Merkel’e “güvenli bölge” raporu

Türkiye’nin sığınmacıları Suriye’deki “güvenli bölgeye” yerleştirme planını uluslararası hukuk merceğinden inceleyen Alman meclisi uzmanları, Başbakan Angela Merkel için bir rapor hazırladı.

Merkel hükümetinin Türkiye'nin Suriye'de güvenli bölge önerisine destek talebi hakkındaki değerlendirmeleri sürüyor. Federal Meclis ise bu konuda hazırladığı bilirkişi raporunu tamamladı.

Milletvekillerinin talebi üzerine Federal Meclis Bilimsel Hizmetler Dairesi uzmanları tarafından kaleme alınan ve geçtiğimiz günlerde tamamlanan raporda, Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyinde asker bulundurduğu bölgeler, “işgal bölgeleri” olarak tanımlandı, Türkiye’nin Suriyeli sığınmacıları bu bölgelere yerleştirme planının uluslararası hukuka uygun olup olmadığı sorusuna yanıt arandı.

Her devletin kendi vatandaşı olmayanların ne kadar süreyle ülkede bulunabileceğini belirleme hakkına sahip olduğuna dikkat çekilen dokuz sayfalık raporda, bu egemenlik hakkının yine de devletlerin insan hakları alanındaki yükümlülükleriyle kısıtlanmış olduğunun altı çizildi.

Ankara’nın başvurabileceği istisna

Türkiye'nin bir milyona yakın Suriye vatandaşını, Suriye topraklarına geri göndermesi gibi bir adımın “kitlesel sınır dışı” anlamına gelebileceğine işaret edilirken, böyle bir adımın uluslararası hukuk açısından ancak istisnai olarak, “bir devletin güvenliği ve varlığının ciddi ölçüde tehdit altında olması” halinde mümkün olabileceği belirtildi.

Raporda, Türkiye’nin uluslararası hukuk bakımından planını ancak “Suriyelilerin Türkiye topraklarında kalmaya devam etmeleri halinde bunun Türkiye’nin hayati güvenlik çıkarlarına büyük tehdit oluşturacağı” argümanını kabul ettirmesi halinde mümkün olabileceği görüşüne yer verildi.

Böyle bir senaryonun gerçekleşmesi durumunda dahi Türkiye’nin uluslararası insan hakları düzenlemelerine riayet etmesi gerektiği vurgulanırken, kişilerin gidecekleri yerde ağır insan hakları ihlalleri, işkence veya insani olmayan muamelelerle karşı karşıya kalmayacaklarının garanti edilmesi gerektiği belirtildi.

Suriyeli sığınmacılar için hayati tehlike

Raporda, devletlerin himayesi altındaki kişileri, silahlı çatışmaların ve kişilerin can güvenliğine ciddi tehdit oluşturan koşulların sürdüğü bölgelere, kendi iradeleri dışında gönderemeyeceğinin altı çizilirken, Türkiye’nin “güvenli bölge” önerisi için şu tespit aktarıldı:

“Türkiye’nin işgali altındaki bölgelerdeki güvenlik durumu hakkındaki haberler, bölgeye gönderilecekler için somut hayati tehlikenin mevcudiyetinin dışlanamaz olduğu yönünde.”

Nihai değerlendirmeden kaçınıldı

Federal Meclis Bilimsel Hizmetler Dairesi, hukuki çekincelere dikkat çekmekle birlikte, Türkiye’nin güvenli bölge planlarının uluslararası hukuka uygunluğu hakkında nihai bir sonuç açıklamaktan kaçındı.

Raporda, Harp Zamanında Sivillerin Korunmasına İlişkin Cenevre Sözleşmesi’nin 49’uncu maddesine atıf yapılarak, “İşgal hukuku bakımından, kişilerin, başka bir yere ferdi veya kitle halinde nakli yasak” denildi.

