D Vitamini Eksikliği: D Vitamini Nelerde Bulunur?

D vitamini, hem yetişkin hem çocuk sağlığı için gerekli olan vitaminler arasında yer almaktadır. D vitamini eksikliğinde hem yetişkinlerde hem de çocuklarda çeşitli sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Bu nedenle vitamin seviyelerinin istenilen düzeyde olması çok önemlidir.

D vitamini nedir?

Tıp dilinde kalsiferol denilen, yağda çözünen, karaciğerde ve yağ dokuda depolanan vitamin çeşitlerinden biridir. D2 ve D3 olarak iki tipe ayrılmaktadır. Güneşten ve besinlerden alınan D vitamini, karaciğerde ve böbrekte değişime uğrayarak daha etkili bir kimyasala dönüşmektedir.

D vitamini eksikliği belirtileri nelerdir?

D vitamini eksikliği, vücudun tüm sistemlerini etkilemekte ve pek çok hastalığa davetiye çıkarmaktadır. Günümüzün yaşam koşulları, kapalı ortamlarda çalışmak, açık hava aktivitelerini yeterince gerçekleştirmemek, yetersiz beslenme D vitamini eksikliğini artırmaktadır. D vitamini eksikliği, her yaş grubunu etkileyen ve önemli sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına sebep olan bir etkendir.
D vitamini eksikliği çeşitli belirtilerle ortaya çıkabilmektedir. Burada önemli olan detay, kişilerin kendilerini izlemesi ve gerekli önlemleri almasıdır. D vitamini eksikliği belirtileri aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

- Genel vücut ağrısı
- Yorgunluk
- Yürümekte zorlanma (denge problemi)
- Kemik ağrısı
- Kuvvet kaybı
- Saç dökülmesi
- Baş ağrısı
- Depresyon
- Değişken ruh hali
- Uykusuzluk
- Eklemlerde ve parmaklarda ağrı
- Gözaltı morlukları
- Aşırı terleme
- Kilo vermekte güçlük çekme
- Sürekli üşüme

D vitamini eksikliği nedenleri nelerdir?

D vitamini eksikliği aşağıdaki durumlarda ortaya çıkabilir;

• D vitamini açısından zengin ürünleri tüketmemek
• D vitamininin metabolize edilememesi
• D vitamini atılımının azalması
• Genetik hastalıklar
• Ultraviyole B (UVB) güneş ışığında yeterli zaman harcanmaması

D vitamini eksikliğinde neler olur?

Yetersiz güneşlenme ve doğal besinlerde az miktarda D vitamini bulunması D vitamini eksikliğinin sık görülme sebeplerindendir. ‘Yetersiz D vitamini alımında neler olur?’, sorusuna yanıt olarak şunlar sıralanabilir;

• Osteomalasia denilen erişkin donemde görülen bir kemik hastalığı görülebilir.
• D vitamini eksikliği kemik hastalıklarına yol açtığında, kas ve kemik ağrısı yaşanabilir ve bir kemiği kırma veya kırma olasılığı daha yüksek olabilir.
• Bebeklerde ve çocuklarda yeterli D vitamini alamamak, büyümenin gecikmesine, kas güçsüzlüğüne ve iskelet deformitelerine neden olan raşitizmlere yol açabilir .
• Kemik metabolizması gelişemez.
• D vitamini bağışıklık sisteminizin iyi çalışmasına yardımcı olur. Nitekim D vitamini eksikliğinde hastalıklarla mücadele yetersiz kalabilir.
• Obeziteye zemin hazırlar.
• Uyku bozuklukları yaşanabilir.
• Alzheimer hastalığına zemin hazırlayabilir.
• Günün her saatinde kronik yorgunluğa yol açabilir.

D vitamini eksikliği hangi hastalıklara yol açar?

D vitamini eksikliği kişilerde; kanser, kronik yorgunluk, diyabet, hipertansiyon, depresyon, romatizma ve kalp hastalıkları gibi sağlık sorunlarına yol açabilir. D vitamini eksikliği; kemik yoğunluğunu da olumsuz etkiler ve kemik hastalıklarına davetiye çıkarır.

