Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), 27 Şubat ile 6 Mart 2020 tarihleri arasında Suriye'nin kuzeybatısındaki İdlib bölgesine Bahar Kalkanı isimli operasyon düzenleyerek buranın tamamen Şam yönetiminin eline geçmesini engelledi. Böylece Türkiye'ye sayısı milyonları bulması beklenen sığınmacı göçünün önüne geçti.

Kimi stratejistlerin tespitleri böyle.

Ancak İdlib sorunu bütün sıcaklığıyla sürüyor.

Daha önce 2015'te görüşen Putin ve Esad, 14 Eylül 2021 Salı günü Moskova'da bir araya geldi.

Uluslararası basında çıkan haberlere göre Putin, bu görüşmede yabancı askerlerin Suriye'deki varlığından duyduğu rahatsızlığı dile getirdi.

Putin, Esad'la görüşmesi sırasında Birleşmiş Milletler (BM) kararı olmadan Suriye'ye gönderilen yabancı askerlerin, ülkenin tamamı üzerinde Suriye hükümeti tarafından hâkimiyet kurulmasına engel oluşturduğunu söyledi.

Hal böyle iken, TSK'nın son haftalarda İdlib vilayetinde verdiği şehitlerin sayısında da bir artış yaşanıyor.

Aynı süreçte Rusya'nın artan operasyonları, ismi daha önce duyulmamış El-Kaide uzantılı "cihatçı" örgütlerin TSK'ya yönelik saldırıları üstlenmesi dikkat çekiyor.

Şu an savaş yaşanmasa bile İdlib, çözüme ulaşmadıkça Türkiye açısından sıcak çatışma riskinin en yüksek olduğu alan olma özelliğini sürdürüyor.

Bu nedenle İdlib'deki sahadaki son durumu, Rus ve Suriye güçlerinin mevcut gücünü, hazırlıklarını Ankara merkezli BlueMelange bağımsız jeopolitik araştırmalar grubu bünyesinde yer alan Turkish Defense News analistleri, Independent Türkçe için inceleyerek raporlaştırdı.

 

Rusya, Bahar Kalkanı'ndan ders çıkardı

BlueMelange analistlerine göre Rusya, Suriye'deki savaştan bazı sonuçlar çıkardı.

İdlib genelinde en son 2020 Şubat-Mart döneminde cereyan eden yoğun çatışmaların ardından son dönemde önemli gelişmeler yaşandı.

M4-M5 karayollarının Rus kontrolünde ticarete açılması, buralarda ortak Türk-Rus devriyeleri atılması, Türkiye'nin önemli bir askeri gücü yığarak İdlib'de 30'un üstünde ileri karakol (forward area command and observatory posts) tesis etmesi, HTŞ'nin batıya ılımlı mesajlar vermesi ve Türk-Rus tarafının gerginliği azaltma çalışmaları ile geçti.

Rusya, bir süredir Suriye iç savaşının bütününden ama özellikle askeri ve teknolojik taktiklere sahne olan İdlib'de bazı ders ve ödevler çıkarmakta, geleceğe, özellikle NATO tehditlerine yönelik savunma stratejileri ve modellemeleri oluşturuyor. 

"Suriye Hibrid Savaş Laboratuvarında" emsalsiz bir tecrübe edinerek dev bir fayda-zarar matrisini şimdiden bitirmiş gözüküyor.

 

Çok sayıda Rus güvenlik şirketi "zor işler" için Suriye'de

Bu bağlamda Suriye Arap Ordusu'na (SAA) 25. Tümen (Kaplan Tümeni) hariç güven duymadığından paramiliter grupları da Proxy olarak yanında koordine etmeye karar veren Rus Seferi Görev Gücü'nde yaşanan gelişmeler de büyük önem arz ediyor.

Pıtrak gibi çoğalan ve TSK'ya saldırı gerçekleştiren El-Kaide markalı birtakım grupların da tetikçi olabileceği göz ardı edilmemeli.

Halen Suriye'de onlarca pro-Esad yerli ve İran/Hizbullah yanlısı milis gruplar yer alıyor.

