BM Genel Sekreteri’nden Çin ve Salgın Uyarıları 

Potansiyel yeni bir Soğuk Savaş konusunda uyarıda bulunan Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres, Çin ve ABD’den, aralarındaki sorunlar dünyanın geri kalanına daha fazla yayılmadan önce, "tamamen işlevsiz" olan ilişkilerini düzeltmelerini istedi.

Antonio Guterres, Corona virüsü salgını, iklim değişikliği ve dünyanın dört bir yanındaki çekişmelerin ele alınacağı New York’taki liderler zirvesi öncesinde Associated Press haber ajansına konuştu.

Guterres, Güney Çin Denizi'nde egemenlik meselesi, insan hakları, ekonomi ve çevrimiçi güvenlik konularında devam eden siyasi çatlaklar olsa bile, dünyanın iki büyük ekonomik gücünün iklim konusunda işbirliği yapması, ticaret ve teknoloji üzerinde daha sağlam bir şekilde müzakere etmesi gerektiğini söyledi. Ancak Guterres, bunun yerine sadece karşılıklı meydan okumaların yaşandığını kaydetti.

Guterres, "İki güç arasında yeniden işlevsel bir ilişki kurmamız gerekiyor. Aşılama sorunlarını, iklim değişikliği sorunlarını, uluslararası toplum ve esas olarak süper güçler arasında yapıcı ilişkiler olmadan çözülemeyecek diğer birçok küresel sorunu ele almak için, bu gerekli" dedi.

Guterres iki yıl önce dünya liderlerini, ABD ve Çin'in rakip internet teknolojileri, para birimi, ticaret, mali kurallar ve "kendi sıfır toplamlı jeopolitik ve askeri stratejilerini" yaratmasıyla dünyanın ikiye bölünmesi riski konusunda uyarmıştı.

AP röportajında bu uyarıyı yineleyen BM Genel Sekreteri, iki rakip jeopolitik ve askeri stratejinin “tehlike” oluşturacağını ve dünyayı böleceğini; bu nedenle temel ilişkinin en kısa sürede onarılması gerektiğini vurguladı.

''Soğuk Savaş'' uyarısı

Antonio Guterres, "Geçmiştekinden farklı, muhtemelen daha tehlikeli ve yönetilmesi daha zor bir Soğuk Savaş’tan ne pahasına olursa olsun kaçınmamız gerekiyor" diye konuştu.

Guterres, yeni bir Soğuk Savaş'ın daha tehlikeli olabileceğini söyledi. Sovyetler ile ABD arasındaki karşıtlığın açık kurallar yarattığını ve her iki tarafın da nükleer yıkım riskinin bilincinde olduğunu hatırlattı. BM Genel Sekreteri, o dönemde olayların kontroldan çıkmayacağını garanti etmek için, gizli diplomasi yolları ve gayriresmi görüşmeler yürütüldüğünü, bugünse her şeyin daha istikrarsız olduğunu belirtti ve “Geçmişte krizi yönetmek için var olan deneyim bile artık mevcut değil’’ ifadelerini kullandı.

Guterres, ABD ve İngiltere'nin Avustralya'ya Asya'da fark edilmeden çalışabilmesi için nükleer enerjili denizaltılar sağlama anlaşmasının da “Çin ile ABD arasındaki bu tamamen işlevsiz ilişkinin, daha karmaşık bir bulmacanın sadece küçük bir parçası olduğunu” kaydetti.

G​enel Sekreter, dünya liderlerinin bu hafta karşı karşıya kalacağı üç ana konu, kötüleşen iklim krizi, hala devam eden salgın ve Afganistan'ın Taleban yönetimindeki belirsiz geleceğiyle ilgili de konuştu.

Afganistan'da Birleşmiş Milletler’in rolü ne olacak?

Guterres, Birleşmiş Milletler’in Afganistan’daki sürece müdahil olmasının, “birdenbire kapsayıcı bir hükümet oluşturabileceğine, tüm insan haklarına saygı gösterilmesini sağlayacağına, ülkede hiçbir teröristin kalmayacağını garanti edeceğine ve uyuşturucu kaçakçılığını durduracağına inanmayı, “hayal’’ olarak niteledi.