• Kemik erimesi ve kemik hastalıkları

Kemikler de tıpkı diğer dokular gibi canlı bir yapıya sahiptir ve uzun süreli D vitamini eksikliği kemik yapısında bozulmalara, kemik erimesi oluşumuna ve kas güçsüzlüğüne sebep olabilmektedir. D vitaminine bağlı olarak çocuklarda raşitizm, erişkinlerde kemik yumuşaması, ilerleyen yaşlarda da osteoporoz oluşabilmektedir. Raşitizm, D vitamini eksikliğinden dolayı kemiklerin yumuşaması ve zayıflaması anlamına gelir. Bu hastalık, bacaklarda eğrilik, el ve ayak bileklerinde kalınlaşma, büyüme geriliği, göğüs kemiği deformitesi gibi kemik yapısında kalıcı bozukluklara neden olabilmektedir.

D vitamini eksikliğinde kemik erimesiyle birlikte kemik ağrısı görülebilmekte ve bu tüm vücutta hissedilebilmektedir. İlerleyen zamanlarda halsizlik de bu ağrılara eşlik edebilir. Kemiklerin güçlendirilmesi için omega-3, kalsiyum, magnezyum, potasyum ve D vitamini içeren besinler tüketilmelidir. İlerleyen yaşlarda kendini gösteren kemik erimesinden korunmak için sağlıklı beslenmek ve diğer vitaminlerle birlikte D vitamini seviyesini korumak gerekmektedir. İlerleyen yaşlarda kemik sorunun yaşanmaması için bebeklik döneminde anne sütü tüketiminin önemi büyüktür.

• Şeker ve kalp hastalıkları

Şeker hastalığı, inme, kalbe bağlı ölüm riski, yüksek tansiyon gibi sorunlar da D vitamini eksikliğinin yol açabileceği sağlık sorunları arasında yer almaktadır.

• Kanser

D vitamini eksikliği kanser oluşumunu tetikleyebilir. Özellikle meme kanserinin D vitamini eksikliği ile bağlantısı olduğu düşünülmektedir. Meme kanserine yakalanmış ve D vitamini değeri yüksek olan kadınların, bu değeri daha düşük olanlara göre yaşam süreleri daha uzundur. Meme kanserine yakalanmış kişilerin D vitamini seviyesinin 50 ng/ml ve üzerine çıkarılması tedaviyi olumlu yönde etkilemektedir.

D vitamini, hücreler arasındaki iletişimi arttırdığı için hızlı bölünmelerini engellemektedir. Hücrelerin anormal bir şekilde çoğalmasını engelleyerek buraya kan akımını hızlandırmakta ve kanser hücrelerinin beslenmesini yavaşlatmaktadır. Zararlı hücreler de beslenemediği için bir süre sonra yok olmaktadır.

Kapalı ortamlarda yaşayan kadınların D vitamini seviyeleri 17 ng/ml civarındadır. Kansere yakalanmamış kadınlarda D vitamini seviyesi en az 30 ng/ml civarında olmalıdır. D vitamini seviyesi 50 ng/ml ve üzerine çıkınca meme kanserine yakalanma riski %50 azalmaktadır.

Yapılan araştırmalara göre D vitamini eksikliği meme kanseri dışında akciğer, kalın bağırsak ve prostat kanseri riskini de artırmaktadır.

Hamilelikte D vitamini eksikliğinin zararları nelerdir?

D vitamini eksikliği kadın hastalıkları ve doğum konusunda da kendini göstermektedir. Hamilelik döneminde anne ve çocuk sağlığı için D vitamini kullanımı son derece önemlidir. Anne karnındaki bebek kalsiyum ihtiyacını anneden karşıladığı için annenin hamilelik ve emzirme döneminde kalsiyum dengesinin sağlanması için D vitamini düzeyinin yeterli olması gerekmektedir. D vitamini eksikliği olan annelerin bebeklerinin kemiklerinde yumuşama ve zayıflama görülebilir. Bebeğin kaslarında zayıflık, bıngıldağının kapanması ya da kapanmaması, diş çıkmasında zayıflık da D vitamini eksikliğiyle ilişkilidir. Hamilelikte eksik D vitamini alımı, yeni doğan bebeklerde kalıcı hasar bırakabilmekte ve doğumdan sonra gerçekleştirilen vitamin takviyesi ile tam olarak düzeltilememektedir.
D vitamini eksikliğinde anne adaylarında gebelik zehirlenmesi denilen preeklamsi/eklamsi riskinde artış yaşanabilmektedir. Hamilelikte halsizlik, yetersiz kilo alımı, yorgunluk, kas ve kemik ağrılarının olması da D vitaminiyle ilgilidir. Ayrıca gebelik şekeri ve kemik erimesi D vitamini eksikliğinde meydana gelebilecek durumlar arasındadır. D vitamini düşük olan annelerde sezaryen ile doğum daha fazla olmaktadır. Anne adaylarına 12. haftadan itibaren D vitamini takviyesine başlanmalı ve emzirme döneminin 6. ayına kadar sürdürülmelidir.

