Son İran Şahı'nın oğlu Rıza Pehlevi, VOA Farsça Bölümü'ne verdiği söyleşide, ilk kez İran halkına, ülkedeki İslam Cumhuriyeti’nin yerini alacak herhangi bir sistemin parçası olarak seçimli monarşi oluşturma fikrini dikkate almaları çağrısı yaptı. Pehlevi, böyle bir rolü kendisinin üstlenmesi olasılığınıysa arka plana itti.

İran'ın çoğu sürgünde yaşayan muhalif grupları, uzun zamandır memleketlerinin geleceği konusunda görüş ayrılıkları yaşıyor. Destekçileri, Pehlevi'nin İran monarşisini canlandırmasını, diğer gruplarsa Rıza Pehlevi'nin babası İran Şahı Muhammed Rıza Pehlevi'yi 1979 yılında deviren otoriter İslamcı rejimin yerini alacak yeni bir cumhuriyet kurulmasını istiyor.

İktidarı elden bırakmak istemeyen İran'daki İslamcı rejim, yıllardır muhalifleri şiddet kullanarak bastırıyor. Uluslararası Af Örgütü'ne göre 2019 yılı Kasım ayında İran çapında patlak veren hükümet karşıtı protestolarda 300'den fazla gösterici öldürüldü.

Anavatanlarında değişim arayışı içinde olan İranlı rakip monarşi ve cumhuriyet yanlıları, Veliaht Prens Pehlevi'nin VOA Farsça Bölümü'ne verdiği söyleşide İran'ın gelecek hükümet sistemine ilişkin dile getirdiği görüşlerini memnunlukla karşıladı. Ancak taraflar, Pehlevi'nin önerdiği seçimli monarşi sisteminin cumhuriyet sisteminden nasıl farklı olacağı ve Pehlevi'nin kendisinin İslam rejimi sonrası bir İran için oluşturulacak olası yönetimde nasıl bir rol oynayabileceğini sorguluyor.

"Monarşi halk tarafından seçilmeli"

ABD'nin başkent Washington'a komşu Maryland eyaletinde yaşayan Rıza Pehlevi, gelecekte İran'ın yönetiminde olası bir monarşinin de rol alması durumunda bunun halk tarafından "seçilmesi" gerektiğinin altını çizdi ve "Kan bağına dayalı bir monarşiyle çok ciddi sorunum var" dedi.

Rıza Pehlevi'nin babası Muhammed Rıza Pehlevi, 1941 yılında İran Şahı olmuştu. Veliaht Prens Pehlevi, "21'inci yüzyılın İran'ı, anayasal monarşinin egemen olduğu yüz yıl önceki İran'dan farklı" dedi.

Seçilmiş bir hükümdarın bu görevde ömür boyu kalması gerekip-gerekmediği şeklindeki soruya böyle bir sisteme karşı olduğunu söyleyerek yanıt veren Pehlevi, "Bir şey için hayat boyu taahhütte bulunmak çok aşırı bir beklenti olabilir" dedi.

Olası bir seçimli monarşi sistemi için potansiyel aday olmayacağını kesin biçimde reddetmeyen Pehlevi, yine de bunun gerçekleşmesi olasılığını gözünde canlandıramadığını söyledi ve "Ulusal ve siyasi misyonum, İran halkının gelecek hükümet sistemini seçmek için oy kullanmasıyla beraber sona erer. Ülkenin liderliği İran halkının içinden çıkacaktır" şeklinde konuştu.

"Sadece simgesel anlamı olan bir hükümdar olmak fayda sağlamaz"

Pehlevi, sadece simgesel anlam ve yükümlülükler taşıyan, hükümet yetkililerince kaleme alınan konuşma metinlerini okuyan bir hükümdar olma seçeneğiniyse kabul etmedi.

"Benim bakış açıma göre simgesel bir hükümdar olmak, ülke için oynayabileceğim en faydalı rol olmaz" diyen Pehlevi, "İran'a özgürlük getirmek için o kadar çabayı, sırf ifade özgürlüğüm kısıtlansın diye harcamadım" ifadesini kullandı.

