Dünya hiç olmadığı kadar sıcak. Halklar bütün coğrafyalarda ayakta. Ancak son derece heterojen özellikler taşıyan bu yeni küresel isyan dalgasının genel ideolojik eğilimlerini saptamak çok da mümkün değil. Zira kimi yerde tamamen ayrılıkçı milliyetçi taleplerle (Hong Kong, Katalonya) ayaklanan kitleler, başka bir yerde bütünüyle ekonomik talepleri (Lübnan, Ekvador) öne çıkarabiliyor. Kimi coğrafyadaki isyanlar 20. yüzyıl isyanlarına benzer özellikler taşırken (Endonezya gibi) kimileriyse bambaşka şekiller alıyor (Cezayir vb.).

Independent Türkçe olarak tüm bu isyanları günü gününe yeni gelişmelerle takip etmeye çalışıyoruz. Ne var ki, gündelik haber akışı yoğunluğu ana çizgileri takip etmeyi zorlaştırabiliyor. Bu yüzden anlık gelişmelerin dışında biraz yukarıdan bakarak, 2019 isyanlarının tamamını ele almaya çalışarak genel özelliklerini sıralamak ve  panaroma çıkarmak istedik. Dizi yazı şeklinde ele alacağımız dosyamızda bugün Hong Kong, Endonezya ve Şili var.

İlk fitili Hong Kong ateşledi

Bu yılın başında önceki seneden devreden bazı isyanlar tüm hızıyla sürüyordu ancak asıl küresel büyük eylem dalgası yaz aylarından başladı ve sonbahara da damgasını vurdu. Bu dalgada ilk büyük çıkış ise Uzak Asya’dan, Hong Kong protestolarıyla geldi.

Hong Kong'lu isyancılar yeni yüz tarama teknolojisiyle tam bir gözetim toplumu kurmaya yönelen Çin devletine karşı "mobese"leri özellikle hedef alıyor.

Ne zaman başladı, ne kadardır sürüyor: Hong Kong’da aslında ilk büyük protesto dalgası 31 Mart’ta görüldü. Ancak bu yazıda yoğunlaştığımız küresel eylem dalgasının parçası sayabileceğimiz asıl şiddetli protestolar 9 Temmuz’dan itibaren kendisini gösterdi. 

Yaygınlık: Protestolar, Hong Kong adasının 20’den fazla bölgesine ve Hong Kongluların yaşadığı onlarca Batı şehrine sıçradı. 

Nasıl başladı: Eylemlerin çıkış nedeni Çin Komünist Partisi'ne yakın çizgi izleyen, seçilmiş Hong Kong yönetiminin Özerk İdare Meclisi'ne suçluların iadesine dair ihtilaflı bir tasarıyı getirmesiydi.Tasarıya göre suçlular Çin'e, Makao Özel İdari Bölgesi'ne ve Tayvan'a iade edilecekti. Yasaya karşı çıkanlar, Pekin yönetimin, tasarının içeriğini bölgedeki siyasi muhalifleri de içerecek şekilde genişletebileceği endişesi  taşıyordu. İlk eylemlerde protestocular, tasarının tamamen iptalini sağlayarak Hong Kong'daki siyasi muhaliflerin Çin'e iadesinin önünü kesmeye çalıştıklarını savundu.

Kitlesellik: Haber ajansları farklı farklı eylemler için 100 bin ila 1 milyon arasında değişen rakamlar verdi.

Eylemci profili: Eylemlerde ağırlığı, prekarya diye de tabir edilen genellikle iletişim, bilişim ve finans gibi hizmet sektörlerinde çalışan genç profesyoneller oluşturuyor.

