Kazakistan'da akaryakıt fiyatlarına yapılan zamların ardından başlayan ve ülke çapına yayılan protestolar ikinci gününde devam ederken, ülkede internet erişimi kesildi.

Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, hükümeti görevden aldı ve ülke genelinde olağanüstü hal ilan etti. Yerel basına göre Aktau kentinde sokağa çıkan 10 binden fazla kişi Tokayev'in de istifasını talep etti.

Cumhurbaşkanı Tokayev, Rusya ve beş eski Sovyet ülkesinin üye olduğu NATO benzeri bir örgüt olan Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü'nün devlet başkanlarına, "terör tehdidine karşı yardım etmeleri için talep gönderdiğini" duyurdu.

OHAL'e karşın Almatı'da göstericiler belediye binası ve havalimanını bastı.

Ülkenin en büyük kenti ve eski başkent Almatı'da sopalar ve demir çubuklar taşıyan kalabalık bir grup, belediye başkanının ofisine girdi.

Kuveytli havayolu şirketi Jazeera Airways de Almatı'ya uçuşlarını durdurduğunu duyurdu.

Rus ajansı RIA'nın aktardığına göre Kazakistan İçişleri Bakanlığı, ülke genelinde sekiz emniyet mensubunun öldürüldüğünü, 317'sinin de yaralandığını açıkladı.

Salı gününden bu yana ise ülke çapında internet erişimi sekteye uğradı. İnternet izleme grubu NetBlocks, ülkenin "ulusal çapta bir internet kesintisinin ortasında" olduğunu bildirdi.

Londra merkezli düşünce kuruluşu Chatham House'un Orta Asya Uzmanı Kate Mallinson, "Protestocular Kazak hükümetinin ülkeyi modernize edememesi ve her kademeden insanın hayatını etkileyecek reformları hayata geçirememesi nedeniyle derin bir kırgınlık ve kızgınlık içinde" dedi.

Almatı'da devam eden gösterilerde şehrin emniyet müdürü Kanat Taimerdenov, "radikal grupların 500 sivile saldırdığını ve yüzlerce işyerinin yağmalandığını" aktardı.

ABD yönetimi itidal çağrısı yaparken, Rusya'nın "Protestoların arkasında ABD var" iddiasının gerçeği yansıtmadığını belirtti.

Ukrayna'da sürgünde bulunan Kazak muhalif lider Muhtar Ablyazov, protestoları koordine etmek için Kiev'de bir merkez kurduğunu belirtti ve sokağa çıkan Kazakların kendisiyle iletişime geçmesi için iki telefon numarası yayınladı.

Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev son gelişmeler sonrası yaptığı açıklamada, göstericilere müsamaha gösterilmeyeceğini söyledi.

Televizyondan halka hitap eden Tokayev, Ulusal Güvenlik Konseyi Başkanlığı'nı da eski lider Nursultan Nazarbayev'den devralacağını açıkladı.

Mesele sadece yakıt fiyatları değil

Olga Ivshina, BBC Rusça

Protestoların hızla şiddetli bir hale dönmesi Kazakistan'da ve bölgedeki insanları şaşkınlığa uğrattı ve meselenin sadece yakıt fiyatlarından ibaret olmayabileceğine işaret etti.

Genellikle otoriter bir devlet olarak bilinen Kazakistan, istikrarlı bir Orta Asya ülkesiydi.

2019'a kadar Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev'in iktidarda olduğu ülkede bir kişi kültü oluşmuş, ülke genelinde heykelleri dikilmiş, başkent Astana'nın adı da Nur-Sultan olarak değiştirilmişti.

Fakat hükümet karşıtı protestoların düzenlendiği bir dönemde bunları dindirmek için görevi bırakmış ve yerine de kendisine yakın bir ismi yerleştirmişti.

Etkili bir muhalefetin olmadığı Kazakistan'daki çoğu seçim iktidar partisi tarafından yüzde 100'e yakın oyla kazanılıyor.

Konuştuğum analistler, Kazak hükümetinin toplumda birikmiş öfkeyi hafife aldığını, sandıktan çıkan bir demokrasinin olmadığı ülkede insanların seslerini duyurabilmek için sokağa çıkmak zorunda hissettiğini söylüyor.

Ve insanların yakıt fiyatları dışında da sorunları olduğu neredeyse kesin.

