NATO liderleri, Rusya’nın Ukrayna’yı işgaline verecekleri yeni tepkileri masaya yatırmak üzere yarın Litvanya’nın başkenti Vilnius'ta yapılacak zirvede bir araya gelecek.

İsveç ve Ukrayna’nın NATO’ya üyelikleri ve ittifakın savunma harcamaları ile yeni tehditlere karşı askeri harekat planları iki günlük zirvenin en önemli gündem maddelerini oluşturuyor.

NATO zirvesinin konu başlıklarını sizler için şu şekilde derledik.

Ukrayna’nın üyelik başvurusu

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, Kiev’in NATO’ya tam üyelik talebini güçlü bir şekilde vurgulamak ve ittifakın daha fazla askeri desteğini alabilmek için Vilnius'a gelip temaslarda bulunacak.

Ukrayna ve bazı NATO üyeleri, Kiev’i ittifakın toplu savunma şemsiyesi altına almanın Moskova'yı gelecekte caydıracağına inandıkları için ortaya açık bir yol haritası konmasını istiyor.

Bununla birlikte ittifakın önemli üyeleri ABD ve Almanya gibi ülkeler, 2008'deki zirvede Ukrayna'nın herhangi bir tarih vermeden ittifaka katılacağını teyit eden kararının ötesine geçmekten özenle itina ediyor.

NATO’nun diplomatları, Ukrayna'yı üyelik yönünde ilerleme kaydettiğine ikna etmeye çalışırken, hala kapanış bildirgesinde konuyla ilgili yer alacak sözcüklerle ilgili müzakereyi sürdürüyor.

AFP’ye göre NATO, üyelik kriterlerini ortaya koyan bir Üyelik Eylem Planı'nı bir tarafa bırakarak, Kiev’e ittifaka katılmaya hazır olduğunda bunun gerçekleşmesine olanak sağlayacak daha yumuşak bir yol sunmak için hazırlanıyor.

Bununla birlikte şimdilik Kiev’e üyelik için davette bulunmayacak ve bu konuda bir tarih vermeyecek olan NATO, Vilnius'ta NATO-Ukrayna Konseyi başlatarak, siyasi bağları güçlendirecek ve Kiev'in Batı askeri standartlarına ulaşmasına yardımcı olacak bir program önermekle yetinecek.

Bunun Ukrayna yönetimini ne kadar tatmin edeceği ise bilinmiyor.

Merkezi İngiltere’de bulunan Chatham House düşünce kuruluşu araştırmacılarından Orysia Lutsevych, Ukrayna heyetinin son dakikaya kadar zirvede alabileceğinin en iyisini ve fazlasını alabilmek için çaba göstereceğini bildirdi.

Ukrayna'ya yeni güvenlik garantisi olacak mı?

NATO’nun önemli ülkeleri ABD, İngiltere, Almanya ve Fransa, Ukrayna’ya NATO'ya katılmadan önce güvence vermek amacıyla ağır silah tedariki konusunda olası uzun vadeli taahhütlerini son dakikaya kadar müzakere ediyor.

Diplomatlar, bu dört ülkenin yapacağı askeri yardımın NATO'nun çerçevesi dışında kalacağını belirtirken, bu ülkelerin Ukrayna'ya yardım için asker gönderme konusunda taahhütte bulunmayacağının altını çiziyor.

Batılı ülkelerin Rusya'nın işgalinden bu yana Ukrayna’ya sevk ettiği on milyarlarca dolar değerindeki silahların dışında, bu zirvede Kiev’e daha fazla sevkiyat konusunda kararların alınması da bekleniyor.

ABD’nin her yıl düzenli olarak İsrail’e 3,8 milyar dolar tutarında silah göndermesi gibi bir formülün gelecekte Ukrayna için de hayata geçirilmesi tartışılan konulardan biri.

İstihbarat paylaşımı, askeri eğitim ve Ukrayna’nın kendi askeri savunma sanayisini inşa etmesine yardımcı olmak gibi tekliflerin de Kiev’e önerilmesi bekleniyor.

Diplomatlar, zirve sonunda Ukrayna’ya yönelik tam destek beyanı olacağını ve ardından tek tek ülkelerin bu şemsiye altında ikili yardım taahhüdünde bulunacağını belirtiyor.

Bununla birlikte, Doğu Avrupa ülkeleri, herhangi bir uzlaşının gelecekte Ukrayna'nın nihai NATO üyeliğinin yerini almaması gerektiği konusunda ısrar ediyor.

