Nina Nazarova, Svyatoslav Khomenko ve Rhodri Davies

BBC Dünya Servisi, Balakliya

Rus işgali ve Harkov bölgesinin doğusunu kontrol etmek için verilen savaş boyunca Balakliya şehrindeki aileler risk altındaydı.

Bir anne yaz boyunca devam eden patlamaları şöyle anlatıyordu:

"Her gün, günde 24 saat ateş açılan dönemler oldu. Tüm ev sallanıyordu. Her odanın tavanı çatladı."

Rusya Şubat ayında Ukrayna topraklarına girdikten sonra, bombalamalar, askerler ve tanklar yönünü Balakliya'ya çevirdi.

Yetkililer 27 bin nüfuslu kentten binlerce kişinin göç ettiğini söylüyor.

Geriye kalanlarınsa ya aracı yoktu ya da ayrılmak istemiyorlardı.

Ağustos ayına kadar bölgede yaşayanlar çocukları ateş hattından korumak için bir yol düşünülüyordu.

Ailelere çocukları Rusya'nın Karadeniz kıyısındaki küçük bir kasabadaki yaz kampına gönderilmesi teklif edildi. Ya onları işgal kuvvetlerinin topraklarına göndereceklerdi ya da cephede kalacaklardı.

Bunun üzerine Balakliya'dan ve bölgedenin diğer yerleşimlerinden 500'ün üzerinde çocuk, üç haftalığına Medvezhonok (Rusça "küçük ayı") yaz kampına gönderildi.

Özgürlük ıstıraba dönüştü

Eylül ayında Ukrayna bir karşı saldırı başlattı ve Harkov bölgesinin neredeyse tamamını birkaç gün içinde geri kazandı. Balakliya da buna dahildi.

Ukrayna Savunma Bakanlığı bölge halkının kutlamalarını gösteren görüntüler paylaştı ancak hızlıca özgür kalmanın ardından aileleri bir endişe kapladı.

Çocuklarını nasıl geri alacaklardı?

Kampa 12 yaşındaki kızını gönderen Natalya Sonkina "Endişeliydik. Ukrayna askerleri şehre girdiğinde, çocukların geri dönüşünün zor olacağını fark ettik" diyor.

Çocuklarıyla ilgili ne Ukrayna ne de Rusya yetkilileri onlarla bağlantıya geçti.

Alla Kameneva'nın 11 yaşındaki kızı da kamptaydı:

"Dışarı çıkmak imkansızdı. Bazı insanlar anlayışlıydı ancak bazıları küçüksüyor, Rusya'ya bir çocuğun nasıl gönderilmiş olabileceğini sorguluyordu".

Kameneva, BBC'ye konuştu ancak görüntü vermek istemedi. Bunun sebebinin bölgede hissettiği düşmanlık olduğunu söyledi.

Harkov bölgesinin tarihsel olarak Rusya'yla yakın bağları var.

Sınırdaki bölge, Rusya'dan aldığı göçün yanı sıra onlarca yıldır kültürel ve politik olarak da etkilendi.

Savaşla birlikte bağlılık konusundaki hassasiyet değişti.

İşgal başladığında Balakliya belediye başkanı Rusya'dan yana taraf tuttu. Şimdiyse Rusya'ya gittiği söyleniyor.

Şimdi şehrin fiili belediye başkanlığını Oksana Bondar yürütüyor. Balakliya, Izyum, Kupyansk ve Harkov'daki diğer köylerden Rusya'ya gönderilen çocukların ailelerinin isimleri ofisinde.

Bondar, "çocuklarını verdikleri" için çok şaşkın olduğunu söylüyor:

"Ebeveynler saldıran ülkeye çocuklarını göndermek konusunda tekrar düşünmeliydi. Oraya çocukları göndermek için akılsız olmalısınız.

"Savaş devam ederken çocuğunuzu sizi yıkmak isteyen bir ülkeye gönderiyorsanız siz ne tür bir annesiniz? Bir anne olarak, şahsen ben bunu anlamıyorum".

Fiili belediye başkanı pek çok şehir sakininin işgalcileri kabul ettiğini söylüyor: "Burada 'Russkiy mir' ('Rus dünyası' kelimesi Batı merkezli medeniyet yerine bütün bir Rus toplumu ve kültürünü temsil ediyor) isteyen çok sayıda kişi var. Onlar işbirliği yaptılar".

Bondar, çocukların kampta kalmaları konusunda çok iyi bir propaganda yapıldığını da sözlerine ekliyor.

'Onu bu şekilde kurtardım'

Bazı ebeveynler, Rus birliklerinin çok hızlı geldiğini ver kaçmanın imkansız olduğunu söyleyerek şikayet ediyorlar.

