Bergama dosyası

1990’ların başında Türkiye, Bergama-Ovacık Altın Madeni’ni henüz bilmiyordu ve ileride yol açacağı tartışmalardan habersizdi. İzmir Çevre Avukatları Grubu, siyanürle altın aramak isteyen yabancı şirketi, bölgede halk sağlığı ile yakından ilgilenen bir doktordan öğrendi. Bölge halkı siyanürün etkilerinden habersiz, yatırım yapacağı, altın çıkartılacağı için heyecanlıydı. O dönem altın madenini işletmek isteyen firmanın adı, maden arama ruhsatını 16 Ağustos 1989’da alan Eurogold’tu.

Avukatlar hızla harekete geçti. Çevre Bakanlığı’na başvuru yaparak, olası bir siyanürle altın arama faaliyetine izin verilmemesini istedi. Ancak bakanlık bu izni kısa sürede verdi. Böylece, 30 yıla yayılan dava süreci de başladı.

İzmir Bergama Elele Hareketi kurularak, açılan davalar için kamuoyu oluşturulması hedeflendi. Bu arada yıllar geçiyor, altın madeni işletilmeye başlanıyordu. Geri dönüşü olmayan zararlar verebileceğini vurgulayan avukat grubu, dava üstüne dava açıyordu.

Köylüler de avukatlarla ve uzmanlarla görüştükten sonra siyanürün etkisini öğrenmişlerdi. Artık mücadelenin parçası haline gelmişlerdi.

Bergama’da altın madenine karşı yürütülen direniş, köylülerin yer aldığı yaratıcı eylemlerle 90’ların gündemine oturdu

Bergama’da var olan tüm partilerin temsilcilerinin yer aldığı Demokrasi Platformu, Bergama Çevre Platformu adını aldı ve sırayla her partinin temsilcisinin hareketin temsilcisi olması benimsendi.  Bergama Çevre Platformu’nun köylülerle yakın temasta olması duyarlılığı da arttırdı. Bergama köylüleri artık bizzat davacı olmaya başladı. Buna rağmen madenin işletilmesi yönündeki kararlılık, dönemin iktidarı ve devletin verdiği destek, eylemlerin dozunun artmasına yol açtı. Erkeklerin üzerlerini soyarak çıplak yürümeleri, pijama ile yürüyüş yapmaları, Boğaziçi Köprüsü’ne kendilerini zincirlemeleri gibi eylemler büyük ilgi yarattı.

1996: Bergama'da, siyanürle altın aradığı gerekçesiyle Eurogold şirketinin lisansının iptal edilmesini isteyen 17 köyden yaklaşık 100 kişi sadece iç çamaşırlarıyla kalarak bildiri dağıttı. CHP ve ÖDP ilçe başkanları da eyleme destek verdi.

Yargı devre dışı kaldı

Mahkeme, tepkilere, bilimsel uyarılara karşılık davanın reddine karar verdi. Yerel mahkeme kararını izleyen itiraz için Danıştay karar verene kadar büyük tartışmalar yaşandı. Köylüler Danıştay’ın önüne kadar gittiler. Danıştay’ın merdivenlerine oturdular ve seslerini duyurdular. Danıştay 6. Daire 1997’de çok önemli bir karar verdi.

 1997: 3 otobüsle geldikleri Boğaz Köprüsü'nün ortasında inen 250 kadar Bergamalı köylü, 7 yıldır mücadele ettikleri Eurogold maden şirketinin, altın madenini tamamen kapatmasını istedi

Danıştay, risk raporlarını esas alarak Ovacık Altın Madeni’nde siyanürle altın aranmasının insan ve çevre sağlığına risk oluşturmasının, önlem alınsa bile kamu yararına aykırı olduğuna hükmetti. Karar, sadece Türkiye’de değil bütün dünyada da çevre hareketleri açısından örnek bir oluşturdu. Danıştay’ın kararı Yunanistan’da idari yargıya ilham verdi, bu ülkedeki çevre davalarında bu karara atıf yapıldı.

Ancak Eurogold da geri adım atmadı. Yatırımlar yapılmış, maden işletme aşamasına gelinmişti. DSP-ANAP-MHP koalisyonu işbaşındaydı ve şirket ilk olarak DSP’li vekillerle temas kurdu. Bazı milletvekilleri madene götürüldü ve o gezilerden sonra “yabancı güçlerin madenin işletilmesini istemediği” söylemi başladı. TÜBİTAK, sürpriz biçimde, Eurogold’un riskleri kaldıracak önlemleri aldığı yönünde bir rapor hazırladı. Bakanlar Kurulu da tarihe geçecek bir “prensip kararı” alarak, yargı kararına rağmen madenin işletilmesine karar verdi. Bergama avukatları ve köylüler, AİHM’ye başvurdu.

