Fransa Cumhurbaşkanı’nın görev ve yetkileri neler?

Fransa, yeni Cumhurbaşkanını belirlemek üzere seçimin ikinci turu için sandık başına gidiyor. Seçimin ilk turunun kazananı oyların yüzde 27,85’ini alan Cumhuriyet Yürüyüşü'nün (En Marche) adayı Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron olmuştu. Macron'un en güçlü rakibi sağ popülist Ulusal Birlik Partisi (RN) lideri Marine Le Pen'in oy oranı ise yüzde 23,15’de kalmıştı.

Diğer Avrupa ülkelerinin aksine Fransa’da Cumhurbaşkanı koltuğuna oturan kişi siyasi bir figür olmasının yanı sıra, sorumluluk ve yetkileriyle ülkenin siyasi kaderinde oldukça belirleyici bir rol oynuyor. Peki, sembolik olmanın çok ötesindeki bu koltuğa oturacak olanları hangi görevler bekliyor? Yetki ve sınırları hangi çerçeveye göre çiziliyor?

Fransa Cumhurbaşkanının yetkileri neler?

Fransa’da Cumhurbaşkanı, yetki bakımından hükümet başkanından çok daha güçlü bir pozisyonda bulunuyor. Aynı zamanda Fransa Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanı olan Cumhurbaşkanı, askeri operasyon ve nükleer silahların kullanımı gibi konularda karar alıcı konumunda. Ancak uzun süreli operasyonlar veya savaş ilanı için parlamentonun da onayını alması gerekiyor.

Cumhurbaşkanı, haftalık kabine toplantılarına da başkanlık ediyor, ancak taslakların yasalaşması parlamentonun görev alanında. Cumhurbaşkanının aynı zamanda Ulusal Meclisi feshetme ve referanduma gitme hakkı da bulunuyor. Olağanüstü tehlike durumlarında ise, anayasa; Cumhurbaşkanına neredeyse devletin tam kontrol hakkını da veriyor.

Kimler Cumhurbaşkanı seçilebilir?

Sivil ve askeri yükümlülüklerini yerine getirmiş olan tüm yetişkin Fransız vatandaşları Cumhurbaşkanlığı yarışına girebiliyor. Oy pusulasına isimlerini yazdırabilmeleri için ise 500 seçilmiş temsilcinin imzasının yanı sıra, mal varlığı beyanı da gerekmekte.

Seçimler nasıl yapılıyor?

Cumhurbaşkanı, doğrudan halk tarafından seçiliyor ve seçilebilmesi için kullanılan geçerli oyların mutlak çoğunluğunu alması gerekiyor. İlk turda12 adaydan hiçbiri yüzde 50’nin üzerinde oy alamadığı için en fazla oyu alan iki aday arasında ikinci tur düzenleniyor. İkinci tur yarışı, liberal Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile sağ popülist Marine Le Pen arasında geçecek.

Vatandaşlar, seçmen listesinde isimlerinin bulunduğu yerde oy kullanmak zorunda. Seçim sandıkları, Pazar günü saat 08:00’dan 19:00’a kadar açık olacak, büyük şehirlerde ise 20:00’a kadar oy kullanılabilecek. Saat farkından dolayı kimi yurt dışı temsilciliklerinde ise Cumartesi gününden itibaren oy kullanılmaya başlandı.

Mektupla oy kullanmak mümkün mü?

Mektupla oy kullanmak ancak tam vekaletle mümkün. Oyunu kullanmak için sandığa gidemeyecek durumda olanlar, kendi adına oy kullanması için birine vekalet verebiliyor.

Seçimleri kim denetliyor?

Oyların kullanılması ve sayılması süreçlerinin gözlemlenmesi Fransız Anayasa Konseyi’nin görevi. Konsey ayrıca, oylar sayıldıktan sonra kesin sonuçları ilan ediyor. Seçimlere ilişkin usulsüzlük iddiaları ve itirazları inceleyip karara bağlamak da Konseyin sorumlulukları arasında.

Seçimden sonra ne oluyor?

Fransa’nın Cumhurbaşkanlığına seçilen isim, genellikle bu göreve seçilmesinden birkaç gün sonra Élysée Sarayı’nda görevi devralmış oluyor. Ülkede, seçime kadar görevini sürdüren Başbakanın, Cumhurbaşkanı görevi devralmadan önce hükümetin istifasını istemesi alışılageldik bir uygulama. Böylece yeni Cumhurbaşkanı yeni başbakanı atıyor.

Parlamentonun yetki ve fonksiyonu ne?

Fransa Cumhurbaşkanının yetkileri oldukça geniş olsa da parlamentoda çoğunluğu sağlayamadığı zaman bu yetkilerin etkisi kısıtlanıyor. Bu nedenle 12 ve 19 Haziran’da düzenlenecek parlamento seçimleri büyük önem taşıyor. Zira, Ulusal Mecliste çoğunluğu kaybetmesi halinde Cumhurbaşkanı, başka bir hükümet ilan etmekle yükümlü. Bu da ülkede siyasi bir krizi tetikleyebilecek bir durum.

DW