Guterres, ABD ve diğer birçok ülkenin Afganistan'da binlerce asker konuşlandırması ve trilyonlarca dolar harcamasına rağmen ülkenin sorunlarını çözemediklerine ve hatta bir kesime göre daha da kötüleştirdiğine dikkat çekti.

Birleşmiş Milletler "sınırlı kapasiteye ve sınırlı güce" sahip olsa da Afganlar’a insani yardım sağlama çabalarına öncülük etmede kilit bir rol oynuyor. BM ayrıca Taleban'ın dikkatini, insan haklarına, özellikle kadınların haklarına saygı duyan kapsayıcı bir hükümetin önemine çekmeye çalışıyor.

Guterres, Taleban liderliğindeki farklı gruplar arasında yaşanan güç mücadelesinin, uluslararası toplumun örgütle ilişki kurması için önemli bir neden olduğunu kaydetti.

Küresel aşı mücadelesi çağrısını yineledi

Guterres ayrıca küresel ısınmayla mücadele etmek ve her ülke halkının aşı olmasını sağlamak için devletlerin birlikte çalışmamalarından da yakındı; pandemiyle mücadelede "Küresel çabaların etkin koordinasyonu ile ilgili gerçek bir ilerleme kaydedemedik" dedi.

Guterres, anavatanı Portekiz'de nüfusun yüzde 80'inin aşılanmış olmasını, birçok Afrika ülkesinde ise nüfusun sadece yüzde 2'sinden azının aşı olabilmesini "kabul edilemez" olarak nitelendirdi.

Antonio Guterres, "Virüs dünyanın güneyinde orman yangını gibi yayılmaya devam ederse, daha fazla mutasyon olacak. Biliyoruz ki mutasyonlar virüsü daha bulaşıcı, daha tehlikeli hale getiriyor" diye konuştu.

BM Genel Sekreteri, 2020'nin başlarında salgın ilk başladığında, ortak hareket edemeyen G-20' ülkelerini bir kez daha küresel aşılama planı için gerekli koşulları sağlamaya çağırdı.

Böyle bir planın, aşı üreten ülkeleri uluslararası finans kuruluşları ve ilaç şirketleriyle bir araya getirerek üretimi ikiye katlaması ve adil dağılımı sağlaması gerektiğini söyleyen Guterres, "Bence bu mümkün. Siyasi iradeye bağlı" dedi.

BM Genel Sekreteri, zengin, gelişmiş ülkelerin gayrisafi yurtiçi hasılalarının (GSYİH) yaklaşık yüzde 20'sini salgından toparlanmaya ayırabildiklerini belirtti. Bu oranın orta gelirli ülkelerde yaklaşık yüzde 6, en az gelişmiş ülkelerde zaten az olan GSYİH’sinin yüzde 2'si olduğuna dikkat çekti. Guterres, bu durumun, gelişmekte olan dünyanın aşı ve de ekonomik yardım alamayan kesimlerinde hayal kırıklığı ve güvensizlik yarattığını kaydetti.

Guterres, kuzeydeki gelişmiş ülkeler ile güneydeki gelişmekte olan ülkeler arasındaki bölünmenin "küresel güvenlik için çok tehlikeli" olduğunu ve “iklim değişikliğiyle mücadele için dünyayı bir araya getirmeye tehdit oluşturduğunu’’ söyledi.

Biden BM’de ne mesajlar verecek?

Eski Başkan Donald Trump, “Önce Amerika” politikasına bağlıyken, Salı günü Genel Kurul'un üst düzey toplantısında ilk defa ABD Başkanı sıfatıyla konuşacak olan Joe Biden, ülkesinin uluslararası arenada çok taraflı kurumlara olan bağlılığıyla biliniyor.

Guterres, Biden’ın Trump'ın ABD’yi geri çektiği 2015 Paris İklim Anlaşması’na yeniden katılmak da dahil olmak üzere iklim konusunda küresel eyleme olan bağlılığının “muhtemelen en önemlisi” olduğunu söyledi.

İklim değişikliğiyle mücadele çalışmalarıyla ilgili BM Genel Sekreteri, "Bir yıl önce doğru yönde daha net bir faaliyet görüyorduk; ancak bu hareket yakın geçmişte yavaşladı. Dolayısıyla, felaketlerle karşı karşıya kalmak istemiyorsak yeniden hızlanmamız gerekiyor" dedi.

voa