Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) başkenti Washington'da yaşananlar olaylar Başkan Donald Trump yönetimine karşı tepkilerin dozunu artırdı ve azledilmesi yönündeki çağrıları yeniden gündeme getirdi.

Trump'ın ülkedeki mahkeme ve yargıçlar tarafından reddedilmiş komplo teorileriyle yönlendirdiği Cumhuriyetçi eylemciler Kongre'yi bastı.

Çalışanların, vekillerin ve senatörlerin ofislerinde gerçekleşen yağma ve en az 4 kişinin hayatını kaybetmesi sonrası Başkan Trump'ın 20 Ocak'ta görev süresi bitmeden sembolik de olsa tarihe kayıt düşülmesi adına azledilerek görevden alınması için siyasilerden gelen çağrılar yeniden gündemde.

İlk olarak ABD'de yüksek popülerliğe sahip Demokrat vekil Alexandria Ocasio-Cortez tarafından sosyal medyada dillendirilen bu konu için Minnesota'nın demokrat temsilcisi İlhan Omar gerekli yasal maddeleri içeren metni hazırladı.

İş dünyası da 'görevden alın' dedi

Amerikan iş dünyasından da Trump'ın görevden alınmasına ilişkin destek ve çağrı geldi. Exxon Mobil, Pfizer, Toyota gibi önde gelen şirketlerin yer aldığı ve 14 bin farklı firmayı temsil eden Ulusal İmalatçılar Birliği, 20 Ocak tarihindeki devir teslim töreni beklenmeden Trump'ın görevden uzaklaştırılmasını istedi.

Trump'ın görevden alınması nasıl olur?

ABD anayasasının 25. maddesi başkanın görevini yerine getiremediği durumlarda kabineye ve Kongre'ye müdahale etme yetkisi veriyor.

1963 yılında gerçekleşen Başkan John F. Kennedy suikasti sonrası 1967 yılında onanan 25. madde başkanın yönetme kapasitesi dışında kalması halinde takip edilecek prosedürü belirliyor.

Örneğin başkanın kaçırılması, rehin alınması, bilincini kaybetmesi, akli melekelerini yitirmesi veya fiziki bir yetersizlik durumunda olması halinde hiyerarşik sıralamaya göre başkan yardımcısından başlayacak şekilde göreve geçici bir başkan atanıyor.

Maddenin 4. bendinde başkanın görevini yerine getiremiyor olmasına rağmen görevi gönüllü olarak bırakmamasına ilişkin bir bölüm de var.

İçeriğinin daha geniş yorumlanarak başkanın ulusal tehlike ve tehdit oluşturacak şekilde pozisyonuna uygun hareket etmemesi halinde bu maddenin devreye sokulabileceği yönünde görüş bildiren uzman hukukçular mevcut.

Bu olduğu takdirde Trump'ın halkı şiddete yönlendirmek, seçilmiş meşru hükumeti devirme girişimi, anayasayı ihlal etmek, yemine aykırı hareket etmek ve demokratik kurumları ile orada bulunan insanların hayatını tehlikeye atmak gibi nedenlerle yargılanmasının da önü açılabilir.

25. Madde süreci nasıl işliyor?

25. madde bir başkanı görevden azletmek için kullanılacak en hızlı yol. Ne var ki, onun da bir takım süreçleri bulunuyor.

25. maddenin işletilebilmesi için Başkan Yardımcısı Mike Pence ve Trump kabinesinin bizzat Trump'ın görevini yerine getiremeyeceğini deklare etmesi gerekiyor.

Bu gerçekleşse bile Trump görevini yapabileceğine dair karşı deklarasyon yayınlarsa ve bu karşı deklarasyona Pence ve kabineden bir kez daha itiraz gelmezse Trump koltuğunu koruyabilir. Ancak buna da itiraz edilmesi halinde konu Kongre'ye gidiyor. Bu süreç sırasında Başkan Yardımcısı ise başkan olarak görev yapıyor.

Kongre'de hem Temsilciler Meclisi hem de Senato'nun üçte ikisi Trump aleyhinde oy kullanırsa Trump resmen koltuğunu kaybetmiş oluyor. Bugün yaşanan durumda Demokratların tek yapması gereken şey ise süreç bu noktaya geldiğinde Biden 20 Ocak'ta yemin edene kadar çoğunlukta oldukları Temsilciler Meclisi'nde oylamayı ertelemeleri. Bu şekilde Biden yemin edene kadar Pence başkan olarak kalmış olacak.

Trump azledilip görevden alınabilir mi?

Azli Temsilciler Meclisi görevden almayı da Senato yerine getiriyor. Ancak görevden alma için Senato'da ihtiyaç duyulan oran üçte iki çoğunluk.

Trump hali hazırda 2019 yılında görevi ve gücü kötüye kullanmak nedeniyle Temsilciler Meclisince azil süreci yaşadı ancak karar Senato'dan döndü. Bir başkan farklı sebeplerle çeşitli defalar bu süreci geçirebilir. Bunun önünde herhangi bir sınırlama yok.

VOA