Bunlarla beraber birçok gayrı-resmi Rus Özel Askeri Şirket (Private Military Contractors: Wagner Group, Anti-Terror Group, MS Group, Center R, ATK Group, Slavonic Corps, ENOT, Cossacks) ve resmi Özel Harekât Güçleri (KSO, GRU Spetsnaz, 3rd Guards Spetsnaz Brigade, SVR Spetsnaz, FSB Spetsnaz, 431st Naval Reconnaissance Brigade, Zaslon Force, USSR Spetsnaz) de "zor işler" için Suriye'de bulunuyor.

Bu Proxy grupların değişik "cihatçı/El-Kaide" grupları ile olan ilişkileri de biliniyor.

 

Rusya, önce Suriye'nin hava savunmasını güçlendirmeye odaklandı

BlueMelange analistlerinin raporunda esasında Rusya'nın, Suriye ordusunu modernize etme ve koordinasyon sağlama çalışmalarının İdlib savaşından da önce başladığı belirtilerek, şöyle anlatıldı:

Rusya, 2016'dan beri Suriye'de bulunan Barnaul-T kısa menzil füze sistemleri için mobil komuta-kontrol ve hedefleme merkezinin neden 2018 sonundan itibaren 1L122-1E yeni nesil hedefleme radarı ile geliştirildiğini anlayabiliriz. 1L122-1E hem Osa hem Strela-10 hem de Manpads füzelere hedef bilgilerini başarıyla geçebilmekte.

Rusya bunun da ötesinde Suriye Hava Savunma Güçleri'nin Hmeymim Hava Üssüne eksik olan direkt komuta-kontrol bağlantısına odaklandı. Suriye'de tüm hava savunma sistemlerini entegre olarak birbirine bağlayacak yeni karargahı kurdu. 31 Ekim 2018'de uzun menzilli hava savunma sistemleri için mobil komuta-kontrol sistemi olan Polyana-D4 sisteminin devreye alındığını duyuruldu.

Polyana-D4 eş zamanlı olarak çoklu hava savunma sistemini (S300, Pantsir-S1, Buk-M2 ve Tor-M1 gibi) yönetebilmekte ve Barnaul-T sisteminden daha fazla ve geniş alanları kontrol edebilmektedir. Rusya ayrıca Hymeimim Üssü'nde bulunan kendi S300 bataryalarının şifrelerini, SAA'nın radarları ile de senkronize etmiştir.

 

Suriye'ye S-300 takviyesi

SAA'yı (Suriye ordusu) güçlendirmek için Eylül 2018'de İsrail saldırıları sonrasında Rusya, Suriye'de SAA tarafından defacto kullanılacak (veya öyle gözükecek) ancak füzyon merkezi Rusya tarafında olacak "çoklu-katmanlı ve yüksek-verimli" A2/AD sistemi kurmaya karar verdi.

Hızla 3 adet ikinci el S300PMU1 (SA-20A) alayı (regiment) teslimat öncesi PMU2 (SA-20B) versiyonuna yükseltilerek SAA'ya teslim edildi ve bu sistem ile kullanılmak üzere de yine Rus stoklarından 200 adet 250km menzilli 48N6 füzesi Kasım 2018 itibariyle envantere girdi. Kimi kaynaklar sistemlerin karma donanımlarıyla S300PM, PMU2 ile PS arası hibrid bir sürüm olduğunu da belirtti.

S-300 alayları çok eski ve IFF (Dost-Düşman Tanıma) sisteminden yoksun ağır ve sabit S200VE sistemlerinin açığını misli ile kapatmış oldular.

Rusya, üç aylık kısa bir eğitim alan ve yetersiz donanıma sahip SAA tarafından işletilmesi imkânsız olan S300 ünitelerinden ilk bataryayı Suriye sahilinde Tartus dağlarına, Rus S400 ve Suriye S200VE bataryalarının arasına konuşlandırıldı.

İkinci batarya Şam'ın kuzeydoğusunda T4 (Tiyas) Hava Üssüne üçüncü batarya ise Deyrizor'daki askeri üssüne konuşlandırıldı.