Bergama Altın Madeni

Askerler de devrede

Artık iş iyice büyümüştü. Bergama-Ovacık Altın Madeni Milli Güvenlik Kurulu’nun gündemine geldi. Eurogold ve sonradan madenin işletmesine ortak olan şirketler, komutanları ziyaret ettiler. Dönemin Ege Ordu Komutanı Hurşit Tolon ve üst düzey komutanlar madeni gezdiler. Açıklamalar yaptılar. Dönemin Başbakanı Bülent Ecevit’e de aynı dönemde, Bergama’da, Türkiye’yi farklı seviyeye taşıyacak altın rezervi bulunduğu, altın piyasasına hakim olan Almanya’nın bunun çıkartılmasını istemediği, bu nedenle Alman vakıfları aracılığıyla köylülerin kışkırtıldığı sunumları yapıldı.

“Alman vakıfları” iddiası giderek büyümeye başladı. Artık köylüler de etkileniyordu “ajanlık” söyleminden, eylemlere ve davalara giderek daha az ilgi göstermeye başladılar.

Hablemitoğlu madende

Türkiye, bu süreçte, daha önce tanımadığı bir akademisyenle de tanışacaktı: Necip Hablemitoğlu.

Hablemitoğlu, Alman vakıflarının
Bergama köylülerini kışkırttığını öne sürdü

Hablemitoğlu, madene gitti, uzun incelemeler yaptı. Madende, Hablemitoğlu’nun incelemesi için özel bir kitaplık bile kurulmuştu. “Alman Vakıfları ve Bergama Dosyası” adlı tarihe geçen kitap, bu süreç sonunda yazıldı. Hablemitoğlu, her yerde Alman vakıflarının Türkiye’nin bağımsızlığını elinden almaya çalıştığını anlatıyordu.

Dönemin DGM Savcısı Nuh Mete Yüksel altın madeninde incelemelerde bulundu,
Alman Vakıfları ile ilgili olarak casusluk davasını açtı

DGM Savcısı da madende

Dönemin Ankara Devlet Güvenlik Mahkemesi (DGM) Savcısı Nuh Mete Yüksel, özellikle askeri istihbaratla yakından görüşen, asker ve polislerle sıkı ilişkileri bilinen bir savcıydı. Sonradan Fethullah Gülen cemaatinin mahrem görüntülerini servis etmesiyle savcılığı sona eren Yüksel, o dönemde Hablemitoğlu’nun kitabını esas alarak inceleme başlattı.

Yüksel, yetki alanında olmamasına rağmen Ankara’dan uçakla Bergama’ya gitti. Ovacık Altın Madeni’nde incelemelerde bulundu ve Alman Vakıfları ile ilgili olarak casusluk davasını açtı. En önemli kaynağı Hablemitoğlu’ydu.

Avukat Yücel Sayman’dan avukat Senih Özay’a, Oktay Kaynar’dan Alman vakıflarının temsilcilerine kadar uzanan kamuoyunun tanıdığı isimler Yüksel’in açtığı davanın sanıkları arasındaydı. Ankara 1 Nolu DGM’de 9 Aralık 2002’deki yargılama başlamadan 9 gün önce Hablemitoğlu öldürüldü.

Dava amacına ulaştı

Ortaya atılan ilk teori, Alman vakıflarının devrede olduğu ve cinayetleri organize ettiğiydi. Casuslukla suçlanmalarının ardından Türkiye’nin önemli hukukçularının isimleri şimdi de cinayet soruşturmasında geçiyordu.

Avukatlar, tehdit edilmeye, isimsiz telefonlar ve notlar devreye girmeye başladı. Dava köylüleri çok etkiledi ve köylülerin eylemleri tamamen sonlandı. Artık mücadele, altın madeni ile avukatlar arasındaydı.

Zamanla köylülerin yakınlarının madende işe başlatılmaları, hareketi iyiden iyiye kırdı. Dava amacına ulaşmıştı. Casusluk davası beraatle bitti, ancak etkileri Bergama hareketinin lekelenmesine yol açtı. Ve ortada öldürülen bir bilim insanı vardı: Necip Hablemitoğlu.

