Türk Silahlı Kuvvetleri'nin (TSK) Gara Dağı'na yönelik operasyonu kamuoyunda konuşulmaya devam ediliyor.

Türkiye, son yıllarda Irak'ın ve Suriye'nin kuzeyinde sınır ötesi operasyonlara ağırlık vermiş durumda.

Ancak bu operasyonlarda sadece hedefler vurulmakla kalınmıyor, kalıcı üsler oluşturularak alan hakimiyeti kurulmaya çalışılıyor.

Ayrıca Libya'da ve Azerbaycan'da askeri danışmanlar bulundurarak buradaki çatışmalarda işbirliği içinde olduğu devletlere askeri eğitim desteği veriyor.

İkili anlaşmalar kapsamında Katar gibi kimi ülkelerde de üs kuran Türkiye'nin Birleşmiş Milletler (BM) ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) görevleri kapsamında da asker bulundurduğu ülkeler var.

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde (KKTC) 1974'ten beri TSK'nın ciddi bir güç bulundurduğu ülkeler arasında.

Bütün bunlar bir araya toplandığı zaman orduların güçleri hakkında bilgilerin yer aldığı ABD merkezli Global Firepower'a göre görevli sivil memur ve işçiler hariç aktif 355 bin civarında mevcudu olan TSK'nın neredeyse 50-60 bin arasındaki askeri Türkiye sınırları dışında görev yapıyor.

Peki Türkiye'nin nerelerde ne amaçla ve tahmini ne kadar askeri var?

Ankara merkezli BlueMelenge Bağımsız Araştırma Grubu, bu soruya cevap veren bir araştırmayı Independent Türkçe için hazırladı.

 TSK, Irak'taki varlığını güçlendirdi

TSK'nın 1992 yılından beri Kuzey Irak'ta varlığı söz konusu.  

Yıllardan beri Irak'ın kuzeyinde farklı noktalarında irtibat ve üs noktaları bulunan TSK, sınır bölgesinde 40 kilometre derinliğe kadar alan kontrolü oluşturmak amacıyla başlattığı Pençe operasyonları serisi ile Hakurk ve Haftanin olarak adlandırılan bölgelerde de yeni üsler oluşturdu.

Musul'un kuzeydoğusundaki Başika Üssü'nde de TSK'ya bağlı bir güç bulunuyor.

BlueMelenge'nin çalışmasına göre son operasyonlarla birlikte TSK'nın Irak'taki asker sayısı 2 bin 500'den 10 bine doğru artmış vaziyette.

Suriye'de en büyük TSK gücü İdlib ve Afrin'de

Türkiye, 2016'da IŞİD'e karşı El-Bab'ta, YPG'ye karşı 2018'de Afrin'de ve 2019'da Rasulayn ve Tel Abyad'da, son olarak da  27 Şubat 2020 tarihinde İdlib vilayetinde Suriye rejimine karşı sınır ötesi harekatlar icra etti.

Bu operasyonlar sonucunda TSK tarafından ağırlıklı İdlib'de ve Afrin'de olmak üzere pek çok askeri nokta oluşturuldu. Buralara yönelik sevkiyatlar zaman zaman sürüyor.

Net sayı belli olmamakla birlikte İngiltere merkezli Suriye Gözlemevi (SOHR), daha önce yaptığı paylaşımlarda Suriye'nin kuzeyindeki Türk askeri mevcudunun 10 bin 500'e, tank sayısının 250'ye ulaştığını öne sürmüştü.

Bu sayının yapılan sevkiyatlarla zaman zaman azaldığı veya arttığı da iddia edildi.

İkili anlaşmalar ile asker bulundurulan ülkeler

Irak ve Suriye'de askeri operasyonlar sonucu asker bulundurulurken bunun dışında bir de ikili askeri anlaşmalar ve savunma işbirlikleri ile asker bulundurulan ülkeler var. Bunlar sırasıyla şöyle:

 Azerbaycan'a savaştaki destek, ateşkesin ardından da sürüyor

Karabağ'da Ermenistan işgali altındaki topraklarının bir kısmını çatışma yoluyla geri almayı başaran Azerbaycan'a bu süreçte TSK'nın da askeri eğitim ve özellikle Türk yapımı silahlı insansız hava araçlarının (SİHA) kullanımı noktasında destek olduğu iddia edilmişti.

