İşçilikten generalliğe, Hamaney'in sağ kolu Süleymani!

2008 yılında ABD’nin bölgedeki en önemli komutanı General David Petraeus, Celal Talabani’nin telefonundaki bir mesajı okudu: ‘Ben Kasım Süleymani, bilmelisin ki İran’ın Irak, Lübnan, Gazze ve Afganistan politikalarını ben idare ederim’ yazıyordu mesajda… O dönem henüz Suriye sakindi ve karışık ortamların adamı Süleymani’nin listesinde yoktu. Belli ki o Irak’a yoğunlaşmıştı.

Süleymani, Hollywood tipi esrarengiz karakterlere çok düşkün olan Amerikalılar için fazlasıyla dikkat çekici bir karakterdi. Öteden beri böyle karakterler kurgulamaya teşne olan Amerikalılar Süleymani’yi keşfetmekte gecikmedi. Ortadoğu’daki operasyonları komutanlardan General Joseph Votel 2018’de ‘Irak’ta, Suriye’de veya Yemen’de Ortadoğu’nun neresinde bir İran faaliyeti görüyorsanız; Süleymani yönettiği Kudüs Gücü’yle oradadır. Ki bence bozguncu ve ateşi körükleyen faaliyetlerin de kaynağıdır’ demişti. Bu cümleler 2003’te ABD’nin Irak’ı işgalinden beri bölgede İran’ın her operasyonunun arkasında olan Süleymani’ye ABD’nin nasıl baktığının da özetiydi.

‘AMERİKAN EFSANESİ’ 

ABD’li komutanların her bir açıklaması Süleymani’nin ‘efsane’ olmakla arasındaki mesafeyi kısaltıyordu. Bir başka komutan The Guardian’a konuştu ve Süleymani için ‘Acımasızlığı ve etkisi herkesi dehşete düşürür. O hem her yerdedir hem hiçbir yerde değildir’ dedi. Belli ki Süleymani de artan şöhretinin farkına çoktan varmıştı. 2006’daki Hizbullah-İsrail savaşında perde arkasından Hizbullah’ı yönetiyordu. Ama aklı Bağdat’taydı. Çatışmalar 33 gün sürdü. Bu süreçte Irak’ta Amerikalara yönelik Şii saldırıları dikkat çekici derecede azalmıştı. Süleymani’nin, Bağdat’taki Amerikalı komutanlara gönderdiği mesaj bu durgunluğu açıklıyordu: ‘Umarım Bağdat’taki huzurun ve sakinliğin keyfini çıkarmışsınızdır. Ben Beyrut’ta biraz meşguldüm de!’

‘HEM KARAR ALICI HEM UYGULAYICI’ 

Süleymani gerçekten de hem Irak’ta, hem Suriye’de hem de Yemen’de ve hatta Lübnan’da İran’ın eli, kolu ve kulağıydı. Sadece bir teorisyen değil aynı zamanda bir uygulayıcıydı da. Hem İran dini liderinin hem de İran Cumhurbaşkanı’nın tam desteği arkasındaydı. Kendi iradesiyle kararlar alıp, uygulayabiliyor, uzun vadeli planlarla taktikler geliştirebiliyordu. Tartışmasız İran’ın en popüler askeriydi. ‘İran’ın evladı ve yaşayan efsanesi’ sıfatıyla anılıyordu. Politikada da nüfuz sahibiydi. Dışişleri Bakanı Zarifi ile kafa kafaya geldiklerinde, geri adım atmak zorunda kalan Zarifi olmuştu.

‘YAŞAYAN ŞEHİT’ 

İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney “Cephede defalarca şehit olduğu halde hâlâ yaşayan bir devrim şehidi” diyerek onu birçok kez övmüştü. Bu övgüler dini sembolizmin çok etkili olduğu Şiiler nazarında Süleymani’yi bir ‘efsane’ yapmaya yetiyordu. Irak’ın önemli Sünni liderlerinden biri olan Salih Mutlak da Hamaney ile Süleymani’nin yakınlığının altını çizerek: ‘Süleymani’nin gücü doğrudan Hamaney’den gelir. Herkesi, Cumhurbaşkanı da dahil herkesi by-pass eder. İran ve İran dışındaki bütün Şiiler Hamaney’e, dolayısıyla doğrudan onun adına hareket eden Süleymani’ye anne-babalarına itaat ettikleri gibi itaat ederler. Irak’taki bütün önemli insanlar onu görmeye gider. İnsanlar onun tarafından büyülenmiş gibiler, onu bir melek gibi görürler.’ demişti.