ABD Büyükelçisi devrede

Açılan bir dava sonucunda 2004’te Danıştay, Çevre Bakanlığı’nın imara aykırı bir iznini iptal etti ve maden mühürlendi. Yeni bir imar planı yapılması, askıya çıkarılması ve bunun da yargı kararına uygun olması gerekiyordu.

Dönemin ABD Büyükelçisi Eric Edelman bir mektup kaleme alarak madenin açılmasını istedi

Ancak imkânsız gibi görülen bütün bu süreç, dönemin ABD Büyükelçisi Eric Edelman’ın mektubuyla çözüldü. ABD Büyükelçisi, madende kaç kişinin çalıştığına dair detayların da yer aldığı mektubunda, imar sorununun bir an önce çözülerek madenin açılmasını istedi. Evrensel gazetesi yazarı Özer Akdemir’in ortaya çıkarttığı bu mektuptan sonra, AİHM ve Danıştay kararlarına rağmen Aralık 2004’te imar planı düzenlendi ve 30 gün askıda kaldığına dair tutanak tutuldu. İmar planını kimse askıda görmedi ama maden kısa sürede tekrar açıldı.

Hablemitoğlu cinayeti

14 Ağustos 2001’de kurulan AKP, 3 Kasım 2002’de yapılan seçimlerle yüzde 34,2 oranında oy alarak, özellikle ekonomi ve insan hakları alanındaki çarpıcı vaatleriyle tek başına iktidar oldu. İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı döneminde okuduğu şiir nedeniyle cezaevine konulan ve belediye başkanlığı düşürülen Recep Tayyip Erdoğan, çok partili rejimde Demokrat Parti, Adalet Partisi ve Anavatan Partisi’nden sonra tek başına iktidara gelen dördüncü parti olan AKP’nin genel başkanlık koltuğunda oturuyordu. 1997 yılındaki 28 Şubat sürecinin etkileri sürüyordu ve Türk Silahlı Kuvvetleri’nin komuta kademesindeki bazı isimler, “gömlek değiştirdik” söylemiyle hareket alanı kazanmaya çalışan AKP’nin tek başına iktidar olmasını “tehlikeli” buluyor, “tehdit” olarak görüyorlardı.

AKP, 6 Kasım’da 2002’de ülkeyi yönetmeye başladı. Yeni hükûmet, kısa süre sonra, henüz altıncı haftasında siyasi tarihe geçecek bir cinayetle karşı karşıya kaldı.

Necip Hablemitoğlu’nun 18 Aralık 2002’de evinin önünde öldürülmesine ilişkin soruşturma kapsamında tutuklanan eski özel kuvvetçi Gökhan Nuri Bozkır ifadesinde, o dönem üst düzey rütbede bulunan bir ismin 2002 Kasım ayı ortalarında kendisini çağırarak, örtülü bir görev kapsamında Hablemitoğlu’nu hedef olarak bildirdiğini ve kendisinden Portakal Çiçeği Sokak'ta keşif yapmasını istediğini anlatmıştı

Portakal Çiçeği Sokak

Ankara’da 18 Aralık 2002 Çarşamba akşamının ilk saatleri… Ankara’nın iliğe işleyen ayazı etkisini göstermiş, erken kararan havanın da etkisiyle sokaklar erken saatlerden itibaren boşalmaya başlamıştı.

Futbol meraklıları, Galatasaray – Ankaragücü maçı için ekran başına yeni geçmişti. Başkentin merkezi mahallelerinden Yukarı Ayrancı’nın kalabalık sokaklarından Portakal Çiçeği Sokağı, normalde bu saatlerde hareketli olurdu. Ancak kentin genelinde olduğu gibi soğuğun ve erken inen akşamın etkisiyle sokak boş ve sessizdi. Zaman zaman sokaktan tek tük geçen araçlar ile apartmanların ön cephesindeki otoparklara giriş çıkış yapan otomobillerin motor sesleri dışında sokakta ses duymak mümkün değildi.

Sokağın sessizliğini arka arkaya ateşlenen iki el silah sesi bozdu.  Kesintisiz zaman aralığında birbiri ardına yapılan atışlardan sonra da sokakta hareket olmadı. Zaman zaman uzaktan silah sesleri gelebilirdi, kimse daha büyük bir olaydan kuşkulanmadı. Ancak birkaç dakika sonra Saadet Apartmanı’nın otopark olarak kullanılan ön bahçesinde hareketlilik başladı.

