ABD, Türkiye'nin Suriye'nin kuzeydoğusuna yönelik harekâtına yeşil ışık yaktı. Bu gelişmeyle birlikte Ankara'nın önündeki en büyük engel ortadan kalkarken, Türkiye'yi sonraki süreçte nelerin beklediği merak konusu oldu. İşte 10 soruda Fırat'ın doğusuna ilişkin son durum...

Türkiye’nin PKK terör örgütünün uzantısı PYD-YPG güçlerinin kontrolündeki Fırat’ın doğusuna yapacağı sınırötesi operasyonun önündeki en büyük engel, bölgedeki Amerikan askerleriydi.

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın dün akşam ABD Başkanı Donald Trump’la yaptığı telefon görüşmesinin ardından, ABD sınır bölgesindeki askerlerini daha güneye çekmeye ve sınırı boşaltmaya başladı.

Ancak aynı dönemde, Esad rejimi ordusunun da, Fırat’ın hemen doğusundaki Menbiç’e yönelik güneyden hareketlendiğine ilişkin bilgiler gelmeye başladı.

Beyaz Saray’dan yapılan açıklamada, ABD askerlerinin Türkiye’nin operasyon yapacağı bölgeyi “boşaltacağı” açıklanırken, aynı zamanda Fırat’ın doğusunda hapishanelerdeki IŞİD teröristlerinin sorumluluğunun da Türkiye’ye bırakıldığı belirtildi.

Tüm bu gelişmeler ne anlama geliyor? Türkiye’yi ne bekliyor? Rusya ve Esad ne yapabilir?

İşte 10 soruda Fırat’ın doğusuna ilişkin son durum:

1- ABD SURİYE’DEN TAMAMEN ÇEKİLİYOR MU?

ABD Başkanı Donald Trump, yaklaşık bir yıl önce, Aralık 2018’de Cumhurbaşkanı Erdoğan’la yaptığı telefon görüşmesi sonrasında ABD askerlerinin Suriye’den tamamen çekileceğini açıklamıştı.

Trump’ın bu çıkışının ardından bölgedeki Amerikan askeri sayısında bir azalma olmakla birlikte, ABD Savunma Bakanlığı ve CIA’in devreye girmesiyle, PKK terör örgütünün Suriye uzantısına destek amacıyla az sayıda Amerikan birliği bölgede göreve devam etti.

Trump ile Erdoğan’ın dün akşamki telefon görüşmesinin ardından yapılan Beyaz Saray açıklamasında ise, ABD askerlerinin Türkiye’nin operasyon yapacağı bölgeyi “boşaltacağı” bildiriliyor.  Ancak Amerikan askerinin Suriye’den tamamen çıkacağına ilişkin bir ibare bulunmuyor.

Açıklamada Amerikan askerlerinin sınırdan daha güneye çekilmekle birlikte bir noktada Suriye’de konuşlu kalmaya devam edeceği mesajı veriliyor. Açıklamalarda ABD askerlerinin nereye kadar çekileceği yer almıyor. Ancak bu alan, Washington yönetiminin Türkiye’nin operasyonuna “coğrafi sınır koyması” olarak da algılanabilir.

2- OPERASYONU TÜRKİYE TEK BAŞINA MI YAPACAK?

Hayır. Daha önce Fırat Kalkanı ve Zeytin Dalı operasyonlarında olduğu gibi ön cephede Suriyeli milisler yer alacak, TSK bunlara destek verecek.

Geçen hafta Urfa’da Esad rejimi muhaliflerinin oluşturduğu Suriye Geçici Hükümeti Başkanı Abdurrahman Mustafa, Fırat Kalkanı, Zeytin Dalı bölgeleri ile Fırat doğusundaki milislerin tümünün aynı çatı altında toplandığını ve adının ‘Ceyş ül Vatan’ olduğunu açıklamıştı.

TSK, Fırat’ın doğusundaki operasyonda, ‘Özgür Suriye Ordusu’nun yerini alan ‘Ceyş ül Vatan’ birliklerine destek verecek.

3- PYD-YPG TAMAMEN BİTİRİLECEK Mİ?

Operasyona ilişkin en kritik soru bu. Türkiye’nin amacı PYD/YPG’nin bölgedeki egemenliğini tamamen sona erdirmek. Ancak Amerikan askerlerinin ülkeden tamamen çıkmayacak ve sadece daha güneye çekilecek olması, burada Washington yönetiminin yıllardır destek verdiği YPG’ye Türkiye sınırından uzakta, kontrol edebilecekleri daha küçük bir alanı garanti edebileceğini akla getiriyor.

4- MENBİÇ NE OLACAK?

Fırat’ın doğusuna yönelik TSK operasyonunun, Fırat’ın hemen batısında kalan, Türkiye ve ABD askerlerinin kırsal kesiminde ortak devriye yaptıkları Menbiç’i de kapsayıp kapsamayacağı henüz belli değil.

Menbiç kasabasının merkezi halen PYD/YPG tarafından kontrol ediliyor. Kasabanın dış bölgelerinde TSK ile ABD askerleri devriye geziyor. Kasabanın doğu ve güney sınırlarında ise Rusya destekli Esad ordu birlikleri bulunuyor.