Protestocular havalimanında kontrolü ele geçirdi

Almatı Havalimanın basın sekreteri, Kazak haber sitesi Orda.kz muhabirine yaptığı açıklamada, "Protestocular havalimanına ulaştı. İlk haberlere göre yaklaşık 45 protestocu havalimanının kontrolünü ele geçirdi. Onların girişiyle personelimiz havalimanından ayrıldı" dedi.

Sözcü, protestocuların kontrolü ele geçirdiğinde havalimanında yolcu olmadığını söyledi:

"O esnada havalimanında hiçbir yolcumuz bulunmamaktaydı. Yolcularımızı hızlıca baştan tahliye ettik. Güvenlik görevlileri havalimanını terk etti. Ama ne zaman ayrıldıklarını tam olarak bilmiyoruz."

Almatı Kazakistan'ın en büyük şehri konumunda.

Ülkenin güneydoğusunda yer alan şehir, başkent Nur Sultan'a bin kilometre mesafede. 1997 yılı öncesinde de ülkenin başkentiydi. Şimdilerde ise Orta Asya ülkesinin gerek finansal gerekse de kültürel merkezi konumunda.

Cumhurbaşkanı Tokayev hükümeti görevden aldı

Cumhurbaşkanı Tokayev hükümeti görevden aldıktan sonra Başbakan Yardımcısı Alihan Smailov'u geçici başbakan olarak atadığını açıklamıştı.

Tokayev ayrıca polis ve eylemciler arasında çıkan çatışmalar üzerine, Almatı ve Mangistau'da 23:00-07:00 saatleri arası sokağa çıkma yasağı ilan etmişti.

Tokayev daha önce Facebook hesabından yayımladığı videoda sukûnet çağrısı yapmış ve "İçerden ve dışarıdan provokasyonlara gelmeyin. Hükümet binalarına saldırı çağrıların uymayın. Bu ceza alacağınız bir suçtur. Hükümet devrilmeyecek ama bu çatışmaya da ihtiyacımız yok" demişti.

Polis, yakıt fiyatlarındaki artışını protesto edenlere karşı Almatı'da dün gece geç saatlerde göz yaşartıcı gaz kullanmış 200'den fazla kişinin de gözaltına alındığı açıklanmıştı.

Eylemciler polisin müdahalesi öncesi, "İhtiyarlar dışarı" ve "Hükümet istifa" şeklinde sloganlar atmıştı.

Telegram, Signal ve WhatsApp gibi mesajlaşma uygulamaları kullanılamazken, eylem haberlerinin yer altığı iki internet sitesi kapatıldı.

Protestolar nasıl başladı?

Eylemleri tetikleyen petrol zengini Mangistau'da LPG fiyatlarına zam yapılmasıydı. Ancak hükümetin eylemcilerin istekleri doğrultusunda fiyatı düşürmesine karşın, protestolar sürdü.

Cumhurbaşkanı Tokayev, "Yetkililerin ülkede istikrarı sağlamak için Mangistau'daki LPG fiyatlarını düşürme kararı aldım" dedi.

Gösterilerin başladığı petrol zengini Mangistau bölgesindeki Zhanaozen kentinde 2011 yılında, güvenlik güçleri, maaşlarının artırılması ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi talebiyle greve giden petrol işçilerinin eylemine müdahale etmiş, 14 kişi yaşamını yitirmişti.

Bu müdahalenin, Kazakistan'ın 1991'de Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını kazanmasından sonra ülkede yaşanan en kanlı olay olduğu bildiriliyor.

Yaklaşık 30 yıl boyunca ülkeyi yöneten kurucu lider Nursultan Nazarbayev 2019'de devlet başkanlığından ayrılmış, yerine onun desteklediği Kasım Cömert Tokayev seçilmişti.

81 yaşındaki Nazarbayev devlet başkanlığından ayrılmasına rağmen ülke yönetiminde hâlâ etkin.

Nazarbayev, "Ulusun Lideri'' sıfatıyla yargı muafiyeti gibi bir dizi ayrıcalığa sahip.

Hükümet yanlısı gazetecilerden Yerbol Yedilov'un "Yerbol Online" adlı Telegram kanalında paylaştığı görüntülere göre protestocular Nazarbayev'in memleketi olan Taldıkurgan'da Nazarbayev'in bir heykelini yıktı.

BBC TÜRKÇE