına dikkat çekiyor. Merchet, Fransız tarafında, Savunma Bakanlığı işin içinde değil ve olayı neredeyse tesadüfen keşfediyor. Elysee, ancak AFP'ye basit bir açıklama ile geç bir tepki verdi. Ancak anlaşmanın sonuçlandığından değil, ‘sonuçlanmak üzere olduğundan’ söz etti diyerek iki başkent arasındaki farka dikkat çekiyor. Merchet, "Cuma günü iki şirket arasında anlaşma imzalanmadı! Aldığımız bilgilere göre, son dakika bir aksilik olmazsa muhtemelen Çarşamba veya Perşembe günü imzalanması bekleniyor. İletişimdeki bu başarısızlık, Paris ve Berlin'in şu anda birbirleriyle konuşmakta büyük zorluklar yaşadıkları gerçeğini gösteren bir başka konu. Büyük bir programda böyle bir duyuru, ancak hükümetler ve sanayiciler arasında uyumlu bir şekilde ve minimum düzenleme ile yapılabilir" dedi.

SCAF anlaşması nedir ? Ve daha da önemlisi, hayata geçirilme olasılığı ne ? Üretim süreci nasıl ilerleyecek? İşte 5 soruda SCAF projesi:

1- Scaf nedir?

SCAF sadece bir uçak değil, insansız hava araçları (drone) da dahil olmak üzere dokuz “teknolojik sütundan” oluşan ve birbiriyle haberleşebilen dev bir sistem. Sistem, bir dizi yeni nesil silah ve drone ekibiyle donatılmış bir "yeni nesil avcı uçağı" etrafında kuruluyor. Uçağın, bir operasyonda yer alan diğer askeri araçlarla (kara, hava ve deniz) bir "combat/savaş cloud" aracılığıyla bağlantılı olması da öngörülüyor.

2- 6. nesil "Hayalet" uçak nedir?

Yeni Nesil Avcı Uçağı (NGF), 6. nesil bir uçak. 2040'tan itibaren Fransa'da kullanılan Rafales'in ve Alman ve İspanyol ortaklığındaki Eurofighters'ın kademeli olarak yerini alması amaçlanıyor. 6. nesil uçak görünmez olacak, yani radarlar ve uydular tarafından tespit edilemeyecek.

Ayrıca askeri bir Cloud sistemine bağlı olacaklar ve kontrol merkezinden "keşif için bir insansız hava aracı filosuna pilotluk yapmayı" veya "saldırı gerçekleştirmeyi" mümkün kılacak. Bunun için özel donanımlı bir kokpit oluşturulacak. Bu cihazlar aynı zamanda programlanmış manevraları, insan yardımı olmadan gerçekleştirme imkanına da sahip olacak. Hatta bazı görevler uzaktan kumanda veya yapay zeka tarafından kontrol edilebilecek.

Fransız Savunma İnnovasyon Ajansı Silahlanmadan sorumlu Genel Müdürü Emmanuel Chiva, geçtiğimiz yıl 6. nesil savunma uçaklarının bir prototipinin tanıtımını yapmıştı.

3- Projenin maliyeti ne?

SCAF programı 100 milyar Euro’luk bir maaliyet içeriyor. Fransa ve Almanya, bu pahalı projeyi finanse edebilmek için 2019'da İspanya'yı da dahil etti. Üç ülke, 2021'de bir gösteri platformunun inşası için 3,6 milyar Euro’luk bir anlaşma imzalamıştı.

Fransız Savunma Bakanlığı, 2019 yılında, diğer Avrupa ülkelerinin bu üçlüye katılmak istediğini belirtmişti. Belçika ekonomi gazetesi L’Echo’ya göre, Brüksel hükümeti, havacılık endüstrisinin baskısı altında bu projeye katılmak için başvurdu. Ancak Belçika medyasına göre Fransız savaş uçakları Rafale’in üreticisi Dassault Havacılık, Brüksel'in Amerikan F-35'leri satın almasının ardından Belçikalılar’a kapıyı kapattı.

