Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarını ve kararların üye devletlerce infazını denetlemek üzere üç ayda bir kez bir araya gelen Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi,12-14 Mart arasında Strasbourg'daki toplantısını gerçekleştirmeye başladı. 

Komitenin ayrıntılı inceleme için ele alacağı vakalar arasında Ermenistan, Azerbaycan, Bulgaristan, Hırvatistan, Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Finlandiya, Fransa, Gürcistan, Yunanistan, Macaristan, İtalya, Litvanya, Malta, Moldova Cumhuriyeti, Polonya, Romanya, Rusya Federasyonu, Slovak Cumhuriyeti, Türkiye ve Ukrayna dosyaları var. 

Türkiye'den iki dosya, Gezi Davası'nda AİHM Büyük Dairesinin derhal serbest bırakılması kararına karşın karar savsaklanarak ya da hukuk dışı yollardan etrafından dolaşılarak ağırlaştırılmış müebbet hapse mahkum edilen Osman Kavala ve gene AİHM Büyük Dairesi kararına karşın serbest bırakılmayarak hakkında yeni tutuklama kararları ve yeni davalar başlatılarak cezaevinde tutulmaya devam eden eski HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş dosyaları Bakanlar Komitesinin önünde olacak. 

İhlal prosedürü halen gündemde

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, 2 Şubat 2022'de o sırada Gezi davasının tek tutuklusu olan Osman Kavala’nın Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararına rağmen serbest bırakılmamasıyla ilgili "ihlal sürecini" resmen başlatmıştı.

Komite oy çokluğuyla dosyanın Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi tarafından değerlendirilmesine karar vermişti. 

Yaptırımlar

Avrupa Konseyinin yasama organı Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi (AKPM) de 12 Ekim 2023'te bir araya geldiği Sonbahar Oturumu'nda  "Osman Kavala'nın derhal serbest bırakılması" kararını katılanların 2/3 çoğunluğuyla kabul etmişti. 

Karara göre, Türkiye Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Osman Kavala'nın serbest bırakılması kararı uygulanarak "1 Ocak 2024  tarihine kadar cezaevinden tahliye edilmemesi halinde, AKPM'nin ilk oturumunda Türk delegasyonunun yeterlik belgelerine itiraz etme yetkisi devreye girecek" ve bu karardan sonra Türk makamlarıyla "ilişkiye geçilmesi"ne karşın Kavala'nın serbest bırakılması sağlanamadığı takdirde "Osman Kavala ve diğer siyasi mahkumların Türkiye'de yasadışı ve keyfi olarak özgürlüklerinden mahrum bırakılmasına polis memuru, savcı, hakim, cezaevi görevlisi ya da başka görevlerde bulunanlar olarak katkıda bulunan herkes" Avrupa ülkelerinde bu eylemleri nedeniyle kovuşturmayla karşı karşıya kalacaktı.

İkincisi "Osman Kavala 1 Ocak 2024'e kadar tahliye edilmediği takdirde 2024 Kış Oturumu'nda Türkiye delegasyonu AKPM'de oy kullanma haklarından yoksun kalacak"tı. 

Ancak "yaptırımlar" Ocak'ta toplanan AKPM gündemine gelmedi. Avrupa Konseyi ve Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Kavala ve Demirtaş kararlarının Türkiye hükümeti tarafından infazı konusunda henüz bir mesafe alamadı. Bu nedenle Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin önümüzdeki iki gün boyunca bu konuda nasıl bir tutum takınacağı yalnızca hakları çiğnenenler değil, kendi itibarı çiğnenen Avrupa kurumları açısından da önem kazanıyor. 

Demirtaş ve Kavala'nın avukatlarının talepleri 

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin ele alacağı dosyalarında Demirtaş ve Kavala'nın avukatlarının  özellikle Can Atalay'ın milletvekilliğinin düşürülmesi ve Anayasa Mahkemesinin serbest bırakılması kararının yerel mahkemeleri baskı altına alan Yargıtay ve hükümet tarafından önlenmesi sonrasında kötüleşen yargısal duruma ilişkin değerlendirmelerin yanısı sıra avukatların komiteye yönelik talepleri var. Bu talepler de diğer konular yanında görüşülerek karara bağlanacak. 

Selahattin Demirtaş'ın avukatları Benan Molu, Ramazan Demir ve Mahsuni Karaman, Bakanlar Komitesinden şu taleplerde bulundu:  

▶ Sayın Demirtaş'ın devam eden tutukluluğunun, Sözleşme'nin 46/4 maddesini tetikleyebilecek AİHM'nin nihai kararlarının bağlayıcılığına ilişkin Sözleşme'nin 46. maddesinin ihlalini teşkil ettiğinin altını çizin. 

▶ Komitenin her olağan ve insan haklarına ayrılmış toplantısında başvurucunun [Demirtaş] durumunu, ta ki serbest bırakılıncaya kadar incelemeyi sürdürün.

▶ Avrupa Konseyi Genel Sekreteri'ne, üye devletlere ve uluslararası insan hakları örgütlerine, davayı ve başvurucunun [Demirtaş] maruz kaldığı adli tacizi gündeme getirmeleri için çağrıda bulunmayı sürdürün. 

▶ Hükümeti Büyük Daire kararını tam olarak uygulamaya çağırın. 

Osman Kavala'nın avukatları Profesör Başak Çalı ve Profesör Philip Leach de şu talepleri sundular:

▶ AKPM'nin 2319 (2020) ve 2518 (2023) sayılı kararları uyarınca Tamamlayıcı Ortak Prosedürü başlatın. 

▶ Yerel mahkemeler, bölge istinaf mahkemesi ve Yargıtayın  Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin iki bağlayıcı kararını uygulamayı açıkça reddetmeleri nedeniyle, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin ihlal yargılaması kararını vermesinden bu yana AİHS'nin 46. maddesinin sürekli olarak ihlal edildiğini not edin.

▶ Türk yetkililerden, Sayın Kavala'nın hukuka aykırı bir biçimde süre giden özgürlüğünden yoksun bırakılmasının ne zaman nasıl sona ereceğine ilişkin net bir zaman çizelgesi sunan acil bir bireysel önlemler eylem planı hazırlamasını talep edin. 

▶ Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarına saygı gösteren bir yargının bağımsızlığını güvenceye almak için gereken genel önlemlerin acilen uygulamaya konulması için çağrıda bulunun. 

Kararlar Cuma günü açıklanacak

Bakanlar Komitesinin bu haftaki toplantısında alınan kararlar 15 Mart Cuma günü Avrupa Konseyinin internet sitesinde yayınlanacak.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 46. maddesi uyarınca, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları ilgili devletler açısından bağlayıcıdır.

Bakanlar Komitesi, ulusal makamlar, başvuru sahipleri, sivil toplum kuruluşları (STK'lar), Ulusal İnsan Hakları Kurumları (NHRI'ler) ve diğer ilgili taraflarca sağlanan bilgilere dayanarak kararların infazını denetler.

BİANET