Önce apartmandan inenler ne olduğunu anlamaya çalıştı. Görünürde bir şey yoktu. Bir apartman sakini, park halinde iki otomobilin arasında yerde yatan bir kişiyi gördü. Dar alanda sırt üstü yatan kişinin başının ön tarafında kan vardı. Apartman sakini önce tanımadı yerde yatan kişiyi. Apartmandan gelen ışık yetersizdi ve yüzündeki kan yerde yatan kişinin tanınmasını olanaksızlaştırıyordu. Bu arada çevre apartmanlardan da birkaç kişi Saadet Apartmanı’nın önüne geldi. Polise ve ambulansa haber verildi. Bu sırada, yerde yatanın, o apartmanda yaşayan, son dönemde kamuoyunun gündemine sıkça gelen, gazetelere, ekranlara çıkan Ankara Üniversitesi’nin önde gelen öğretim üyelerinden Doçent Doktor Necip Hablemitoğlu olduğu anlaşıldı.

DGM el koyuyor

Necip Hablemitoğlu, baş kısmı ışığın erişmediği karanlık bölgede kalacak biçimde, araçların arasında biriken karların üzerinde yatıyordu.

Yerde yatan kişinin Hablemitoğlu olduğunun anlaşılmasıyla ortalık daha da hareketlendi. Ambulansın ve polis ekiplerinin siren sesleri sokağı doldurdu. Arka arkaya sivil polisler ve savcılar akın etti Saadet Apartmanı’nın ön bahçesine.  Polis, güvenlik çemberi oluştururken; komşuları eşinin cansız bedenini teşhis eden ve ağlayarak olanları izleyen akademisyen eşi Şengül Hablemitoğlu ve çocuklarını teselli etmeye çalışarak eve götürdü.

Olay yerine dönemin DGM Savcıları Nuh Mete Yüksel ile Cengiz Köksal geldi hızla. Devlet Güvenlik Mahkemesi Başsavcılığı bünyesinde terör eylemleri başta olmak üzere önemli siyasi olayları soruşturan Yüksel ve Köksal soruşturmaya el koydu. Özellikle Yüksel, Hablemitoğlu’nu yakından tanıyordu. Bergama Altın Madeni direnişinin Alman vakıfları tarafından örgütlendiğine yönelik kitabını kanıt sayarak, sivil toplum örgütü temsilcileri hakkında dava açmıştı.

Bu davanın ilk duruşmasının yapılmasına 9 gün vardı. Bu duruşmada Hablemitoğlu da tanık olarak dinlenecekti. Daha ilk andan itibaren Hablemitoğlu cinayeti sıradan bir adli olay olarak değil, devlet güvenliğine karşı suç olarak ele alındı.  Televizyonlar canlı yayınlarla cinayeti duyuruyor, evin önündeki muhabirler olanları aktarmaya çalışıyordu. Ülkenin gündemi birkaç saat içinde değişti.

Yapılan ilk teşhisin ardından savcıların talimatıyla boşaltılan alanda bu kez olay yeri uzmanları gecenin koyulaşan karanlığında, kurulan seyyar ışık kaynakları altında delil ve iz bulmaya çalıştı.

İki DGM Savcısı nezaretindeki olay yeri incelemesi sürerken, bir yandan da Ankara Emniyeti’ne bağlı sivil polis birimleri bölgede çalışma yapmaya başladı. Terörle Mücadele Şubesi ve İstihbarat Şubesi’nden oluşturulan sivil polis ekipleri, geniş bir bölgede araştırma başlattı. Bir yandan da Şengül Hablemitoğlu’nun evine giden savcılık ve emniyetten üst düzey yetkililer, yaşadığı acıdan dolayı şoke olan acılı eşten ilk bilgileri almaya çalıştı. Ayrıca, çevreye dağılan sivil polis ekipleri, ipucu olacak her bilgiyi değerlendirmek amacıyla tanıkların peşine düştü.   

Cinayetten sonra Necip Hablemitoğlu'nun eşi Şengül Hablemitoğlu, “Evin önünde şüpheli iki kişi gördüm” dedi (Milliyet)

DGM Başsavcılığı’nın talimatıyla soruşturmayı devralan Ankara Emniyeti Terörle Mücadele Şubesi, Hablemitoğlu’nun bilgisayar ve arşivine el koyarak incelemeye başladı. Millî İstihbarat Teşkilatı da katkı verse de ilk günlerde soruşturmada pek ilerleme sağlanamadı.

İlk an bile bulanık: Cinayet saatinde bile uzlaşamadılar

Görüntüde bütün işlemler titizlikle yürütülüyordu ancak uzun yıllar sonra gerçeğin görüntüden farklı olduğu anlaşılacaktı.