Ancak aynı tavır Amerikan Lockheed Martin’e 35 adet F-35 alımı için anlaşma imzalayan Almanya’ya gösterilmedi. Ayrıca, yalnızca Almanya değil, 11 Avrupa ülkesi savunma güçlerini Amerikan savaş uçağı ile donatmak için sipariş verdi.

4- Nasıl bir takvim ve endüstriyel organizasyon?

Macron ve Merkel tarafından 2017’de imzalanan projenin 2040 yılında faaliyete geçirilmesi öngörülüyor. Ancak programın ilk imzasında, üretime 2025 yılında geçilmesi, ilk yeni tip 6. Nesil savaş uçağının 2027'de havalanması öngörülüyordu. Ancak son yapılan 3’lü anlaşmada, endüstriyel organizasyon, ilk uçakların 2040'ta teslim edilmesi üzerine kuruldu.

Uzmanlar bu sürenin de yeterli olacağından emin olmadıklarını dile getiriyor. Dassault Aviation'ın patronu Eric Trappier, Airbus le anlaşmazlıklarının en sert olduğu dönemde, en az 10 yıl daha gerektiğini ve 2050’de ilk uçakların teslim edilebileceğini dile getirdi. Ancak,Trapier, daha sonra bu söylemlerini düzelterek, 2040’a yaklaşan açıklamalar yaptı,kaybedilen zamanı telafi etmek için tempoyu hızlandırmak gerektiğini dile getirdi.

Projenin organizasyona gelince, 5 ayrı ayakta organize edilen araştırma ve teknoloji çalışmalarının hızlandırılması, projenin her ayağı için bir sanayici lider ve bir ana sanayi ortağı belirlenmesi şeklinde gerçekleşecek. Yeni nesil savaş uçakları projesinin yüklenicisi Dassault Havacılık ; Airbus D&S ise diğer sitlerden sorumlu olacak. Almanya, Fransız MBDA ve Alman Satnus ile droneların tasarımına ve Thales ve Indra ile "Savaş Cloud" programına pilotluk yapacak. İspanya, "gizlilik teknolojilerinin" geliştirilmesiyle ilgilenecek. Sensörler, Thales ve Alman FCMS ile birlikte Indra'nın sorumluluğunda üretilecek. Uçakların motoru ise, Fransız Safran, Alman MTU ve İspanyol ITP firmalarının ortaklaşa kurduğu "Eumet" tarafından tasarlanacak.

5- SCAF'ın rakipleri kimler?

SCAF projesinin Avrupa’da dahi pek çok rakibi var. Kıtada ve dünyada pek çok ülke İngiltere, FCAS (Future muharebe hava sistemi) olan Tempest'i geliştirmek için İtalya ve İsveç ile güçlerini birleştirdi. Geçen Temmuz ayında Londra, ilk gösteri modelinin 5 yıl içinde uçmaya hazır olacağını açıkladı. İngiliz Savunma Bakanlığı'na göre, Tempest uçakları, 2035'ten itibaren Kraliyet Hava Kuvvetleri’ni donatacak.

Avrupalı üreticilerin karşısında, Çin, ABD, Hindistan, Japonya, Tayvan ve Rusya da yeni nesil savaş uçakları üzerinde çalışıyor. Üretici devletler arasında tam bir askeri ve teknolojik yarış ve aslında sert bir bilgi savaşı yaşanıyor. Her ülke üretmek istediği proje konusunda ihtiyatlı davranıyor ve savunma gizliliğiyle korunduğu için de asla doğrulanamayan duyurular yayınlıyor. Örneğin 2020'de Amerika, NGAD (Next Generation Air Dominance - Yeni Nesil Hava Hakimiyeti) gösteri ürünü için testler yaptıklarını açıklamıştı.

VOA