Hakimin Delile Temas Mecburiyeti ve AYM’nin İlk İhlal Kararı

YEREL GÜNDEM / TÜRKİYE

AYM’den “Doğrudan Doğruyalık” İlkesi İçin Tarihi Karar

Anayasa Mahkemesi (AYM) Genel Kurulu’nun 15 Kasım 2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Erdal Sonduk kararı, ceza yargılamalarında “doğrudan doğruyalık” ilkesini temel alan ilk ihlal kararı olarak öne çıkıyor. İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’nin (İHAM) içtihadını tam anlamıyla benimseyen bu karar, adil/dürüst yargılanma hakkını güçlendiren bir dönüm noktası olarak değerlendiriliyor.

Doğrudan Doğruyalık İlkesi Nedir?

Bu ilke, ceza yargılamalarında delillerin toplandığı tüm aşamaların, hükmü verecek olan hakim veya hakimler tarafından doğrudan görülmesini gerektiriyor. Türk Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 217. maddesine göre, hakimler yalnızca duruşmaya getirilmiş ve huzurda tartışılmış delillere dayanarak karar verebilirler.

Adil/dürüst yargılanma hakkının temel unsurlarından biri olan bu ilke, tanıkların dinlenmesi sırasında yapılan gözlemlerin, yargılama sonucuna doğrudan etki edebileceğini savunuyor. İHAM içtihadına göre, mahkeme heyetinin değişmesi halinde, önemli tanıkların yeniden dinlenmesi gerektiği belirtiliyor.

Erdal Sonduk Kararı: Öne Çıkan Detaylar

Karara konu olan olayda; sanık, yağma, tefecilik, tehdit ve hakaret suçlarından yargılanırken, mahkeme heyeti birçok kez değişti. Ancak mahkumiyet hükmünü veren heyetin çoğunluğu, tanıkların dinlendiği celselere katılmamıştı.

AYM, tanık beyanlarının belirleyici olduğu bu davada, delillere doğrudan temas edilmeksizin alınan mahkumiyet kararının adil/dürüst yargılanma hakkını ihlal ettiğine oy çokluğuyla karar verdi. AYM, kararında şu hususları vurguladı:

• Hakimlerin, tanıkların güvenilirliğini doğrudan gözlemleyemediği,
• Mahkeme değişikliklerinin yol açtığı sakıncaları telafi edecek önlemlerin alınmadığı,
• Mahkeme heyetinin yalnızca duruşma tutanaklarına dayanarak hüküm verdiği.

Muhalif Görüşler ve Eleştiriler

Karara muhalif kalan dört AYM üyesi, başvurucunun bu konuda somut bir itirazda bulunmadığını ve yargılamanın tüm aşamalarına katılma hakkının sağlandığını savundu. Ayrıca, tanıkların yeniden dinlenilmesinin, yargılamaların gereksiz yere uzamasına neden olabileceği görüşünü dile getirdiler.

İHAM ve Türkiye: İlkelerin Güçlendirilmesi

İHAM’ın konuya ilişkin içtihatları da bu kararı destekliyor. İHAM, Türkiye ile ilgili ilk “doğrudan doğruyalık” ihlal kararını 12 Mart 2024 tarihli Orhan Şahin/Türkiye davasında vermişti. AYM’nin Erdal Sonduk kararı, bu ilkelerin Türkiye’de daha etkili bir şekilde uygulanmasını sağlamak açısından büyük önem taşıyor.

Değerlendirme: Hukukun Güçlenmesi Adına Önemli Bir Adım

AYM’nin bu kararı, ceza yargılamalarında adil yargılanma hakkını güçlendiren ve Türk hukuk sistemine rehberlik eden bir dönüm noktasıdır. Özellikle, hakim değişikliklerinin yol açtığı ihlallerin önlenmesi için coğrafi teminat ve hakim güvencesinin sağlanması gerektiği bir kez daha vurgulanmıştır.

www.yerelgundem.com