İstanbul 100 yıl önce de karışmıştı... İngiliz arşivlerinden neler çıktı
KİLİSE SALDIRISI ANLATILIYOR
Editor
0
İstanbul 100 yıl önce de karışmıştı... İngiliz arşivlerinden neler çıktı
Çağrı Develioğlu yazdı: Fener Rum Patrikhanesi’nde yaşanan bu olay aslında ne ilk ne de son. Tarihte yolculuk yaptığımızda söz konusu kilisenin geçmişinde buna benzer çok olay yaşandığını görüyoruz.
Doğu Roma İmparatorluğu'nun başkentinde bulunması ve günümüzde de Ortodoks kiliselerinin çoğunun ana kilisesi olması nedeniyle Ortodokslukta özel bir yeri olan Fener Rum Patrikhanesi’nde yaşanan bu olay aslında ne ilk ne de son. Tarihte yolculuk yaptığımızda mevzubahis kilisenin geçmişinde buna benzer çok olay yaşandığını biliyoruz.
KİLİSE SALDIRISI ANLATILIYOR
İki hafta önce İngiliz gizli arşivlerinin Türkiye ve Osmanlı’yla ilgili 301 belgeyi internette halka açık hâle getirdiğinde çok heyecan verici birçok olayı birinci ağızdan dinleme şansına eriştik. Odatv olarak taradığımız belgelerde birçok enteresan detay karşımıza çıkıyor. Bunlardan biri de çalkantılı günler geçiren patrikhanenin yüz yıl önceki patriği Meletios’u ilgilendiriyor.
Belgelerde, manevi olarak büyük önem taşıyan kilisenin geleceğinin Lozan’da ve diğer özel görüşmelerde tartışıldığı ortaya çıkıyor. Aynı zamanda Türk hükümetinin Ortodoks Türk vatandaşlarının haklarına sahip çıkmak istediği ve asırlardır İstanbul’da bulunan bu ruhani liderliğin ülkede kalması gerektiğinin altı çiziliyor.
En dikkat çekici olay ise Haziran 1923’te gerçekleşiyor. Neville Henderson tarafından kaleme alınan mektupta 150-200 kişilik Rum topluluğun kiliseye yaptığı saldırıdan bahsediliyor. Bir grup Yunan fanatik Ekümenik Patrikhane’yi ayin sırasında basarak Patrik Meletios’un istifasını istiyor. Hareketin elebaşı olarak Galata liman bölgesinde bir kilisenin eski bir yöneticisi olan Damiandides’in ismi öne çıkıyor. Bu ismin daha önce Patrikhane’nin petrol işletmelerine ait hesaplarda usulsüzlük yaptığı gerekçesiyle görevden aldığı da belirtiliyor.
Galata’nın demografik yapısı nedeniyle çetecilerin işinin oldukça kolay olduğunun belirtildiği varakada, açıklamanın birinin Rumca, diğerinin ise olayları yatıştırmaya gelen Türk polisinin sempatisini sağlamak için Türkçe yapıldığı belirtiliyor.
YARDIM İSTİYOR
Belgede şu bölüm de dikkat çekici:
“Vehbi Key, Patrik'in kendisini sadece halka açık caddelerde düzeni sağlamakla sınırlayabileceğini, camianın içindeki problemlerin Hükümeti ilgilendirmediğini belirtti. Bu karar gereğince Türk polisi, Patrikhane dışında Meletios yanlısı gösteri yapmak isteyen bazı kişileri derhal tutuklamakla tehdit etti. Ancak olayda düşmanca tezahürat etmeyenkatılımcılara karşı herhangi bir önlem alınmadı”.
Fanatik Rumlar tarafından vatan haini olmakla suçlanan ve canından endişe eden patrik ise İngiliz yetkililerden Selanik'teki bir manastıra kaçmak için yardım istiyor.
Yunanistan Başbakanı Eleftherios Venizelos tarafından desteklendiği bilinen Meletios ise 1923 Eylül ayında gelişmeler sonrasında istifasını sunuyor.
Osmanlı Arşivi’ni karıştırdığımızda da durum aynı. Rum Patrikhanesi ile iki Fener Meclisi arasında büyük bir emniyetsizlik olduğu Türk hükümeti tarafından biliniyor. Belgelerden birinde, “İngiliz Parlamentosu’nda Mösyö Gladstone ile ilgili görüşme. İngiltere ve Rusya'nın Mora cihetinde hudut tayini düşüncesi. Patriğin azli müzakereleri” notları dikkat çekerken bir başka varakada “Rusya-Bulgaristan münasebetleri, Ermeni Patrikliği'ne tayin, Rum patriği ile milleti arasındaki gerginlik” başlıklı bir not dikkat çekiyor.
Çağrı Develioğlu
Odatv.com