Devletin tavrı ne oldu: Pekin yönetimi, eylemciler için ilk anda “radikal göstericiler isyanı” tanımını yaptı ancak daha sonra tutumunu sertleştirerek “terör benzeri eylem” tanımlamasında bulundu. Pekin’in Hong Kong’a asker sevk edebilmesi için yerel hükümetin merkezi hükümetten talepte bulunması gerekiyordu. Öte yandan, Çin ordusunun Hong Kong yakınlarındaki Şıncın’da yaptığı askeri sevkiyat ve tatbikatların göstericilere uyarı olduğu ifade edildi. Ne var ki, Çin’in sertlik yanlısı tutumu eylemlerin inatçı bir direnişle sürmesiyle değişti. Eylemlerin önünü alamayacağını anlayan Çin yönetimi geri adım atma sinyalleri vermeye başladı ve en nihayet bugün (23 Ekim) ÇKP çizgisine yakın mevcut Hong Kong yönetimi, eylemlerin başlamasına neden olan tasarıyı resmen geri çektiğini açıkladı.

Liderlik: Hong Kong eylemleri lidersiz olması ve siyasi yapılardan bağımsız oluşuyla biliniyor şimdiye kadar hiçbir siyasi parti ya da grup eylemleri sahiplendiğini açıklamadı.

Yöntem: Eylemciler Bruce Lee’nin “su ol” felsefesini izlediklerini söylüyor. Buna göre eylem biçimleri içinde bulundukları ortama göre sürekli değişiyor. Yeri geldiğinde siyah maskeler giyip şiddet eylemlerine girişen protestocular, genel olarak barışçı eylemleri tercih ediyor ancak bir protesto yöntemi olarak hayatına son verenler bile var. Eylem olarak intihar davranışı daha önce Vietnam, Kore vb. yerlerde gözlenmişti ve neredeyse tamamen Uzak Asya’ya özgü.

Sosyal medya: Prostestocular Reddit ve Telegram karışımı diye tanımlanabilecek bir forum ve mesajlaşma uygulaması olan LIHKG’yi kullanıyor. 

Dış destek ve dünyadan tepkiler: Hong Kong eylemcileri sık sık Amerikan bayrakları açtı ve Trump’tan yardım talep etti. Kimi zaman Hong Kong’u sömürgeleştirmiş olan Britanya ve Kraliçe Elizabeth de yardıma çağrıldı. Protestolar Uluslararası Af Örgütü gibi Batı merkezli Sivil Toplum Kuruluşları’ndan destek gördü. Batı hükümetleri, Çin’i insan haklarına uyması konusunda defaatle uyardı.

Talepleri neler: Eylemlerin ilk talebi Çin’e iade tasarısının iptalinden ibaretti. Ne var ki, eylemler ilerledikçe, Özel İdare’nin seçilmiş başkanı ÇKP çizgisine yakın Carrie Lam’in istifasından Hong Kong’un Çin’den bağımsız olması ya da yeniden Britanya’ya bağlanmasına kadar genişleyen bir yelpazede değişik talepler öne sürüldü. Hareketin üzerinde anlaşılmış bir programatik çerçevesi ya da talep ortaklığı yok. İade tasarısında başarı sağlandıktan sonra eylemlerin devam edip etmeyeceği belirsizliğini koruyor.

Can kaybı, yaralı ve tutuklamalar: Protestoların başından beri en az 10 kişi hayatını yitirdi. Tümü de bir protesto yöntemi olarak hayatlarına son vermeyi seçenlerden oluşuyor. 2 binin üzerinde yaralı var ve 10 Ekim itibarıyla 2 bin 379 kişi eylemler nedeniyle gözaltına alındı ya da tutuklandı.
 

Şili halkından şiddetli ama şiir gibi bir isyan

Faşist General Pinochet’yi deviren bir başkaldırı kültürüne sahip Şili’deki isyan bu dosyada incelediklerimiz arasında belki de en şiddetli görüntülere sahne oldu. Ama aynı zamanda videoları internette en çok paylaşılan, en estetik eylem görüntüleri de bu ülkeden çıktı. 

Etiketler:

• Dünya alev aldı: Küresel eylemlerle ısınan 40 ülke 40 isyan