D vitamini eksikliğinde görülen hastalıklar konusunda risk altında olan kişiler:

• Açık tenliler
• Yaşlılar
• Diyabet hastaları
• Kapalı ortamlarda çalışanlar ve kapalı giyinenler
• Yüksek faktörlü güneş koruyucu kullananlar
• Böbrek ve karaciğer hastalıkları olanlar
• Beslenme bozukluğu olanlar
• Mide ameliyatı olanlar
• Gebelik ve emzirme döneminde olanlar
• Epilepsi ilacı kullanan kişiler
• Kortizon kullananlar
• Çölyak hastalığı olanlar

D vitamini kaç olmalı?

*Fazla Düşük D Vitamini Seviyesi: 30 nmol / L'nin altında (12 ng / mL)
*Hafif Düşük D Vitamini Seviyesi: 30 nmol / L (12 ng / mL) ile 50 nmol / L (20 ng / mL) arasında
*Normal D Vitamini Seviyesi: 50 nmol / L (20 ng / mL) ile 125 nmol / L (50 ng / mL) arasında
*Yüksek D Vitamini Seviyesi: 125 nmol / L'den (50 ng / mL) yüksek

D vitamini günlük ihtiyacı ne kadardır?

D vitamini ihtiyacı yaşa ve kişiye göre değişkenlik gösterir. 1 yaşına kadarki bebeklerde 400 IU yeterli iken, 1 yaşından sonraki 600 IU alınması gerekir. 70 yaşından sonra günlük D vitamini ihtiyacı artmaktadır. Düşük D vitamini seviyeleri, özellikle kemikler ve kaslar ile ilgili bir dizi soruna yol açabilir.

D vitaminin faydaları nelerdir?

• Kasları ve kemikleri korur

Fosfor ve kalsiyum maddelerinin kan seviyelerini dengeleyen vitamin, D vitaminidir. Diş ve kemik sağlığı açısından son derece önemlidir. Kalsiyumun bağırsaklarda emilimini sağlarken böbreklerde de kalsiyum kaybını azaltmaktadır. Kemiklerin kalsiyum birikimi ile sertleşmesi D vitamini ile gerçekleşmektedir. Kas gücünü ve kas kütlesini arttırdığı için özellikle yaşlılarda görülen düşme durumlarını azaltmaktadır. Kemik erimesine neden olan paratiroid hormonun salgılanmasını önlemektedir. Kas ve kemik sağlığı için vitamin alımına ve beslenme düzenine özen gösterilmesi son derece önemlidir.

• Diyabete karşı korur

D vitamini diyabete karşı koruma özelliğine sahiptir. Yeterli D vitaminine sahip olan çocuklarda Tip 1 diyabetin azaldığı, düşük olanlarda ise Tip 2 diyabetin arttığı görülmektedir. Ayrıca metabolik sendrom gibi durumlar, D vitamini eksikliği görülen kişilerde ortaya çıkar.

• Bağışıklık sistemini korur

Bağışıklık sistemini güçlendiren vitaminler arasında D vitamini de yer almaktadır. Bağışıklığı güçlendirerek hastalıklara karşı koruma sağlayan D vitamini, vücuttaki tüm hücreler için yararlıdır. Ülseratif kolit, Crohn, Multipl Skleroz (MS) gibi bağışıklık sisteminin neden olduğu hastalıklarda düşük D vitaminine rastlanmaktadır. Yeterli D vitamini ile bu hastalıkların önlenebildiği görülmektedir.

• Kalp sağlığını korur

D vitamini kalp sağlığına ve hastalıklarına iyi gelmektedir. Yüksek tansiyon, kalp hastalıkları, bazı kanser türleri ile ilgili hastalıklara karşı koruyucu etkisi vardır.

D vitamini nelerde bulunur?