Pehlevi, 22 Mart'ta İngiltere'deki Farsça haber sitesi Kayhan Life'a verdiği söyleşide, babadan oğula aktarılan bir yönetim sistemine ve simgesel hanedanlık rolü oynamaya karşı olduğuna ilişkin görüşlerini dile getirmişti.
Kayhan Life, söyleşi sırasında Pehlevi'ye, çevrimiçi düzenlenen ve içeriği 16 Mart'ta internete sızdırılan bir toplantıda, ‘’İran'ı mutlak otorite sahibi bir hanedanlık sistemi yerine yeni bir cumhuriyet olarak görmeyi tercih ettiği’’ şeklindeki sözlerine açıklık getirmesini istedi.

Londra'dan yayın yapan Farsça televizyon kanalı Iran International, Pehlevi'nin sızdırılan ses kaydının sosyal medyada yoğun tepki aldığını, hatta İranlı monarşi yanlılarının sosyal medyada Pehlevi'yi hanedanlık mirasına layık olmamakla suçlayacak kadar ileri gittiğini bildirmişti.

Bazı destekçilerinin açıklamalarından duyduğu rahatsızlıkların farkında olduğunu söyleyen Pehlevi, VOA Farsça Bölümü'ne verdiği söyleşide, sağlıklı bir tartışma ortamı yaratma fikrini ortaya attığını ifade etti. Pehlevi, "Kimileri bana 'Bunları neden şimdi söylüyorsun?' diye soruyor. Ben de böyle bir krizi şimdi yaşamayı tercih edeceğimi ve insanlara bunun üzerinde düşünmeleri için zaman tanıdığımı söylüyorum" dedi.

"İslamcı iktidara karşı halkın yanında olmaya devam edeceğim"

Rıza Pehlevi ayrıca İran halkının hakları için mücadeleyi ve İslamcı iktidar sahiplerine karşı halkın yanında yer almayı sürdüreceğini söyledi. Pehlevi, "Kimileri mücadeleyi bıraktığımı varsaymış olabilir. Hayır, vazgeçmedim" dedi.
Sürgündeki İranlılar'ın kurduğu monarşi yanlısı liberal demokrat, İran Anayasa Partisi üyesi olan ve ABD'de yaşayan hükümdarlık destekçisi Fuat Paşaye, VOA Farsça Bölümü'ne, Pehlevi'nin sözlerinin kendisine güvence verdiğini söyledi.

Paşaye, "Pehlevi iktidara tepeden inme gelmek istemiyor. Yeni bir hükümdarlık içinde bir yetki makamında bulunursa bunun halkın seçimler yoluyla vereceği onayla gerçekleşmesini istiyor" dedi.

Ancak haber sitesi IranWire, 2018'de ABD, Kanada, Avrupa ve İran'da bulunan İranlı aktivistlerin kurduğu muhalif Fereşgerd Vakfı'nın önde gelen monarşi yanlısı üyelerinden Alirıza Kiani'nin, Pehlevi'nin olası bir anayasal monarşi sisteminin başına geçme konusundaki isteksizliği karşısında şaşkınlık yaşadığını bildirdi.

Kiani, şaşkınlığını, "Pehlevi'nin İran halkı için aktif rol oynama konusundaki ilgisi güzel ama anayasal bir monarşi içinde hükümdar olmadan böyle bir rolü nasıl oynarsınız?" şeklinde ifade etti.

Almanya'daki solcu grup İran Halkın Fedaileri Gerillaları Örgütü eski sözcüsü Mehdi Fatapur da Pehlevi söyleşisine olumlu tepki verdi. Fatapur, VOA Farsça Bölümü'ne gönderdiği mesajda, İran'da dini statü ya da kan bağı mirasına dayalı her türlü otoriteyi reddettiğini söyledi; "Pehlevi'nin son açıklamalarına katılıyorum ve bunların çok önemli olduğuna inanıyorum" dedi.

EURO NEWS