SALİHA SULTAN

Amsterdam’daki Allard Pierson Müzesi’nde açılan ‘Kırım - Altın ve Karadeniz’in Sırları’ adlı sergi için Hollanda’ya ödünç verilen Kırım hazinelerinde on yıllık mücadele sonuçlandı. Hollanda Yüksek Mahkemesi, Rusya’nın ilhakı öncesi Kırım’dan ülkeye gelen tarihi hazinenin Ukrayna’ya gönderilmesi gerektiğine hükmederek, bir alt mahkemenin 300 eserin Ukrayna’nın kültürel mirasının bir parçası olduğu yönündeki kararını sonunda onayladı.

Hollanda yargısının vereceği nihai karar, Rusya ile Ukrayna arasındaki siyasi gerginlik ve uluslararası hukuk açısından kritik bir öneme sahipti. On yıllık dava sürecinde, uluslararası kamuoyu, nihai kararın ‘Kırım’ın gerçek sahibinin kim olduğu’ sorusuna da yanıt beklemişti.

Lahey merkezli Yüksek Mahkeme’nin koleksiyonun Ukrayna’ya iade edilmesini emretmesi ile yasal çekişme artık sona erdi. Yargıçlar, sorunun ardında Hollanda’nın diğer AB ülkeleri gibi Rusya’nın Kırım Özerk Cumhuriyeti’ni ilhakını tanımaması olduğuna işaret etti. Kararda, “Müze parçaları Kırım’dan geliyor ve bu nedenle Kırım mirası olarak kabul edilebilse de, Ukrayna’nın kültürel mirasının bir parçası” denildi.

Allard Pierson Müzesi ise Hollanda Yüksek Mahkemesi’nin kararının ardından yaptığı açıklamada, artık karara göre hareket edip eserleri iade edeceğini söyledi. Yargılamalar sırasında sunduğu belgelere göre, yasal ücretler ve depolama ise müzeye şimdiden 500 bin avrodan fazla bir masrafa mal oldu. Eserlerin Ukrayna’ya ne zaman gönderileceği ise henüz açıklanmadı.

MS 2. yüzyıldan kalma bir altın boyun süsü, ihtilaflı öğeler arasındaydı.

‘Kırım-Karadeniz’in Altını ve Sırları’ sergisinde yer alan 300 eserlik Kırım hazineleri arasında MÖ 4. yüzyıldan kalma som altından bir İskit miğferi ve MS 2. yüzyıldan kalma bir kilogramdan daha ağır altın bir boyun süsü öne çıkıyor. Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy, 2019’da temyiz mahkemesinin kararının ardından Twitter’da “Adil karar için minnettar olduğunu” yazmıştı. Zelenskiy, mesajında “Bize ait olanı her zaman geri kazanırız. İskit altınından sonra Kırım’a döneceğiz” ifadesini de kullanmıştı.

Ukrayna’ya iade edilecek İskit altın miğferi.

ESERLER HOLLANDA’YA NASIL GİTMİŞTİ?

2013 yılında, dört Kırım müzesi Amsterdam’daki Allard Pierson Müzesi’ne ‘Kırım -Altın ve Karadeniz’in Sırları’ sergisi için 300 eser ödünç verdi. Sergi, 2014 yılında Almanya’ya gitti ve bu sırada Rusya, Kırım’ı işgal ederek, ilhak etti. Sergi bitiminde ise, Hollandalı müze, Kırım eserlerini Ukrayna’ya mı yoksa şu anda Rusya’nın kontrolündeki Kırım’daki müzelere mi iade edeceği konusunda kararsız kaldı ve eserleri depoya kaldırdı. Mahkemeler eserleri kimin alması gerektiğini tartışırken, yasal savaş yaklaşık on yıl sürdü. 2014 yılında eserleri gönderen dört müze ile Ukraynalı yetkililer arasındaki arabuluculuk başarısız olmasının ardından Allard Pierson Müzesi konuyu mahkemeye taşıdı.

2016’da Amsterdam Bölge Mahkemesi, nesnelerin ödünç veren ‘egemen devlete’ iade edilmesi ve mülkiyet konusunun bir Ukrayna mahkemesi tarafından kararlaştırılması gerektiğine karar vererek 1970 Unesco sözleşmesine atıfta bulundu. Kırım müzeleri temyize gitti ve Rusya, müzenin parçaları iade etmemesi halinde Hollandalı kuruluşlara ödünç vermeyi durdurmakla tehdit etti. 2021’de bir temyiz mahkemesi, nesnelerin Ukrayna’ya gönderilmesi yönünde karar verdi. Hollanda Yüksek Mahkemesi’nin geçen hafta verdiği nihai kararın ardından ise eserlerin Ukrayna’ya gönderilmesi kesinleşti.

SALİHA SULTAN / KARAR