Aslında bu destek yeni değil. TSK, Azerbaycanlı askerlere eğitim vermekte ve iki ülke arasında yakın ilişkiler söz konusu.

BlueMelenge'nin araştırmasına göre 2016'da imzalanan bir protokol ile Bakü'deki Gizil Sherg Garnizonu'nda yer alan bazı binalar ile Sumgayıt şehrindeki Nasosnaya Hava Üssü'nde bulunan bir terminal TSK'nın kullanımına tahsis edildi.

Ancak Türkiye'ye üs verildiği yönünde haberlerin basında yer alması üzerine, Azerbaycanlı yetkililer bu iddiaları yalanladı.

Savaş sonrası Rusya ile yapılan anlaşma uyarınca "Ateşkes Gözlem Merkezi" adı altında 60 Türk askerinin de yer aldığı bir Gözlem Üssü Agdam'da kuruldu ve Ocak 2021'de resmen göreve başladı.

Libya'ya eğitim ve hava savunma desteği

Libya iç savaşında BM tarafından tanınan Ulusal Mutabakat Hükümeti'ne (UMH) çok ciddi askeri ve siyasi destek sunan Türkiye'nin mevcudu bilinmemekle birlikte bu ülkede askeri bir gücü bulunuyor.

Türk askerleri, çatışmalara katılmaktan ziyade UMH güçlerine eğitim, lojistik ve teknik destek verdi.

Yine Gabya sınıfı üç Türk fırkateyni savaş süresince Trablus açıklarında durarak hem hava savunmasına katkı sağladı hem de olası deniz saldırılarını engelledi.

BlueMelange'nin çalışmasına göre Libya'nın batısındaki Cezayir ve Tunus sınırları yakınındaki UMH kontrolündeki El Watiyye Hava Üssü'nde henüz resmi olarak net doğrulanmamakla birlikte TSK'nın bir askeri gücü olduğu iddia edildi.

Watiyye Üssü'ndeki genişletme çalışmaları üsse Türk F-16'larının yerleştirilebileceği iddialarına yol açmıştı.

Yine Türkiye tarafından gönderilen MIM-23 Hawk XXI PIP3 orta menzilli orta irtifa hava savunma füze sistemleri üssün korunmasına çalışılıyor.

Katar'da tugay seviyesinde güç

Türkiye 2014 yılında Katar ile yapılan ikili anlaşma uyarınca yine TBMM kararı ile Ekim 2015 itibariyle bu ülkeye asker görevlendirildi.

Doha yakınlarındaki 39 milyon dolara Katar finansmanı ile yapılan ve Nisan 2016'da açılan Tarık bin Ziyad askeri üssünde tugay büyüklüğünde bir güç bulunuyor.

BlueMelenge'nin iddiasına göre iki bin civarında olan bu güç, ikili anlaşmalar kapsamında ihtiyaç halinde 3000-5000 arasına da çıkartılabilir.

TSK, Arnavutluk'ta 20 askerle bayrak gösteriyor

Savunma işbirliği kapsamında 1997'de kurulan üs Adriyatik kıyısındaki Vlore şehrinde bulunan ve aynı zamanda Arnavutluk Donanması'na da hizmet veren Paşa Limanı'nda, 20 dönüm arazi üzerine kurulu.

Üs, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Arnavutluk Ekip Başkanlığı ismiyle faaliyet gösteriyor. Personel sayısının 20 civarında olduğu tahmin ediliyor.

Somali'de başkent Mogadişu'da 50 milyon dolar yatırımla kurulan Eylül 2017'de açılan 3 kilometrekare büyüklüğündeki Anadolu Kışlası'nda yer alan Somali Türk Görev Kuvveti Komutanlığı'nda görevli iki bin personel, askeri eğitim merkezi olarak Somali Ordusu'na subay yetiştiriyor.

Türk askeri aynı zamanda Aden Körfezi, Somali kara suları ve açıkları, Arap Denizi ve mücavir bölgelerde Türk bayraklı ve Türkiye bağlantılı ticari gemilerin emniyetinin etkin şekilde muhafazası ve uluslararası toplumca yürütülen korsanlık/deniz haydutluğu ve silahlı soygun eylemleriyle müşterek mücadele amacıyla yürütülen uluslararası çabalara destek vermek" üzere görev yapmakta.

