Düşman cephelerdeki iki Türk komutan

MUSA KESLER / HÜRRİYET

Ukrayna’da devam eden savaşın iki tarafında en etkin mevkilerde iki Türk var. Biri Putin’in sağ kolu Tuva Türkü Sergey Şoygu, diğeri Zelenski’nin sağ kolu Kırım Türkü Rüstem Umerov… İkisi de Savunma Bakanı ve savaşın kaderinde ikisi de söz sahibi. İşte o iki Türk komutan...

ENVER OĞLU RÜSTEM

- Stalin döneminde 1944’te, Kırım’da binlerce aile çocuk kadın demeden vagonlara doldurulmuş ve yurtlarından sürülmüştü. Aluşta bölgesinden Umerov ailesi de o vagonlardan birindeydi. Özbekistan’a gönderildiler. Rüstem Enveroviç Umerov 1982’de Semerkant’ta doğdu. Ailesi 90’lara doğru Kırım’daki yurtlarına döndü. Kiev’de ekonomi ve finans eğitimi aldı. Ağabeyi Aslan Umerov ile kurdukları şirketle iş hayatına atıldı. Telekomünikasyon ve fiber optik ağlar üzerine çalışıyordu.

‘BİZİM KIRIM’

Çocukluğundan beri milli kimliğinin bilincindeydi. Babası da ünlü Enver Paşa’nın adını almıştı. Rüstem, Kırım Türklerinin bütün siyasi ve sosyal organizasyonlarında yer aldı. “Bizim Kırım” adlı uluslararası bir dernek kurdu. Kırım Türklerinin lideri Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu’nun da en yakınındaydı. Rusya’nın Kırım’ı ilhakıyla birlikte daha da öne çıktı. Kırım Platformu’nun eşbaşkanıydı. 2019’da milletvekili seçildi. Ukrayna Parlamentosu 2022’de onu milyarlarca dolarlık “Devlet Mülkiyet Fonu” yönetimine getirdi. Bu, ona duyulan güvenin bir göstergesiydi.

Zelenski, Rüstem Umerov’u 4 Eylül’de savunma bakanı yaptı.

KURT SEYİT’İN TOPRAKLARI

Ukrayna’nın işgaliyle birlikte adı daha da öne çıktı. Rusya ile görüşmelerde ve esir takaslarında ön plandaydı. Tahıl koridoru görüşmelerinde de o vardı. Kırım Türklerinin tarihinde bir ilk olmak üzere 4 Eylül’de Milli Savunma Bakanı oldu. Umerov ailesinin yurdu Aluşta, Nermin Bezmen’in “Kurt Seyit ve Şura” adlı romanındaki hikâyenin de geçtiği yer. Aluşta’da geçen bu hikâye daha sonra dizi olarak da çekilmişti.

KÜJÜGET OĞLU SERGEY

- Tuvalar, bölgedeki en eski Türk halklarından. Orhun yazıtlarındaki dile yakın bir lehçe kullanılıyorlar. Yenisey Irmağı da buradan doğuyor. Cengizhan’ın en meşhur komutanlarından Subutay Noyan da Tuva Türklerinden. Noyan/Cengizhan ilişkisinin benzerini yüzyıllar sonra Putin ile kuracak olan Sergey Küjügetoviç Şoygu, Rusya’nın güneyindeki bu özerk Tuva Cumhuriyeti’nde 1955’te doğdu.

BABASI REJİMİN ADAMI

Tuva’da sığır çobanlığı ile meşhur Küjügetler, Sovyet rejimine itaat eden kabilelerden biriydi. Sergey Şoygu işte bu kabileye mensuptu. Babası Küjüget Şoygu da komünist rejimin önemli isimlerindendi. Tuva’da Şamanizm hâkimdi. Ama babasının Rus ismi verdiği Sergey, Rus annesinin de etkisiyle 5 yaşında Ortodoks-Hristiyan olarak vaftiz edildi.

Sergey Şoygu, Putin’in sağ kolu.

YELTSİN’İN YANINDA

İnşaat mühendisliği eğitimi aldı. 1977’de mezuniyetinin ardından askeri eğitim de gördü. Rejimin inşaatla alakalı komitelerinde görev alarak hızla yükseldi. 90’lı yıllarda Yeltsin’in en yakınındaki isimlerden biri oldu. Putin o zamanlar henüz St. Petersburg belediyesindeydi. Sonra Moskova Valiliği ve Başbakan Yardımcılığı da yaptı.

Asker değildi ama askeri meselelere çok ilgiliydi. Rusya’nın kritik askeri mevzularında hep bir fikri ve hamlesi vardı. Savaş ve sertlik yanlısıydı. Putin’in onu fark etmesi gecikmedi. 2012’de Savunma Bakanı oldu. Rusya’nın ilk ve tek Tuva/Türk kökenli bakanı olduğu da hep vurgulandı. Türk lehçelerinin de dahil olduğu 9 ayrı dili konuşabildiği söyleniyor. Basın ve ekran önünde olmayı sevmiyor. Ukrayna’nın işgaline Putin’i “Başka yolu yok” diyerek ikna eden Şoygu, halen Ukrayna meselesinde askeri harekâttan başka çözümün olmadığını düşünüyor. Wagner’in başı Progojin de Putin’den onun “kellesini” istemişti…

Şoygu’nun kızı Ksenia da 2021’de Rusya ile Güney Kıbrıs Rum tarafı arasındaki bir futbol maçına atfen sosyal medya hesabından yaptığı “bozkurt” işaretli paylaşımıyla gündeme gelmişti.

HÜRRİYET