Trump-Erdoğan son telefon görüşmesinin ardından, Esad birliklerinin de güneyden Menbiç şehir merkezine doğru hareketlendiğine dair haberler gelmeye başlamış durumda.

5- SURİYE NE YAPACAK?

PYD/YPG’nin kontrol ettiği topraklar, Esad ordu birlikleri tarafından sarılmış durumda. Türkiye’nin kuzeyden başlatacağı harekata karşılık, Esad ordusunun da güneyden harekete geçip geçmeyeceği henüz belirsizliğini koruyor.

Ancak Suriye’deki Esad hükümeti, Türkiye’nin olası operasyonuna karşı olduğunu, bunun Suriye toprak bütünlüğüne aykırı olduğunu açıklamayı sürdürüyor.

6- RUSYA VE İRAN’IN TEPKİSİ NE OLABİLİR?

İran, Türkiye’nin olası operasyonuna karşı olduğunu geçen hafta yaptığı bir açıklamayla duyurmuştu. Rusya ise şu ana kadar sessiz kalmış durumda.

Rusya, daha önce yaptığı gibi PYD/YPG ile Esad arasında yeniden arabuluculuğa soyunabilir. PYD/YPG ile Esad arasında olası bir uzlaşma, Türkiye’nin karşısına iki tarafın blok olarak çıkmasına yol açabilir.

7- İDLİB NE OLACAK?

Türkiye Fırat’ın doğusuna operasyona hazırlanırken, Fırat’ın batısında, Suriye’nin en batı ucu olan İdlib’de de Mehmetçik Astana/Soçi anlaşmaları çerçevesinde “gözlemcilik” görevini sürdürüyor.

Ancak son aylarda Rusya destekli Esad birlikleri İdlib’in tümünü kontrol altına almak için hareketlenmiş ve Türk askerinin yer aldığı gözlem noktalarından biri rejim ordusu tarafından kuşatma altına alınmıştı.

Gözlem noktasındaki Türk askerlerinin etrafına Rus jandarmaları yerleştirilerek, Esad ordusu ile TSK arasında olası bir çatışmanın önüne geçilmişti.

Türkiye’nin Suriye’ye yönelik tüm sınırötesi operasyonları sırasında Rusya da, Esad ordusu ile birlikte harekat düzenleyerek kritik şehir ya da kasabaları muhaliflerin elinden almıştı.

2016’daki Fırat Kalkanı operasyonu sırasında Rus destekli Esad birlikleri Halep’i geri almıştı.

2018’deki Afrin operasyonu sürerken de, yine Rusya destekli rejim birlikleri, Esad yönetimine karşı isyanın başladığı Şam kırsalındaki Dara’yı ele geçirmişti.

Şimdi Türkiye Fırat’ın doğusuyla uğraşırken, Esad ve Rusya’nın İdlib konusunda harekete geçmeleri de olasılıklar dahilinde.

8- IŞİD’LİLERİN SORUMLULUĞU NE ANLAMA GELİYOR?

Erdoğan-Trump telefon görüşmesinin ardından yayınlanan Beyaz Saray açıklamasında, Fırat’ın doğusunda halen hapishanelerde bulunan IŞİD teröristlerinin sorumluluğunun da “Türkiye’ye geçtiği” açıklandı.

PYD/YPG kontrolündeki bölgede yer alan hapishanelerde halen yaklaşık 10 bin IŞİD teröristinin tutulduğu ifade edilmişti.

Bu teröristlerin eş ve çocukları ise, başta Suriye-Irak-Türkiye sınırının kesiştiği noktanın hemen güneyindeki El Hol kampında barındırılıyorlar.

Bu alanların kontrolü PYD/YPG teröristlerince sağlanıyor, ancak maliyeti ABD hükümeti üstlenmiş durumdaydı.

Trump yönetimi, tutuklu IŞİD teröristlerinin sorumluğunu Türkiye’ye bırakarak, Türk hükümetine hem büyük bir mali yük, hem de büyük bir siyasi sorumluluk yüklemiş oldu.

Kamplarda on binlerce kadın ve çocuk bulunduğu da BM tarafından açıklanmıştı.

9- TUTUKLU IŞİD’LİLER ÜLKELERİNE GÖNDERİLEBİLİR Mİ?

Beyaz Saray açıklamasında, hapishanedeki IŞİD teröristlerinin büyük bölümünün Avrupa ülkelerinden geldiği, ancak Amerikan hükümetinin tüm çabalarına rağmen Avrupalıların bunları geri almayı reddettiği ifade edildi.

Bu durumda, Türkiye’nin ABD’nin yapamadığını yapıp, bu kişileri geldikleri Avrupa ülkelerine, Rusya’ya ya da Çin’e göndermesi de oldukça zor bir görev olarak görünüyor.

10- TÜRKİYE İKİ CEPHEDE BİRDEN Mİ SAVAŞACAK?

Mahpus 10 bin IŞİD teröristli ile bunların kamplardaki on binlerce kişilik ailelerinin sorumluluğunu devralan Türkiye, IŞİD terör örgütünü de doğrudan karşısına almış duruma gelecek.

Türk askerinin Fırat’ın doğusunda PYD/YPG teröristleri dışında, IŞİD’in uyuyan hücreleri ile uğraşmasına ve böylece iki cephede birden savaşmasına neden olabilir.

ZEYNEP GÜRCANLI / SÖZCÜ