Oysa Adalet Bakanı Abdülhamit Gül ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile başlayan "yargıda reform" sözleriyle döviz kurlarındaki düşüşün devam edeceği öngörülüyordu. Ancak Cumhurbaşkanlığı Yüksek İstişare Kurulu üyesi Bülent Arınç'ın, Osman Kavala ve Selahattin Demirtaş'ın tahliye edilmesi gerektiğinden söz etmesi, döviz kurlarındaki yönü de tersine çevirdi. Zira önce MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, sonrasında da Cumhurbaşkanı Erdoğan, Arınç'ın sözlerine karşı çıktı.

Deneyimli iktisatçı Cüneyt Akman ile döviz kurlarındaki yükselişin, geri adım atılan yargı reformlarıyla ilgisi olup olmadığını konuştuk.

"Hepsinin altında, Türkiye'nin keyfi yönetimi yatıyordu..."

DW Türkçe: Dolar yeniden 8 lira seviyelerine ulaştı. Yargıda yapılacak reformlara dair verilen sözlerden dönülmesiyle, doların yükselişe geçmesi arasında bir ilişki olduğunu düşünüyor musunuz?

İktisatçı Cüneyt Akman

Cüneyt Akman: Kesinlikle. Ancak meselenin birkaç farklı boyutu var ve bunlar birbiriyle bağlantılı. Hatırlayın, Türkiye'de döviz kuru 2018 Ağustos'unda, Batı ile yaşanan gerginlikten sonra çığrından çıkmıştı. Bu gerginlikleri ortadan kaldırmak için de 'zihni sinir' projeleri, birtakım garip yöntemler icat etmişlerdi. Döviz satma hesapları, swaplar üzerinden atılan taklalar, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu'nun (BDDK) riski artırmaya yönelik faaliyetlerini bunlar arasında sayabiliriz. Ancak dikkat ederseniz hepsinin altında, Türkiye'nin keyfi yönetimi yatıyordu. Bu keyfi yönetim hem iç, hem de dış politikada sıkıntılara yol açıyordu. Bugün geldiğimiz noktada bunu aşmak için reform hareketleri yapılmaya başladı. Piyasa da olumlu karşılık verdi ve 'bunları Türkiye'nin normalleşmesinin teknik adımları' olarak algıladı.

Bülent Arınç'ın sözleri, Bahçeli'nin karşı çıkışı ve Erdoğan'ın da Arınç'a karşı cephe almasıyla bu algı ortadan kalktı mı yani?

Bunlar yaşanınca "Bu ne perhiz? Bu ne lahana turşusu?" dediler. Piyasalar yeniden Türkiye'de bir reform olmayacağını düşünmeye başladı.

"Dışarıdan bakan yatırımcı görür..."

Son günlerde Batı'ya, özellikle de Avrupa Birliği'ne olumlu mesajlar veriliyordu. O tarafta bir umut yok mu?

Alman gemisi Türk gemisini durdurmuş, arama yapmış. Türkiye onu protesto etmiş. Fransa ile zaten bir savaşmadığımız kalmış. Dolayısıyla dışarıdan bakan yatırımcı, Batı ile olan düzelme sözünün de yürümediğini görüyor.

Erdoğan ve AKP'nin, iktidarını sürdürebilmesi için ekonomik iyileşmeye ihtiyacı var. Aynı şekilde Bahçeli ile MHP ittifakına da… Önceki gün yaşananlar, Erdoğan'ın tercihini Bahçeli'den yana kullandığını mı gösteriyor?

Erdoğan, çok kısa vadede vaatlerle iki adım ileri, bir adım geri giderek ülkeyi yönetebilir. Ancak kısa vadede Bahçeli ile anlaşmak zorunda, başka çaresi yok. Uzun vadede ise Avrupa ile de anlaşmak zorunda. Buna, ‘fakir otoriter rejimler trajedisi' diyebiliriz. Petrolünüz yoksa, boyuna müjdesini verdiğiniz gazlar gerçekten gaz değilse, yapacak bir şeyiniz yok. Parasız diktatörlük buraya kadar.

"Elbette dolar bugün daha iyi bir seviyede olurdu"

Arınç'ın konuşmasıyla rafa kaldırılan bazı reformlar gerçekleşmiş olsaydı, bugün dolar yeniden yükselişe geçer miydi?

Doların bu durumda olmasının altında yatan yapısal ve ciddi ekonomik sebepler var. Borçluyuz, borçların vadesi dolmak üzere… Meseleleri kalıcı olarak çözmek için önce siyasi ortamın normalleşmesi şart. Yargıyla ilgili reformlar hayata geçirilmiş olsaydı, elbette dolar bugün daha iyi bir seviyede olurdu. Ancak tabii ki tek çözüm bu değil. Ekonomik olarak da atılması gereken çok adım var.

Az önce ekonomik krizin derinleşmesi durumunda Bahçeli'nin, ittifaktan çekilebileceğini söylediniz. Bir erken seçim ihtimalinden mi bahsediyorsunuz?

Yakın zamana kadar erken seçim ihtimali görmüyordum. Ancak şu an her şey çok karıştı. Ekonomi çığrından çıkar ve sürdürülemez hale gelirse, Bahçeli'nin kendisi bile ülkeyi erken seçime götürebilir. Ya da tam tersine Erdoğan, Bahçeli'den uzaklaşmak ve reformları gerçekleştirmek için erken seçim isteyebilir. Şu andan itibaren Türkiye'de her şey olabilir diye düşünmek lazım.

Neden böyle düşünüyorsunuz?

‘Ekonomi, demokrasi olmadan yürümez' diye bir şey yok. Ekonomi, kanun ve kurallar olduğu sürece demokrasisiz de yürür. Türkiye'nin temel sorunu demokrasinin olmayışı değil, devlet olmanın temel özelliklerini yitirmiş olması. Türkiye, mafya liderleriyle çalışan, işbirliği yapan, hiçbir kurumun olmadığı, yargının işlemediği, güvenin kalmadığı bir yapıya dönüştü. Böyle devlet olmaz, böyle toplum olmaz. En önemlisi, böyle ekonomi olmaz.

Tunca Öğreten

 Deutsche Welle Türkçe