Bu konuşlandırma ile Rusya'nın Suriye'deki A2/AD ağı ve alanı önemli derecede artmış oldu.

Bu sistemler, Hmeymim ve Tartus üslerindeki üç ana katmanlı yapıya entegre edildi.

Dış katmanda S-400, S-300V4 (Antey-2500) ve SAA S200VE; ortada deniz konuşlu S-300FM ve 9K317E Buk M2E ile iç katmanda da SAA'nın Osa-AKM, S125 Pechora-2M ile Rus Tor2U ve Pantsir-S2 yer alıyor.

 

Rusya, elektronik savaş konusunda deneyim kazandı

BlueMelange analistlerinin iddiasına göre elektronik savaş (EW) konusunda da Rusya, Suriye'de deneyim kazandı.

KRET 1RL257E Krasukha-4 sisteminin ilkini Ekim 2015'te Hmeymim Üssü'ne yerleştiren Rusya ikinci sistemi de Eylül 2018'de T4 (Tiyas) Hava Üssüne S-300PM bataryasının yanına konuşlandırdı.

Sistem GPS uydu seyrüseferini, haberleşme ağını, erken ihbar uçaklarını, droneları ve kara konuşlu radarları 300 kilometreye kadar karıştırabiliyor.

Bir başka sistem ise RB-301B Borisoglebsk-2 çok amaçlı güçlü elektronik taarruz olarak biliniyor.

RB341V Leer-3 ise 100 kilometre menzilli sinyal ve lokasyon belirleme ve jammer sistemi, Palmira'ya yerleştirilen 1L219 Zoopark-1 karşı-batarya sistemi ile 400km'ye kadar 1L267 Moskva-1 elektronik savunma ve elektronik karşı-karşı tedbir sistemi diğer öne çıkan kara konuşlu EW sistemleri dikkati çekiyor.

R330Zh Zhitel karıştırma sistemi Halep Havaalanı'na konuşlu.

Öte yandan Samarkand ve Rosevnik-AERO EW sistemleri ise droneların ana bilgisayarını karıştırıp drone ele geçirmeye yarayan Suriye'de konuşlu özel elektronik taarruz sistemleri var. Zhitel aynı zamanda R330M1P Diabazol ile çalışarak GPS uydu seyrüsefer kodlarını karıştırabilmekte.

 

Onca çaba İsrail karşısında yeterli olmamış gibi görünüyor

Tüm bu gayretlere ve S-200'ler dahil SAA hava savunma sistemlerinin Rusya tarafından modernizasyonuna rağmen İsrail'in son üç-dört yılda Şam ve Homs ve çevresinde konuşlu İran'ın TorM1 ile SAA Pantsir-S1, 9K40 BukM2 veS200VEenvanterinin büyük kısmını "saturation attack" taktiği ve roket-güdümlü mühimmat-seyir füzesi ve dolanan (loitering) mühimmat kombinesi ile vurduğu ve yok ettiği düşünülüyor.

 

Suriye'nin, İran'dan sipariş ettiği füzelere dair somut gelişme yok

Raporda spekülatif haberlere göre Suriye, Temmuz 2020 itibariyle Rus sitemlere alternatif olarak İran'a S-300 klonu Baver 373 hava savunma sistemi (düşman hava hedeflerinin tespiti için 300 hedefi tespit edip, 60 hedefi eşzamanlı takip edebildiği ve altı hedefe de angaje olabildiği iddia edilen Meraj 4 adlı 320 km menzilli radar sistemini, imhası için ise 200 km menzilli Sayyad 4 füzesini kullanıyor) sipariş ettiği öne sürülmekte ancak somut bir gelişme olmadı.

 

Rusya, dronelere karşı TorM2'leri yaygınlaştırdı

Öte yandan İdlib savaşı sonrasında Rusya'nın SAA'ya ve kendi üslerine Pantsir'e göre küçük dronlara, düşük radar izlerine sahip yavaş hedeflere karşı daha başarılı olduğu belirtilen TorM2 yerleştirdiği de açık kaynaklarda belirtilmekte.