TSK, kolordu düzeyinde bir güçle Kuzey Kıbrıs'ı koruyor

Türkiye'nin 1974'te gerçekleşen Kıbrıs Barış Harekatı'ndan bu yana adanın kuzeyindeki Türk tarafında askeri varlığı bulunuyor.

Kıbrıs'taki Türk askeri sayısının 35 ile 40 bin civarında olduğu tahmin ediliyor.

Bu yönüyle ülke dışındaki en büyük askeri güç KKTC'de.

Kıbrıs'taki Türk askeri doğrudan Genelkurmay Başkanlığı'na bağlı daimî askeri birlik statüsünde bulunuyor.

Adada en son Bayraktar TB2 İHA'nın bulundurulmaya başlandığı ve bir deniz üssü inşa edilmesinin planlandığı iddiaları basına yansımıştı.

Sudan'daki Türk üssü muamması

Sevakin Adası, Türkiye ile Sudan arasında varılan ikili anlaşma kapsamında 99 yıllığına Türkiye tahsis edildi.

Ancak adada askeri üs kurulacağı iddialarına kimi Arap ülkeleri tepki göstermişti.

Ancak askeri darbe sonrası bu anlaşmanın devamı ya da iptali hususunda belirli bir gelişme olmadı.

SIPRİ güncel raporunda tüm tartışmalar özetlenirken yayındaki Afrika haritası Sevakin'de Türkiye'nin üssü olduğunu gösteriyor. Ancak bu üssün varlığı doğrulanmış değil.

BM ve NATO kapsamında yurtdışı görevleri

Türkiye'nin ikili anlaşmalar dışında bir de BM ve NATO görevleri kapsamında asker bulundurduğu ülkeler var. Bunlar da sırasıyla şöyle:

Lübnan: 100 Türk askeri 10 yılı aşkın süredir BM UNIFIL kapsamında destek vermekte.

Afganistan: 648 Türk askeri BM kararıyla NATO misyonu çerçevesinde muharip güç olmadan görev yapıyor. Afgan ordusunun eğitilmesi ve ülkede güvenliğin sağlanmasına yönelik yardımda bulunuyor

Mali: 8 Ekim 2019 kararı ile 50 kadar Türk askeri Mali'de BM Çok Boyutlu Entegre İstikrar Misyonu (MINUSMA) kapsamında görev yapıyor.

Orta Afrika Cumhuriyeti: 8 Ekim 2019 kararı ile BM MINUSMA kapsamında 50 kadar asker bulunuyor

Bosna-Hersek: 242 Türk askeri 2004 yılından beri Bosna-Hersek'teki Uluslararası Barış Gücü vasıtasıyla bu ülkede barış ve istikrarın sağlanması için bulunuyor.

Kosova: 321 TSK mensubu Kosova'da 1999'dan itibaren BM Güvenlik Konseyi'nin kararı doğrultusunda teşkil edilen Uluslararası Barış Gücü kapsamında KFOR harekatında görev sürdürmektedir.

Türk askeri, Nijer ve Çad yolcusu olacak mı?

Temmuz 2020'de Türkiye ile Nijer ile varılan askeri anlaşmanın ardından TSK'nın Libya'nın güney komşusu olan bu ülkede de askeri üs kurması gündeme geldi.

TSK'nın kurulacak üs ile Nijer Ordusunu eğiteceği bilgileri gerek Türk gerekse Afrika medyasında gündeme geldi.

Yine 2019'da Çad ile askeri işbirliği anlaşması imzalayan Türkiye'nin bir grup personelini bu ülkeye göndererek askeri güçlerinin eğitimine destek vermesi de gündemde.

Ercan Çitlioğlu / Fotoğraf: Twitter

"Üsler, Türkiye açısından prestij kaynağı"

Türkiye'nin farklı ülkelerde üs kurma girişimlerinin amacını sorduğumuz Başkent Üniversitesi Stratejik Araştırma Merkezi Danışmanı Ercan Çitlioğlu, "Bir bayrak dalgalandırıyorsunuz. O ülke ile olan ilişkilerde yardımcı unsurlar elde ediyorsunuz. Türkiye açısından hem prestij, hem de ulusal çıkarlar ve savunma işbirliği açısından önemli ve faydalı olduğunu söyleyebiliriz" dedi.

The Independentturkish