Montrö’yü tartışmaya açmak büyük hata

Emekli Oramiral Güner, Montrö Sözleşmesi’nin “tartışmaya” açılmasının getireceği tehlikelere dikkat çekti. Güner, “Montrö, İstanbul Boğazı, Marmara ve Çanakkale Boğazı’yla tarif edilmiş. Kanal İstanbul Montrö dışındadır. Zaten sorun da bu” dedi.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bir televizyon kanalında Kanal İstanbul ile ilgili soruları yanıtlarken “Montrö’yü hiç kafaya takmayın ya..” dedi. Erdoğan, anlaşmanın sadece Boğazlar’ı bağladığını, Kanal İstanbul’un Montrö kapsamında olmadığını söyledi. 

Emekliye ayrılmasının ardından uzun zamandır konuşmayan eski Donanma Komutanı Oramiral Nusret Güner’i aradım. Erdoğan’ın sözlerini yorumlamasını istedim. Güner, sözlerine, “Erdoğan haklı” diye başladı. “Ama” diye devam etti ki, hepimizin bildiği gibi “ama” sözcüğü önceki cümleyi anlamsız kılar...

Oramiral Güner’e göre, “Montrö, İstanbul Boğazı, Marmara ve Çanakkale Boğazı’yla tarif edilmiş. Yani; Kanal İstanbul Montrö dışındadır. Zaten sorun da bu... Karadeniz’e çıkmak isteyen ama Karadeniz’e kıyısı olmayan ülkeler buradan rahatça girip çıkabilir. ‘Biz Montrö’yü delmedik ki, Kanal İstanbul Montrö tarifinin dışında’ diyebilir. Konuyu tartışmaya açarsınız.”

Oramiral Nusret Güner, Amerika Birleşik Devletleri’nin 10 ülkenin deniz gücünden daha fazla güce sahip olduğunu söylüyor: “Amerika mümkün olduğu kadar denizleri kullanmak ister. Tüm denizleri kullanırken Karadeniz’de sınırlanır. Özellikle NATO’ya yeni üye olan ülkelerde, Romanya ve Bulgaristan’da deniz üssü kurma isteği vardı. Yapamıyor, çünkü oraya geçireceği gemileri belli bir tonajın üzerine çıkamıyor, toplamı 45 bin tonu geçemiyor. Dolayısıyla burayı yıllardır rahat kullanamıyor.” 

NATO BURAYI HEP İSTEDİ

Güner, Montrö’nün amacını anlatıyor: “Amaç, Karadeniz’i barış gölü haline getirmekti. Burada iki süper gücün kavgaya tutuşması çevre ülkeler için iyi olmaz dedik, bunu sağlamaya çalıştık. NATO da hep buraya çıkmak istedi. Biz geçmişte bunu Batı’ya anlatmaya çalıştık.”

Ancak Güner, 2016’da Cumhurbaşkanı’nın “NATO’nun Karadeniz’de aktiviteleri yetersizdir. NATO neden gelmiyor” sözünü de hatırlatıyor ve şunları söylüyor: “Sanki Deniz Kuvvetleri kendisine hiçbir şey anlatmamış gibi bu soruyu sordu. ‘Niye çıkmıyor’u mu var, “Biz çıkarmıyoruz. Çünkü kavga gürültü olursa biz sıkıntı çekeriz.”

BELKİ UNUTMUŞLARDIR!

Eski Donanma Komutanı, Amerika’nın Avrupa Kuvvetler Komutanı danışmanıyla bir konuşmasını anlatıyor: “Danışman bana buraya denizaltılarımızı gönderelim dedi. ‘Yahu siz yabancı denizaltıların buradan geçemeyeceğini bilmiyor musunuz’ diye sordum. Cevabı şu oldu: ‘Biliyorum ama belki unutmuşlardır...’ Yani akıllarında hep bunu delmek vardı.” 

“Montrö yürürlüğe girerken belli bir süre için girmiştir. Kimse itiraz etmezse uzatılır denmiştir. Mesela Romanya bir gün dese ki ‘Ben Montrö’nün bitmesini istiyorum’ belki o zaman Montrö ortadan kalkabilir. Ama bugüne kadar hiçbir ülke tecavüzkâr davranmak istemedi” diyen Oramiral Güner, “Montrö’nün en büyük avantajı bir savaş hali olursa ya da kendini harpte hissederse Türkiye istediğini yapabilir demesidir. Bu müthiş bir şeydir. Kanal İstanbul’un yapılması Montrö’yü tartıştırır ve Montrö’ye alternatif olur, Karadeniz’e çıkmaya çalışan Karadeniz kıyıdaşı olmayan ülkelerin yararınadır. Montrö’yü gündeme getirmek bile korkunç bir hatadır” diyerek riskin altını çiziyor. 

Peki, kanal istanbul yapılırsa, türkiye montrö’yle elde ettiği hâkimiyeti kaybeder mi?

Emekli oramiralin cevabı “Tabii ki” oluyor: “Türkiye, Montrö’yle Çanakkale, İstanbul, Marmara olmak üzere uluslararası komisyonun yönettiği bir bölgeyi hâkimiyetine almıştır. Bunun delinmesi büyük bir sorundur.”

Güner, Kanal İstanbul tartışmalarının biraz da “cambaza bak cambaza” hesabı olduğunu söylüyor. Yani biz hep beraber İstanbul Boğazı’na bakıyoruz, böylece ne pahalılığı ne başka şeyi düşünüyoruz. İşin bir de rant ayağı var tabii...

İPEK ÖZBEY / CUMHURİYET