Rusya, İdlib savaşında Türk SİHA'larının ve İsrail'in saldırılarında İsrail dolanan mühimmatlarının karakteristik özelliklerini, elektronik ve sinyal istihbaratını ve saldırı taktiklerini laboratuvar ortamında test ederek dersler çıkardı ve şimdi tüm tecrübesini Suriye A2/AD ağının modernizasyonuna sunmakla meşgul.

Havadan modern Tu214R SIGINT/SOJ uçağı, Il20M1 elektronik keşif uçağı ve Su34 Fullback ağır bombardıman uçaklarının kanat uçlarında taşınan L-175V/L-175VE kaplamalı KRET Khibiny ECM podu Rusya'ya Suriye savaş alanı üstünde önemli avantajlar sunmakta.

 

Türk SİHA'ları karşısında başarısız olan Pantsir-S1'ler güncelleniyor

Bunun yanında 2020 İdlib savaşında yavaş/ultra-yavaş seyreden küçük taktik TB2S SİHA'lara karşı büyük zafiyet gösteren Pantsir-S1 sistemleri güncelleniyor.

Artık sürü drone dahil çok sayıda küçük drone tehdidini bile bertaraf edecek şekilde modernize edilen hedef izleme sistemleri, iyileştirilen SACLOS güdüm modları ve elektronik karıştırmaya karşı daha güçlü yeni füzeler ile donatılan Pantsir-SM bataryaları Suriye'ye yollanıyor.

 

Yorgun Suriye ordusuna zırhlı takviyesi

BlueMelange bünyesinde yer alan Turkish Defense News analistlerinin Independent Türkçe için hazırladığı analizde Suriye ordusunun mevcut durumuna da şu sözlerle değinildi: 

"Karada SAA güçleri, yorgun, bıkkın, yetersiz ve eksik olsa da Rusya tarafından sağlanan güçlü Kontakt-5 zırh paketli T72B'ler ve T90A/B tankların etkinliği sürmekte.

Bunun yanında plakalar, kafes ve aktif/pasif koruma ile takviye edilen T-72 Mahmia ve T-72 Shafrah tankları ile Sarab-1/2/3 aktif koruma sistemleri, Viper-72 termal görüntüleme sistemleri de öne çıkmakta.

Ayrıca 120mm Tornado-G, 220mm Uragan ve 300mm Smerch ÇNRS ile meşhur TOS-1A Solntsepyok (Blazing Sun) ağır "alev atıcı" sistemler Rusya tarafından sürekli güncellenmektedir.

Öte yandan, kuzeyde Türkiye kontrolündeki Al-Bab bölgesinde kaçak petrol tesisleri ve tanker filolarına son dönemde üst üste gerçekleştirilen füze saldırıları Rusya'nın Hymeimim üssünde konuşlu Tochka (SS21) kısa menzil taktik balistik füzesi (SRBM) ve9K720 Iskander-M sisteminden atılan SS26 Stone SRBMile olasılıkla 9M728SSC7 seyir füzeleri ile gerçekleştirilmektedir." 

 

Lazer güdümlü Krasnopol mühimmatı İdlib'de muhalifler için yeni tehdit

Son dönemde Rus 152 milimetre Msta-B kundağı motorlu obüslerinden atılan ve Orlon-10 taktik İHA tarafından aydınlatılan hedeflere karşı kullanılan 30 kilometre menzilli 2K25 lazer güdümlü Krasnopol güdümlü topçu mühimmatı da İdlib'de yeni tehdit dalgası oluşturmaktadır.

Krasnopol ile hassas cerrahi atışlar gerçekleştirebilen Rusya önemli bir eksikliğini doldurmuş oldu.

 

Rusya, İdlib'de kamikaze droneleri de kullanmaya başladı

Raporda diğer önemli gelişmenin ise 21 Nisan 2021'de Rossiya 1 TV kanalında gösterilen ve İdlib'den gelen görüntülerde görüldüğü belirtilerek detayları anlatıldı.