"Bize yardım edilmedi. Rusya geldiğinde şehri terk etmek için otobüs yoktu" diyor hala kampta olan 14 yaşındaki Sasha'nın annesi Anna Lapina.

Kaçmak pek çokları için maddi olarak karşılanabilir değildi.

Gözyaşları içinde yaşadıklarını anlatan Anna, "Kızım yazın yarısını kilerde uyuyarak geçirdi. Buna inanamazsınız" diyor.

Oğlunu göndermenin doğru karar olduğunu belirterek şu sözleri ekliyor:

"Bırakın beni suçlasınlar. Eğer işbirlikçi olduğumu düşünüyorlarsa, ayrılıkçı olduğumu, bırakın beni yargılasınlar. Ama ben memleketimde kaldım ve hiçbir yere gitmedim. Bence savaş sırasında onu göndererek çocuğumu kurtardım".

Bu ailelerin çocuklarını geri getirecek kaynakları yok.

Günde yalnızca bir kez konuşabiliyorlar ve kamp otoriteleri çocukları ancak kendilerinin gidip alabileceğini söylüyor.

Bu 500 çocuktan kaç tanesinin hala Rusya'da bulunduğu net olarak bilinmiyor. Onlarcasının orada kaldığı tahmin ediliyor.

Medvezhonok kamp direktörü Irina Mozharova BBC'ye konuşmakta isteksizdi ve "Neden bir şey söyleyeyim? Çocuklarımın da buna ihtiyacı yok. Bu çocuklar hakkında herhangi bir bilginin halka yansıtılmasını istemiyorum" dedi.

Ancak Rusya devlet medyası bazı mesajlar veriyor.

Devlet kanalı Rossiya 24 ve Vesti TV çocukların mutlu bir şekilde ders aldığını ve Karadeniz kıyısında oynadıklarını gösteriyor.

Vesti çocukların ayrılmak istemediğini belirtiyor.

BBC'nin konuştuğu tüm aileler çocuklarına iyi davranıldığını söyledi.

Anna, oğlunun ilk kez deniz gördüğünü ve bunun hoşuna gittiğini söylüyor. Kamp yönetimiyle iletişimde olduklarını anlatıyor.

Rusya otoriteleri şimdi çocukları, Karadeniz'in daha kuzey kıyısındaki başka bir kampa taşıdı. Burası kışı geçirmek için daha uygun.

Kampın bulunduğu Krasnodar bölge valisi burada istedikleri kadar kalabileceklerini söyledi.

Çocuklarını almak isteyen ailelerin uzun bir yol kat etmeleri gerekiyor ve yasal olarak Ukrayna ve Rusya arasında hareket etmek imkansız. Bu nedenle Baltık üzerinden binlerce kilometre gitmeleri gerekiyor.

'Sizi kalmanız için ikna ediyorlar'

Rus yetkililerin aileleri de yerleşmeleri için oraya götürmeyi denedikleri söyleniyor.

Adını vermek istemeyen Polonya'dan oğluyla Balakliya'ya dönüş yolunda olan bir anne BBC'ye, "Rus yetkililer sizi kalmanız için ikna etmeye çalışıyor. 'Ukrayna'da her şey olabilir. Bunu bir düşünün' diyorlar" diyor:

"Konaklama sağlayacaklarını, finansal destek, evrak işleri ve ücretsiz yiyecek sağlayacaklarını söylüyorlar."

Bazıları bunu istiyor.

Kızını almak için giden ve yine ismini vermek istemeyen bir baba da Moskova Balakliya'yı geri alana kadar Rusya'da kalacaklarını söylüyor.

"Rusya'nın Balakliya'ya gelmesini bekliyoruz. Ondan sonra hemen döneceğiz" diyor.

Oksana Bandor ve bazı ebeveynler onlarca ailenin Rusya'ya kaçtığını anlatıyor.

Bu şüpheler çocukların Balakliyva'ya dönmesini engelliyor.

Anna, yardım için polise gitmek istemiyor çünkü işbirlikçi olmakla suçlanmaktan korkuyor.

Bölgenin geri almasının ardından, Ukrayna özel servisi işbirlikçilere karşı geniş çaplı bir "filtreleme" hareketi başlattı. Soruşturulan 7.000 kişiden sadece 16'sı tutuklandı. Ancak yerel haberlere göre gözaltı sayısı daha fazla.

Balakliya'da ise insanlar yemek yardımı için kuyruklarda. Hayatta kalmak için Ukrayna devletinin desteğine ihtiyaç var.

Savaş Ukrayna'nın doğusundaki aileleri ve toplulukları zor durumda bırakmaya devam ediyor..

Bu yazıda bazı kişilerin isimleri güvenlik sebebiyle değiştirilmiştir.

BBC TÜRKÇE