‘İNŞAAT İŞÇİLİĞİNDEN GENERALLİĞE’ 

Gerçekten de Süleymani, İran-Irak savaşından beri dini Lider Hamaney’e en yakın isimlerden biriydi. Herhangi bir inşaat işçisiyken, sıradan milislerden oluşan Devrim Muhafızları’na katılmış ve hızla da yükselmişti. 1987 yılında İran-Irak savaşında çekildiği anlaşılan bir fotoğrafta Hamaney’in hemen yanı başındaydı. Zaten Süleymani’nin komuta ettiği Kudus Gücü de Devrim Muhafızları bünyesinde olmasına rağmen doğrudan dini lider Hamaney’e bağlıydı. Kudüs maksatlı kurulsa da fiilen Devrim Muhafızları’nın uluslararası gizli operasyonlar gücü olarak faaliyet gösteriyordu. ‘Kudüs Savaşçıları’ olarak da biliniyordu.

Ortadoğu’daki son kaynamalardan önce de Türkiye’nin gündemindeydi. Ayetullah Humeyni’nin direktifiyle ‘Kudüs’ü İsrail işgalinden kurtarmak’ iddiasıyla kurulan Kudüs Savaşçıları ilk komutanları Muhammed Zulkadr döneminde Türkiye’deki birçok aydın cinayetinin de faili olarak suçlandı. Uğur Mumcu, Muammer Aksoy gibi 1990’lı yılların birçok aydın cinayetine bu karanlık yapının gölgesi düşmüştü. Türkiye’de ve dünyanın dört bir tarafındaki birçok İranlı muhalif de kurbanları arasındaydı.

ADI İLK KEZ 2000’LERDE DUYULDU 

Bu yapıyı en iyi bilenlerden biri de İran’ın Humeyni devriminden sonraki ilk Cumhurbaşkanı Ebul Hasan Beni Sadr’dı. Sürgünde yaşadığı Fransa’da 2000 yılı başında bir Türk gazetesine röportaj verdi. Kudüs Savaşçıları’nın uluslararası operasyonlarına dikkat çeken Sadr ‘ Mohammed Bager Zolkadr Kudüs Savaşçıları'nı yönetirken Türkiye'de de birçok cinayet işlendi. Şimdi ise Devrim Muhafızları'nın başında Kasım Süleymani bulunuyor’ dedi. Türkiye’de adı bu röportaj ile ilk kez duyulan Süleymani, 2000’li yıllar ilerledikçe Ortadoğu’nun en önemli aktörlerinden biri olma yolunda ilerliyor, geçtiği her yolda da kan ve kavga dolu bir hengâme bırakıyordu.

‘İRAN’IN GÜVENLİĞİ AKDENİZ’DEN BAŞLAR’ 

Irak’ın işgalinin İran nüfuzuna açtığı alanı sahada en etkili şekilde dolduruyordu. Nüfuz ve tesiri artıkça da yeni çatışma ve istikrarsızlık alanlarında boy göstermeye devam ediyordu. Bölgede Türkiye’nin hassas sinir uçlarından biri olan terör meselesine temas etmesi de kaçınılmazdı. PKK’nın Kandil’de yuvalanmasının ve orada tutunmasının arkasında da o görülüyordu. 2011 yılında Celal Talabani’nin evinde, Suriye’nin askeri istihbarat komutanı Asıf Şevket, PKK’dan Murat Karayılan ve PKK’nın Suriye’deki uzantılarından Salih Müslim ile birlikteydi. Genel kabule göre PYD bu toplantıdan sonra faal hale geldi. PYD ve PKK çizgisi dışındaki 20’ye yakın Kürt siyasal yapılanması da oyun dışına itildi. PKK’nın Kandil’deki yöneticileriyle buluşmaları sık sık gündeme geldi. 2016’da Musul’un DEAŞ’tan alınması için yapılacak operasyon için de yine Kandil’deki bir PKK yöneticisiyle bir araya geldi. Sincar’da PKK-PYD’nin üstlenmesini tahkim etmek de yine onun stratejilerinden biriydi.