Hablemitoğlu’nun yaşamını yitirdiği silahlı saldırı saati bile resmî kayıtlarda farklıydı. Örneğin Ankara Emniyeti Terörle Mücadele Şubesi’nin evrakında cinayet saati 20.20, emniyet kriminal raporunda 20.40, savcılık eşya teslim tutanağında 20.45, olay yeri inceleme raporunda 20.50, karakol kaydında ise 21.00 olarak yer aldı.

Katille yüz yüze

Bu arada Necip Hablemitoğlu’nun cesedini üzerinde yapılan Adli Tıp incelemesiyle ilginç bir bulgu ortaya çıktı.

Adli Tıp’ta savcılık nezaretinde yapılan otopside Hablemitoğlu’na sıkılan iki kurşundan birisinin sol gözünün altından başına isabet ettiği tespit edildi. Emniyet Kriminal Raporu’nda da tabanca atışlarının yakın mesafeden yapıldığı belirtiliyor.  Bu durumda Hablemitoğlu’nun katiliyle yüz yüze kaldığı anlaşılıyor. Bu da Hablemitoğlu’nun katili tanıdığı olasılığını gündeme getiriyor. Yakınına kadar gelmesi ve kayıtlara göre boğuşma izinin olmaması Hablemitoğlu’nun saldırı sırasında hiçbir müdahalede bulunamadığını da gösteriyor.

Hablemitoğlu’nun ölüm gerekçesi kayıtlarda özetle şöyle yer aldı:

“Sol göz altında ateşli silah yarasıyla kafatası parçalanması, beyin doku harabiyeti ve beyin kanaması sonucu ölüm.”

Kolay bulunamayan mühimmat

Cinayette kullanılan mermilerden birisinin özel yapım olduğu anlaşıldı. Mermilerden birisi MKE 9 mm. Asıl önemli olanı boş kovanı bulunan diğer mermi. Bu mermi Luger 9 mm. Frontier. Merminin ucundaki çekirdek kısmı iç bükey ve içinde özel alaşım mevcut. Bu merminin, gündelik yaşamda silah meraklılarının pek kolay bulabileceği mühimmat olmadığı biliniyor.

Soruşturma sürecinde söz konusu merminin devletin üniformalı kurumlarında bulunabileceği iddiası gündeme getirildi.

Soruşturma yürütülürken, söz konusu dönemde GSM telefonlarıyla yapılan görüşmeler, baz istasyonlarına düşen abone sinyalleri üzerinde dönemin imkânları ölçüsünde incelemeler yürütüldü.

1 milyon görüşme

Bu konuda yapılan çalışmalar çerçevesinde, cinayet öncesi, sırası ve sonrasında yaklaşık bir milyon telefon görüşmesi analiz edildi. Olay yeri yakınındaki baz istasyonlarından alınan telefon görüşme bilgileri o dönemdeki teknolojik olanaklarla değerlendirildi.

Kentin diğer bölgelerindeki telefon görüşmelerinin HTS bilgileriyle Hablemitoğlu’nun evinin çevresindeki baz istasyonlarından elde edilen bazı şüpheli telefonlara ait HTS bilgileri karşılaştırıldı, ancak kamuoyuna yansıyan bir sonuç alınamadı.

“Sadece boş kovan, çekirdek ve ceset var”

Soruşturmayla ilgili olarak 2011 yılında Milliyet gazetesine değerlendirme yapan üst düzey bir emniyet yetkilisi “Sadece boş kovan, çekirdek ve bir ceset var” diyerek durumu özetledi.

Hatta aynı dönemde 2011’de, dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Strasbourg’a yaptığı gezi sırasında Hablemitoğlu suikastını beraberindeki gazetecilere yorumlarken “Parmak izi vardı” değerlendirmesini yaptı. Ancak emniyet yetkilileri söz konusu açıklamanın “başka bir olayla örtüştürme” mantığı içinde değerlendirilmesi gerektiğini belirterek, somut bir kanıt bulunmadığı mesajı verdiler. Türkiye’nin diğer faili meçhul cinayetlerde de örneğini sıkça gördüğü gibi, Hablemitoğlu cinayeti soruşturması da ilk günden itibaren “sonuçsuz” bırakılacak izlenimi veriyordu.

https://t24.com.tr/haber/hablemitoglu-dosyasi-eski-okk-subayi-nuri-gokhan-bozkir-2015-te-donemin-istanbul-bassavcisi-irfan-fidan-a-bildiklerimi-anlatmama-ragmen-resmi-ifadem-alinmadi,1051910

T24