Burada Rus Zala Aero şirketinin 3kg harp başlıklı ve katapult çıkışlı Lancet ve KYB dolanan (kamikaze) mühimmatlarının Suriye'de çeşitli HTŞ terörist hedeflerine dalışları gösteriliyordu.

Lancet hedefe bir dron tarafından yönlendirilmişti. Rus yetkililer Lancet'in ana amaçlarından birisinin ilk defa tanımlanan "hava madenciliği" taktiği ile düşman dronlarını saatlerce havada bekleyip hedefler 150 km/s hıza erişince tespit ederek hızla dalıp (300 km/h)  karşı saldırmak olduğu belirtilmekte.

Çeşitli güdüm modları ve yaklaşım tapası olan Lancet ailesinden Lancet 1 40 kilometre menzilli, 5 kg ağırlığında ve başlığı 1 kilogram iken 12 kilogram ağırlığındaki Lancet 3 aynı menzile 3 kilogram başlık taşıyabiliyor.

KYB de 3 kilogram patlayıcıyı uzak hedeflere taşıyabiliyor. Her iki sistemde hedefe son ana kadar güdümlenebilmekte (man in the loop).

Karabağ savaşında da Azeri ordusunca ilk gün operasyonlarında büyük başarı gösteren IAI Harop ve Orbiter-1K ile Hero-120 versiyonu Lancet'e çok benzeyen yeni bir aileyi temsil eden Uvision Hero ailesi nedeni ile İsrail'in Rusya'ya dolanan mühimmatlar konusunda önemli teknolojik know-how sağladığı düşünülmekte.

 

İdlib'de SİHA - İHA kullanımı arttı

Geleneksel SİHA/İHA konusunda ise Rusya 2019 sonunda 1,2 ton ağırlığında ilk MALE sınıfı İHA'sı Orion'u Suriye'de test etti.

Rusya taktik İHA sınıfında Forpost dronlarını (İsrail'in IAI Searcher II lisanslı üretimi) düzinelerce hafif küçük Orlon-10 türü İHA'lar kullanmakta.

Suriye'de günlük 70 İHA kullanım sayısına on binlerce saat süreye ulaşılmış durumda.

Genellikle keşif ve ileri hat görüntü aktarmakta kullanılan İHA'lar son dönemde (özellikle yeni Krasnopol mühimmatlarına) lazer aydınlatma için kullanılıyor. Forpost-R bu konuda en iyi lazer aydınlatma yapan versiyon ve genelde KAB-1500L lazer güdümlü bombalara uzun menzilden aydınlatma sağlayabiliyor.

Kronsdat Orion-E hariç yeni nesil büyük Rus SİHA ve insansız savaş uçaklarını (Kronstadt Sirius, Altius-U, Okhotnik-B, Grom) Suriye semalarında görmek için ise henüz erken.

Rus sistemleri, İdlib, Libya ve Karabağ'daki çatışmalarda SİHA'lar karşısında zorlanmıştı.

Ancak bu çatışmalarda Rus hava savunma sistemleri tarafından düşürülen SİHA'larda oldu.

BlueMelange raporunda Karabağ savaşında eski Sovyet dönemi hava savunma sistemleri kullanan Ermeni savunma güçlerinin düşürdüğü İHA'lardan çıkarılan dersler ve uygulamalar ile Rusya'nın İHA karşı tedbir (cUAS) tekniklerini de geliştirmiş durumda olduğu iddia edildi.

Suriye'de Rus Savunma Bakanlığı "Üçlü cUAS katmanları" olarak tanımlanan paralel ve ilerleyen savunma hatları (echeloned defense)ile tarif edilebilen dizilimleri kullanmaya başladı. “Echelon" hatlar EW sistemleri ve füze sitemlerinden oluşmakta. Libya'da yoğun Türk SİHA'larına karşı ayrı ve tek çalışan Pantsir-S1 bataryalarının etkisizliği bu konsepti oluşturmakta önemli katkı sundu.

 

Yıpranan Suriye hava gücüne yeni uçak takviyesi

Son olarak Suriye Arap Hava Kuvvetleri'nin (SyAAF) mevcut savaş uçağı filosuna Rusya'dan yapılan takviyeye bakmak gerekir.