Estonya Başbakanı Kaja Kallas, sosyal medya hesabından konuyla ilgili yaptığı paylaşımda, “İşe yarayan ve her şeyden çok daha ucuz olan tek güvenlik garantisi NATO üyeliği” diyerek Ukrayna’ya tam üyelik dışında farklı bir seçenek sunulmaması konusunda ülkesinin arzusunu dile getirdi.

İsveç NATO üyesi olacak mı?

AFP’ye göre, Türkiye’nin “tahmin edilemez” Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, müttefikler kendisine “itirazlarını geri çekmesi ve sonunda İsveç'in NATO'ya girmesine izin vermesi” için baskı yaparken, zirvenin adeta “odağında” olacak.

Ankara, Finlandiya'nın nisan ayında üye olmasına izin vermesine rağmen, Stockholm'ün üyeliğini engellemeye devam ediyor.

İsveç, Türkiye'nin koyduğu tüm şartları yerine getirdiği konusunda ısrar ederken, geçtiğimiz günlerde Stockholm'de düzenlenen Kuran yakma protestosu Erdoğan'ın yeniden sert tepkisine yol açtı.

Erdoğan, zirvenin oturum aralarında ABD'li mevkidaşı Joe Biden ile bir araya gelecek ve İsveç'in NATO üyeliği de aralarında olmak üzere ikili konuları masaya yatıracak.

Macaristan da hala İsveç’in üyeliğine karşı çıkmasına rağmen çok az kişi Ankara'nın fikir değiştirmesi halinde Budapeşte'nin “ayak sürümeyi” sürdürmeyeceğine inanıyor.

NATO Başkanı Jens Stoltenberg, son olarak Erdoğan ve İsveç Başbakanı Ulf Kristersson'u pazartesi günü Vilnius'ta yapılacak zirvenin öncesinde görüşmeye çağırdı.

En iyi senaryo, Erdoğan'ın İsveç'in katılımını yakında onaylama taahhüdünde bulunması olacak

AFP’ye göre en iyi senaryo, Erdoğan'ın İsveç'in katılımını yakında onaylama taahhüdünde bulunması olacak.

Stoltenberg geçen hafta yaptığı açıklamada ise zirvede olumlu bir karar almanın kesinlikle mümkün olduğunu belirterek, iyimserliğini dile getirdi.

NATO’nun askeri harcamaları artacak mı?

Rusya’nın, 2014'te Kırım'ı ilhakının ardından NATO ülkeleri, 2024 yılına kadar gayri safi yurt içi hasılalarının yüzde 2’sini savunmaya harcamaları konusunda taahhütte bulundu.

Bu süre yaklaşırken, eski ABD başkanı Donald Trump'ın görev süresi boyunca kamuoyunda yapılan tartışmalara rağmen bu yıl yalnızca 11 NATO ülkesinin yüzde 2 hedefini tutturması bekleniyor.

Bu konuda ittifak üyeleri arasında yeni pazarlıklar sürerken, Rusya’nın işgalinin ardından üye ülkelerin savunma harcamalarını konusunda daha istekli davranması bekleniyor.

Lüksemburg ve Kanada gibi muhalefet eden ülkelere rağmen en az yüzde 2 savunma harcamasının artık bir taahhüt haline gelmesi bekleniyor.

Bununla birlikte NATO'nun bu rakama ulaşmayı ne kadar sürede kabul edeceği ve daha ileri gidip gitmeyeceği konusunda ise soru işaretleri bulunuyor.

NATO'nun yeni savunma planları ne?

Rusya'nın Ukrayna’yı işgali, NATO'nun doğu savunmasında ciddi revizyona gitmesine yol açtı.

Liderlerin, Vilnius'taki zirvede müttefiklerin NATO sınırlarına herhangi bir Rus saldırısını nasıl durduracağını ayrıntılarıyla anlatan yeni bölgesel planlara onay vermesi bekleniyor.

Diplomatlar, Türkiye'nin son itirazlarla çalışmaları yavalattığını söyleseler de sonunda Erdoğan'ın bu planlara yeşil ışık yakması bekleniyor.

Harekat planı, müttefiklerin NATO'nun çağırabileceği yüksek hazırlıklı asker sayısını 300 bine çıkarmasını sağlayacak askeri savunma doktrinin en önemli bölümünü oluşturuyor.

VOA