Vücudun ihtiyacı olan D vitaminin en önemli kaynağı güneş ışınlarıdır. Yani pek çok cilt hastalığına sebep olan güneşin sağlığa zararları olduğu kadar yararları da bulunmaktadır. Vücut için gerekli olan D vitaminin %95’ini güneşte bulunan ultraviyole ışınlar, geri kalan kısmını da yiyecekler sağlamaktadır. Bunun için cildin doğrudan güneş ışığı görmesi gerekmektedir. Kıyafetlerin üzerinden ya da camların arkasından güneş almak D vitamini eksikliğini giderme konusunda etkili değildir. Aynı şekilde güneşlenirken kullanılan 20 faktör ve üzeri güneş kremleri de ciltte D vitamini yapımına engel olmaktadır. Kapalı ortamlar D vitamini eksikliğine sebep olduğundan daha çok açık havaya çıkmak önem kazanmaktadır. Hemen hemen her yaşta D vitamini eksikliğinin görülmesinin sebebi de yeterli şekilde güneşten faydalanamamaktır. Özellikle sıcak yaz günlerinde öğlen güneşine uzun süre maruz kalmanın negatif etkileri olabileceği için sabah ve öğleden sonraki saatlerde gün ışığına çıkmak iyi olacaktır. Güneş ışığı gereksinimi, kişilerin ten rengine, yaşına ve güneşlenme şekline göre değişiklik gösterebilir. Deri rengi koyu olan kişilerin yeterli D vitaminin deride oluşabilmesi için özellikle kış aylarında daha uzun süre güneş ışığına ihtiyacı vardır.

D vitamini hangi besinlerde bulunur? 

Güneşin az bulunduğu aylarda ya da bölgelerde D vitamini eksikliği yaşamamak için beslenme ve diyet düzenine D vitamini içeren besinleri eklemek gerekmektedir. D vitamini nelerde var sorusuna yanıt olarak aşağıdaki besinler sıralanabilir:
- Yağ bakımından zengin olan balık çeşitleri (somon, uskumru, ton balığı, sardalye)
- Süt ve süt ürünleri
- Yumurta
- Portakal suyu gibi doğal meyve suları
- Tavuk ciğeri
- Balık yağı
- Tahıl ürünleri
- Yonca
- Isırgan otu
- Maydanoz

D vitamini takviyesi

D vitamini takviyesi (d vitamini ilaçları) almadan önce mutlaka doktora danışılmalı ve kişiye uygun D vitamini eksikliği tedavisi yapılmalıdır. D vitamini eksikliğini öğrenmek için hemen online hastane randevusu alabilirsiniz. D vitamini eksikliği tanısı, kandaki D vitamini seviyesi ölçülerek konmaktadır. Günlük ihtiyacı karşılayamayanlara ağızdan tedavi önerilmektedir. Daha yüksek dozlu D vitamini takviyeleri kalçadan enjeksiyonla uygulanabilmektedir. Yapılan araştırmalara göre D vitamini hapı ya da D vitamini damlası yağlı yemeklerle alındığında vitaminin emilimi daha fazla olmaktadır.

Yüksek D vitamini seviyesinin zararları nelerdir?

Her şeyin fazlası vücut için zararlıdır. D vitamini miktarı için de aynı şey geçerlidir ve fazlası zehirlenmelere sebebiyet verebilmektedir. 

Yağda depolanan ve idrar ile atılamayan D vitamini için yüksek seviye aralığı 125 nmol / l veya daha fazladır. Yüksek D vitamini seviyesi, organlarda ve yumuşak dokularda kalsiyum birikimlerine yol açabilmektedir. D vitaminin gelişigüzel kullanılması yüksek kan düzeylerine sebebiyet verebilir. Fazla miktarda D vitamini kullanılmasının zararları aşağıdaki gibi sıralanabilir.

• Doku ve eklem kireçlenmelerine
• Böbrek taşı oluşumuna ve böbrek hasarına yol açabilmektedir
• Hipertansiyona yol açabilir
• Kanda kalsiyum yükselmesine neden olabilmektedir.

Öte yandan fazla D vitamini zehirlenmelere yol açabilmekte ve bu zehirlenme sonucunda gelişen böbrek yetmezliği ve kalp yetmezliği ölüme sebep olabilmektedir. Erken toksisite (zehirlenme) belirtileri kemik ağrıları, sersemlik, ağız kuruluğu, kabızlık, sürekli baş ağrısı, susuzluk, kas ağrısı, iştahsızlık, mide bulantısı, kusma, düzensiz kalp atışı şeklinde görülebilmektedir. Kronik toksisite belirtileri ciltte kaşıntı, mide bulantısı, cinsel isteksizlik, şiddetli mide ağrısı, psikiyatrik problemler, kemik ağrısı, idrarda bulanıklık, gözlerin ışığa karşı hassas olması, kusma gibi durumlarla kendini belli edebilmektedir.

Not: Güneş ışınları, D vitamini fazlalığını yok ettiği için güneşlenme ile D vitamini zehirlenmesi meydana gelmemektedir.

Tıpkı D vitamini eksikliği gibi demir eksikliği de yaşam kalitesini düşürmektedir. 

MEMORIAL