BlueMelange'nin medyaya da yansıyan bilgilere göre Libya'ya MiG29 ve Su24 transferi esnasında gündeme gelen 6 adet ikinci el MiG-29S'nin SAA filosuna taze kan olduğu belirtildi.

Yemen tipi Izdeliye 8.19 tipi MiG29SE tipi modernizasyona tabii tutulduğu düşünülen ve SMT gibi sırtında ilave yakıt deposu taşımayan bu ilave uçaklar muhtemelen FGM29 Zhuk-ME radarı kullanıp NATO AIM120C ile benzeşen aktif güdümlü füze R77 (RVV-AE) kullanabilmektedir.

Beyaz Rusya ürünü Talisman ECM paketinin MiG29SE filosuna eklendiği düşünülmektedir.

Suriye'nin envanterindeki en eski MiG29A filosu çok yıpranmış ve modern füzelerle donatılmamış durumda. Rusya'ya 2010 yılında sipariş edilen MiG29M uçakları ise hiçbir zaman teslim alınamadı.

SyAAF envanterine birkaç adet de Su24M2 Gefas modernizasyonu sağlanmış savaş uçağı da teslim edildiği düşünülmektedir.

Bunun yanında Rus Hava Kuvvetleri de 14 Ocak 2021 tarihinde Hmeymim Üssü'ne 6 adet MiG-29SMT intikal ettirdi.

Bu uçaklar, Rusya'nın olsa da envanterinde kalan 30'un üzerinde SMT'yi peyderpey SyAAF'ne devretmeleri olasıdır.

 

Güdümsüz bombaların isabet yüzdesi arttı

Öte yandan Rus savaş uçakları 2020-21 döneminde de ağırlıkla güdümsüz mühimmat kullanmaya devam ediyor.

İdlib'de artan tempoda sürmekte olan bombardımanda güdümsüz mühimmat ile 15-20 metre civarı isabet hassasiyetleri gözlemleniyor.

Özellikle yeni Su35S uçaklarının 5 kilometre irtifadan bıraktıkları 500 veya 250 kilogram yüksek patlayıcılı demir bombalar ile meskûn mahalde hedeflerin eskisine göre daha iyi hassasiyetle vurulduğu görülmektedir.

Su24M2 ve Su25SM3 uçakları sadece güdümsüz mühimmat ile saldırı düzenlerken Su34 ve Su35S hem güdümlü (KAB) hem güdümsüz mühimmat bırakabilmektedir.

 

Uçak ve helikopterlere yeni füzeler

Suriye savaşı tecrübelerine göre modernize edilmekte olan Ka52M helikopterleri Vikhr-M (AT16 Scallion) füzelerini artık 8 kilometreden hedefe atılabilmektedir.

Suriye deneyimleri ile toplam 11 çeşit savaş uçağı ve helikopteri modernize etmekte olan Rusya yine modernize Mi28NM ile Ataka (AT9 Spiral-2), Khrizantema-VM (AT15 Springer) ve en yeni Izdelie 305 füzelerini sırası ile 5-6, 10 ve 15-20km menzilden ateşleyebilecektir.

Stratejik bombardıman uçakları son sürümleri Tu22M3M, Tu95MSM ve Tu160M Suriye hedeflerine uzak menzilden seyir füzesi atma tecrübelerine göre modernize edilmektedir.

Daha ilginç bir gelişme ile 25 Haziran 2021 tarihinde birer Kinzhal hipersonik saldırı füzesi ile donatılı bir çift MiG 31K Foxhound jet savaş uçağı Hymeimim hava üssüne teker koydular.

Bu uçaklara yine 500 kilometre menzilli Kh22 ve 750 kilometre menzilli Kh32 süpersonik seyir füzeleri yüklü üç adet Tu22M3 Backfire-C uçakları da eşlik etti.

BlueMelange analistlerinin çalışmasında son gelişmelerle alakalı "Bu silah gösterisi elbette NATO (ve Türkiye'ye) karşı önemli bir mesajdı" ifadesi de kullanıldı.

The Independentturkish