BND'nin yurtdışı dinlemeleri anayasaya aykırı mı?

Alman Anayasa Mahkemesi dış istihbarat servisi BND'nin yurtdışındaki dinleme faaliyetleri nedeniyle yapılan başvuruyu incelemeye aldı. BND'ye yurtdışında dinleme imkanı veren yasaya dair soruları ve yanıtları derledik.

Alman Anayasa Mahkemesi'nin dış istihbarat teşkilatı BND'nin yurtdışı izleme faaliyetlerinin anayasaya uygun olup olmadığını incelediği davanın ilk duruşması bugün Karlsruhe'de başladı.

Gazeteci ve hak örgütleri, 2017 yılında yürürlüğe giren ve yurtdışındaki yabancıların telekomünikasyon bilgilerinin izlenmesini düzenleyen BND yasasının anayasaya aykırı olduğu gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi'ne başvurmuştu.

BND yasasının Alman Anayasası'nın iletişimin gizliliğini düzenleyen 10'uncu maddesi ve basın özgürlüğünü düzenleyen 5'inci maddesi ile çeliştiği ileri sürülüyor.

Duruşma öncesinde açıklama yapan BND Başkanı Bruno Kahl, istihbarat servisinin yurtdışındaki izleme yöntemlerini savunarak, bunun teşkilatın faaliyetlerinin "vazgeçilmeyecek bir parçası" olduğunu vurguladı. Kahl, Alman hükümetinin "bütün dünyadan güvenilir bilgilere" ihtiyacı olduğunu da sözlerine ekledi.

BND'ye yurtdışındaki yabancı ülke vatandaşlarının telekomünikasyonun izlenmesi imkanın veren yasaya ilişkin soruları ve yanıtları derledik:

BND yasasında neden değişlik yapıldı?

Amerikan Ulusal Güvenlik Teşkilatı'nın (NSA) dünya çapındaki dinleme ve izleme ağına dair gizli bilgileri ifşa etmesiyle 2013 yılında patlak veren skandala, Alman dış istihbarat servisi BND'nin de adı karışmıştı. BND'nin aralarında Türkiye'nin de bulunduğu, dünyanın bir çok yerinde kitlesel dinleme ve izleme faaliyetlerinde bulunduğu ortaya çıkmıştı. Bunun üzerine BND'nin Almanya dışındaki faaliyetlerini düzenleyen yeni bir yasa tasarısı hazırlanmış ve BND yasasında yapılan değişiklikler 2017 yılında yürürlüğe girmişti.

Karlsruhe'deki Anayasa Mahkemesi

Yapılan değişiklikler iyileştirme sağlamadı mı?

Yeni düzenleme bazı iyileşmeler sağladı. Ancak yasayı eleştirenler, öngörülen kısıtlama ve denetimlerin yetersiz olduğunu, yasada birçok boşluk bulunduğunu savunuyor. Yasa, bütün Almanların ve belirli bir ölçüde Avrupa Birliği vatandaşlarının izlenmesini engelliyor, ancak diğer ülkelerin vatandaşları için bu kurallar geçerli değil. Anayasa Mahkemesi'ne başvuranlara destek veren Alman Özgürlük Hakları Cemiyeti'nden  (GFF) Ulf Buermeyer, "BND yasası bir anlamda üç sınıflı toplum yaratıyor, sanki anayasanın daha hafifletilmiş hali varmış gibi" sözleriyle yasayı eleştirdi.

Yasa hangi açıdan eleştiriliyor?

BND yasası, yanlışlıkla izlenen Almanlara ait bilgilerin derhal silinmesini öngörüyor. GFF, ancak bu bilgilerin silindiğine dair kesin bilgi edinilebilecek teknik imkanların olmadığını savunuyor. Böylelikle, GFF'ye göre anayasa ile koruma altına alınan iletişimin gizliliği ilkesi çiğneniyor. Bunun herkesi etkileyebileceğini belirten GFF, özellikle de gazeteciler açısından büyük bir sorun olabileceğine dikkat çekiyor. Bu nedenle, GFF, Sınır Tanımayan Gazeteciler ve diğer hak örgütleri ile birlikte Anayasa Mahkemesi'ne başvuruda bulundu.

Gazeteciler neden kaygı duyuyor?

Gazeteciler, diğer ülkelere ilişkin haberlerde çoğunlukla o bölgede çalışan meslektaşlarının işbirliğine ihtiyaç duyuyorlar. Bunun yanı sıra uluslararası araştırmalarda yazı işleri sıklıkla yabancı medya kuruluşları ile işbirliği yapıyor. Anayasa Mahkemesi'ne başvuran örgütler, bu çalışmalar sırasında Alman muhabirlerin de BND'nin dinleme ve izleme kapsamına girmesinden kaygı duyuyor. Bunun yanı sıra bu yasa yüzünden haber kaynaklarının gazetecilere bilgi aktarmaya çekinebileceği belirtiliyor. Sınır Tanımayan Gazeteciler Almanya Temsilcisi Christian Mihr, "Alman yazı işlerindeki gizlilik farkında olmadan aşındırılıyor" dedi.

BND eleştirilerin hedefinde

Kaygılarda ne kadar gerçeklik payı var?

Bir gazetecinin, haksız yere izlendiğini kanıtlaması oldukça zor. GFF ve Sınır Tanımayan Gazeteciler, bu nedenle de altı ülkeden araştırmacı gazetecilerle birlikte Anayasa Mahkemesi'ne başvurdu. 2017 yılı başında Spiegel'de yayınlanan bir haberi, endişelerine gerekçe olarak gösteriyorlar. Spiegel'in haberinde BND'nin aralarında Afganistan, Pakistan ve Niterjaya'da BBC, New York Times gibi yayın kuruluşları ile Reuters gibi haber ajanslarının bulunduğu 50 yazı işleri ile gazetecinin telefon bağlantılarını ve elektronik posta hesaplarını izlediği iddia edilmişti.

BND bu eleştirilere nasıl yanıt veriyor?

BND, yurtdışındaki telekomünikasyonun izlenmesinin Almanya'da güvenliğin sağlanması için temel araçlardan biri olduğunu savunuyor. BND'nin eski başkanı Gerhard Schindler, Karlsruhe'deki duruşmada IŞİD teröristlerinin kendilerini korumak için gazeteci kimliği ile hareket edebileceğini belirtti. Alman hükümet yetkilisinin mahkemeye sunduğu raporda da, bilgi aktarımının azaltılmasının özellikle "kriz durumlarında ve tehlike unsurlarının giderilmesinde" BND'nin hareket kabiliyetini olumsuz etkileyeceği görüşü yer aldı.

Anayasa Mahkemesi kararını ne zaman verecek?

Anayasa Mahkemesi Birinci Senato hâkimleri, BND'nin anahtar sözcükleri nasıl filtrelediği, yabancı istihbarat birimlerine hangi bilgilerin aktarıldığı, denetim mekanizmalarının çalışıp çalışmadığı gibi sorulara yanıt arıyor. Duruşmaya yarın da devam edilecek. Bu duruşmadan sonra değerlendirme yapacak olan hâkimlerin kararlarını birkaç ay sonra açıklaması bekleniyor. Eğer temel hakların ihlal edildiğine hükmederlerse, yasada daha katı kurallar getirilmesini talep edebilirler.

Deutsche Welle Türkçe