Sözleşmenin işgal altındaki bölgede bulunan sivillerin yerinden edilmesi ve işgalci ülkenin kendi vatandaşlarını bu bölgeye nakletmesini yasakladığına vurgu yapılırken, bugüne kadar Türkiye’nin planı bağlamında olduğu gibi, “işgal edilen ülkenin vatandaşlarının, işgal edilen ülkenin topraklarına gönderilmesi” gibi bir durumun hiç gündeme gelmediği, bir emsali olmadığı belirtildi.

Bununla birlikte uzmanlar raporda, hem Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin hem de Uluslararası Adalet Divanı’nın, işgal edilen bölgede “demografik yapıyı değiştirmeyi hedefleyen” önlemleri uluslararası hukuka aykırı bulduğunu hatırlattı.

Ancak Türkiye’nin planının, bugüne kadar bu alanda yapılmış tartışmalardan farklı olduğuna işaret eden uzmanlar, “Bu nedenle bilirkişi raporunda insani hukuk bakımından nihai bir değerlendirmeye yer verilmemiştir” görüşünü kayda geçirdi.

Merkel, destek için BM’yi işaret etmişti

Başbakan Angela Merkel, İstanbul ziyareti sırasında Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyindeki “güvenli bölge” planları için koşullu destek açıklamıştı.

Merkel, bu konuda Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) ile görüşmelerin sürdüğünü söyleyerek, “Şayet UNCHR belirli bir grup sığınmacının, belki yine o bölgeden Türkiye’ye kaçmış olanların geri gönderilmesinin mümkün olabileceğini söylerse, o vakit bunu UNHCR ile birlikte destekleriz” açıklamasını yapmıştı.

Muhalefetten “savaş suçu” uyarısı

Almanya’da muhalefet partileri Türkiye’nin güvenli bölge planlarına karşı çıkıyor, buna destek verilmemesi için Merkel hükümeti üzerindeki baskıyı da artırıyor.

Sol Parti Federal Milletvekili Helin Evrim Sommer, Federal Meclis Bilimsel Hizmetler Dairesi’nin bilirkişi raporu hakkındaki açıklamasında, “Rapor, Erdoğan rejiminin Türkiye'ye sığınan Suriyelileri kuzeydoğu Suriye'ye taşıma planlarının, insan hakları, mülteci hakları ve işgal hukuku alanlarında, uluslararası kabul görmüş yasal normları ihlal ettiğini tescilliyor” görüşünü dile getirdi.

Merkel hükümetine Türkiye’nin planlarına destek vermeme uyarısı yapan Sol Parti milletvekili, “Aksi takdirde Alman hükümeti, Türkiye’nin savaş suçu teşkil eden Kürt nüfusunun yerinden etme politikalarına yardım ve yataklıktan suçlu konumuna düşecektir” iddiasında bulundu.

"Türkiye'nin talebi geri çevrilmeli”

Benzer bir çağrı da Almanya Kürt Toplumu adlı dernekten geldi.

Derneğin başkan yardımcısı Mehmet Tanrıverdi, Suriye’nin kuzeyinde demografik yapının değiştirilmemesi koşuluyla Türkiye’nin planına destek verilebileceğini açıklayan Merkel hükümetini eleştirdi.

Türk hükümetinin planının zaten demografik yapının değiştirilmesi amacını güttüğünü söyleyen Tanrıverdi, “Milyonlarca Suriyeli sığınmacıyı geri gönderme planları, gayet tabii ki demografik yapının değişmesine yol açacak. Ankara zaten uluslararası hukuku ihlal eden Afrin işgali ile bunu yaptı. Sığınmacıların geri gönderilmesi de bölgedeki Kürt halkının kitlesel olarak yerinden edilmesine yol açabilecek. Rojava özerk yönetimi nedeniyle öfkeli olan Erdoğan’ın amacı tam da bu” diye konuştu.

Türkiye’nin Suriye’de kuzeyinde güvenli bölge oluşturma girişimine destek verilmemesi gerektiğini savunan Tanrıverdi, “Federal Hükümet, Türkiye’nin talebini geri çevirmelidir” dedi.

Değer Akal

 Deutsche Welle Türkçe