ABD'de Brooklyn College'da tarih bölümünde görev yapan Osmanlı ve Orta Doğu Tarihi uzmanı Doç. Dr. Louis Fishman, Kudüs ve Gazze'de Cuma gününden bu yana yaşananları BBC Türkçe'ye değerlendirdi.

Louis Fishman, Hamas'ın roket saldırılarının, İsrail'de bazı kesimlerde korku ve endişe yarattığını söyledi.

Fishman'a göre İsrail'de sol partilerin yanı sıra İşçi Partisi ve Meretz Partisi de gerilimin son bulmasını istiyor.

Bu partilerin yalnız olmadıklarını belirten Fishman, "Ama savaş başka bir şey. Roketler gelirken bir anda herkes değişiyor" diyor.

'İsrail'de saldırılara karşı protestoları maalesef görmeyeceğiz'

"Elbette Gazze, İsrail'den 1000 kat daha beter durumda. Ama İsrail'de de halkın yüzde 20-30'u korkuyla yaşıyor. Bu nedenle İsrail'de sol gruplarının işi daha zor" diye konuşan Fishman, sözlerini şöyle sürdürüyor:

"Kudüs'te kesinlikle halkın büyük bölümü polisin yaptıklarının yanlış olduğunu biliyor. Netanyahu yönetimi altında polisler büyük bir şiddet uyguluyor. Sadece Araplara karşı da değil, Yahudilere karşı da. İsrail'de bir protestoya gitmek 10-15 sene önce çok mümkündü ama şimdi çok tehlikeli. Bu sağ için de böyle, sol için de."

Fishman, Kudüs'te yaşananların, İsrail polisinin Filistinlilere karşı orantısız güç kullanmasının sonucu olduğunu belirtiyor. Fishman'a göre İsrail devleti istese, gelişmelerin bu noktaya gelmesini önlerdi.

İsrail'de Netanyahu yönetiminde son 2-3 yılda polis şiddetinin arttığını vurgulayan Fishman, "Bu herkese karşı yürütülen bir şiddet politikası ancak elbette Filistinlilere karşı daha şiddetli uygulanıyor" diyor.

Fishman, polis şiddetinin muhalefetin, Başbakan Binyamin Netanyahu'nun evinin karşısında uzun süre devam eden protestolarla başladığını hatırlatıyor.

"Kudüs'te iki tür hukuk var. Biri Yahudiler için, diğeri ise Araplar için" diyen Fishman; Yahudilerin nispeten daha özgür olduğunu, Arapların ise çok daha büyük bir sıkıntı içinde olduğunu, son 3-4 günde 'Artık yeter' dediklerini belirtiyor.

'Netanyahu'nun manipülasyonu'

Louis Fishman, İsrail'de 23 Mart'taki seçim sonrası bir türlü hükümet kurulamaması sonrası siyasi bir kriz yaşandığına da dikkat çekiyor.

Kudüs ve Gazze'deki gerilimin İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun işine geldiğini söyleyen Fishman, gelişmeler için "Netanyahu'nun manipülasyonu" diyor.

Koalisyon görüşmelerinde Mansur Abbas'ın lideri olduğu Birleşik Arap Listesi'nin (Ra'am) kilit rolüne dikkat çeken Fishman, sözlerini şöyle sürdürüyor:

"Aşırı sağcı Yamina, sol-liberal Meretz, İşçi Partisi ve bir başka sağ parti olan Yisrael Beiteinu'nun koalisyon hükümeti kurması bekleniyordu. Ama ilk kez koalisyona bir Arap partisi de girebilecekti. Abbas'ın Ra'am'ı da ilk defa bu seçimde 'Hükümete katılacağım' diyordu. Ama çatışmalarla birlikte tüm dengeler değişti. Ra'am görüşmeleri durdurdu."

"Çatışmaların asıl nedeninin İsrail'deki iktidar krizi olduğunu düşünüyorum."

Ramazan Bayramı'ndan sonra 16 Mayıs'ta, Yahudilerin 2 gün sürecek Shavuot Bayramı başlayacak.

Bunun hükümetin kurulmasını geciktireceğini söyleyen Fishman, İsrail'de muhalefetin Netanyahu'ya karşı hükümet kurmasının çok zor bir ihtimal olduğunu düşünüyor ve ekliyor:

"Netanyahu da bu durumda mücadelesini kazanmış olacak. Çünkü yeniden seçime gitmek ya da geçici bir hükümet kurmak istiyor. Geçici hükümeti ise bir şekilde kalıcı olabilir."

'Savaş başlıyorsa sağ ve sol kalmıyor'

Peki İsrail'de Gazze'ye yönelik hava saldırılarına kamuoyu destek veriyor mu?

Fishman bu soruya "Yüzde 70 oranında evet" yanıtını veriyor, daha sonra da askeri operasyonlara atıfla Türkiye ile İsrail siyaseti arasında bir mukayese yapıyor:

"Tıpkı Türkiye'deki gibi, bir savaş başlıyorsa sağ ve sol kalmıyor. Türkiye, Suriye'ye karşı bir operasyon yaptığında 30 saniye içinde CHP de iktidara destek veriyor. İsrail'de de Türkiye'de de halk, savaş olurken birlik oluyor. İsrail halkı ve Türkiye halkı birbirine çok benziyor. Çok milliyetçi ikisi de. Sol tarafında da milliyetçilik var. Bu çok önemli."

Fishman, Filistinliler bombalanırken, Ağlama Duvarı çevresinde Kudüs Günü kutlamalarına katılan Yahudilerin kutlama görüntülerini ise "berbat" olarak nitelendiriyor ve şöyle devam ediyor:

"Ama Türkiye'de de maalesef bazı Filistin yanlıları Yahudi düşmanı söylemler kullanıyor. Türk Yahudiler de, Amerikan Yahudiler de İsrail değil. İsrail de sadece tek tip bir Yahudilikten oluşmuyor. Batı Şeria bombalanırken Ağlama Duvarı'nda dans eden Yahudiler var ama böylesi radikal sağcılar Türkiye'de de var. Ama Yahudilere ve Yahudiliğe küfür etmeyi kabul etmek mümkün değil."

'Bir arada yaşamayı anlamak lazım'

İsrail'de Netanyahu hükümetinin ekonomide başarılı olduğunu belirten Fishman, Netanyahu'nun "iyi ekonomik koşullarla ülkede her şeyin güllük gülistan gideceğini sandığını ama eşitsizlikler noktasında yanıldığını" söylüyor:

"Netanyahu, ekonomi iyi gidiyor rüyasını gördü. Ama öyle olmuyor. Yıllarca süren bir etnik problem vardı. Sonuçta biz beraber yaşayacağız. Peki bunu nasıl başaracağız? En zor soru bu."

Fishman sözlerini şöyle noktalıyor:

"Roketler, bombalar, savaş... Elbette kötü şeyler. Ama savaş bittikten sonra bu sorun yine devam edecek. Barışın kalıcı olabilmesi için bunu İsrail toplumu içinde çözmek lazım. Bunu Filistin toplumu içinde çözmek lazım. Sorun tipik bir etnik sorun. Eşitsizlik sorunu. Bir arada yaşamayı anlamamız ve konuşmamız lazım. "