‘USTA BİR KUKLACI’ 

İran’ın savunmasının Halep’ten ve hatta Akdeniz’den başladığına gönülden inanıyordu. Akdeniz’den Orta Asya’ya kesintisiz uzanan Şii bir Blok kurma azmindeki İran’ın en önemli ve aynı zamanda en zor engeli Bağdat’tı. Süleymani’nin de odak noktası buraydı. Ama usta bir kuklacı gibi parmaklarına doladığı birçok teli başarılı bir ahenkle idare ediyordu. Nihayetinde geçtiğimiz haziran ayında İran’ın bir ABD hava aracını düşürmesiyle başlayan ve çeşitli cephelerde karşılıklı hamlelerle artan tansiyon bu sabah ABD’nin saldırısıyla doruk noktasına çıktı. Bugüne kadar ‘vesayet’ veya ‘gölge savaşları’ şeklinde devam eden savaş, ilk kez doğrudan bir temasa dönüşmüş oldu.

‘HAMANEY’İN ELİNDE BÜYÜDÜ’ 

Süleymani, çok kilit bir askeri aktör olmasının yanı sıra dini lider Ayetullah Hamaney’in neredeyse elinde büyümüştü. İlk tanıştıklarında 20 yaşındaydı. Hamaney’in dini sohbetlerinde yetişip olgunlaştı. 1979’da Humeyni liderliğindeki İran Devrimi’nde de Hamaney’in en yakınındaydı. Adeta manevi oğlu gibiydi. Devrim Muhafızları içinde hem zekâsı hem de Hamaney’in desteği sayesinde hızla yükseldi. Siyasetçilerin değişmesi onun gücünü ve hızını etkilemiyordu. Zira o gücünü bütün güçlerin kaynağı olan ve hiç değişmeyen bir merkezden, Ayetullahlardan alıyordu.

Hamaney’in dini lider olarak zirveye çıktığı dönemde o da gücünün zirvesinde bir komutan olarak Ortadoğu’nun her yerindeydi. Hamaney’e göre o ‘yaşayan bir şehitti’ Başarı ile çıktığı her bir operasyondan sonra daha tehlikeli ve riskli olanına geçiyordu. İslam devriminden sonra ilk kez verilen Zülfikar Cesaret Nişanı’nın da ilk ve tek sahibi olmuştu. Amerikalı komutan her ne kadar ‘O hem yerdedir hem hiçbir yerde’ dese de anlaşılıyor ki nerede olursa olsun Amerikalılar onun varlığının farkındaydı. Bağdat Havaalanı’na indiğinde, Haşdi Şabi’nin komutanı El Mühendis de konvoyuyla birlikte onu karşılamaya gelmişti. Süleymani’nin daha önce yüzlerce kez tekrar eden gelişi bu kez son gelişiydi. Kimi İran kaynakları ‘helikopterle vurdular’ derken bazıları da ‘Üç katyuşa roketi’ atıldı dedi. Henüz bu detaylar bilinmiyor. Bilinen tek şey ‘Yaşayan Şehit’ unvanlı Tümgeneral Süleymani’nin artık yaşamadığı…

CUMA NAMAZI SONRASI…

İran resmi makamlarından ‘intikam’ temalı açıklamalar gelmeye başladı. Şimdi hem İran’ın hem de Bağdat’taki Şiilerin nasıl bir tepki vereceği çok merak ediliyor. Süleymani ile birlikte öldürülen Ebu Mehdi El Mühendis, Irak’taki en güçlü Şii örgütlerden Haşdi Şabi’nin komutanlarından biriydi. Yıllardır bölgenin en gergin noktalarından bir olan Bağdat’ı bugün daha sıcak bir gün bekliyor.

Dini liderin bunca övdüğü bir komutanın öldürülmesi sadece İran’ı değil Irak’taki Şiileri de çok kızdırdı. Sabah saatlerinden itibaren Bağdat’taki Amerikan misyonunun etrafı göstericilerle dolmaya başlamıştı. Ama asıl tepki Cuma namazı sonrası olacaktır. Hem Bağdat’ı, hem Tahran’ı hem de bütün bölgeyi bundan sonraki bütün gelişmelere gebe sıcak bir gün bekliyor…

HÜRRİYET