Pakistan'da Perşembe günü yapılacak genel seçimlerde kimler yarışacak? Genel atmosfer nasıl?

Pakistan'da 127 milyon seçmen Perşembe günü yeni bir meclis seçecek. Bu, ülkenin 76 yıllık tarihinde ekonomik krizler, ordunun yönetime el koyması ve sıkıyönetim, militanlık, siyasi çalkantılar ve Hindistan ile savaşlarla gölgelenen 12'nci seçim olacak.

Seçim arifesinde Pakistan'ın güneybatısında iki siyasi adayın seçim bürolarına düzenlenen bombalı saldırılarda en az 30 kişi öldü.

44 siyasi parti, parlamentonun altı kanadı olan Ulusal Meclis'te kadınlar ve azınlıklar için ayrılmış 70 sandalye ile birlikte toplam 266 sandalyeden pay almak için yarışıyor.

Seçimden sonra yeni meclis bir başbakan seçecek. Eğer hiçbir parti salt çoğunluğu elde edemezse, mecliste en çok sandalyeye sahip olan parti bir koalisyon hükümeti kurabilecek.

Seçimlere kimler katılıyor?

Pakistan siyasetine erkekler ve üç parti hakim: Pakistan Müslüman Birliği-Navaz, Pakistan Adalet Hareketi (Tahrik-e-İnsaf) ve Pakistan Halk Partisi.

En güçlü parti olan Pakistan Müslüman Birliği-Navaz'ın oy pusulasında iki eski başbakan Navaz Şerif ve küçük kardeşi Şehbaz Şerif yer alıyor.

Suikast sonucu öldürülen eski Başbakan Benazir Butto'nun oğlu Bilaval Butto-Zardari liderliğindeki müttefikleri Pakistan Halk Partisi ise ülkenin güneyinde bir güç tabanına sahip. Pakistan Halk Partisi'nin başbakanlık için yeterli oyu alması pek mümkün olmasa da Şerif liderliğindeki bir koalisyon hükümetinin parçası olabilir.

Ancak Pakistan'da kamuoyu gündemini meşgul eden unsur, Pakistan Adalet Hareketi'nin kurucusu, kriket efsanesinden İslamcı politikacıya dönüşen İmran Han'ın oy pusulasında yer almaması.

Yolsuzluk iddiaları ve davalarının başbakanların peşini bırakmaması olağan hale gelmiş olsa da Pakistan'ın pek çok lideri tutuklandı, diskalifiye edildi ya da görevden alındı. Han'a karşı yürütülen hukuki işlemlerin yoğunluğuysa daha önce görülmemiş boyutlarda.

Cezaevinde olan Han'ın üçü geçen hafta olmak üzere şu ana kadar aldığı dört mahkumiyet kararıyla seçimlere katılması ya da kamu görevinde bulunması yasaklanmış durumda. 3, 10, 14 ve 7 yıl hapis cezasına çarptırılan İmran Han hakkında 150'den fazla dava devam ediyor. Partisi kampanya için adil bir şans verilmediğini kaydediyor.

Muhafazakar Müslüman ülkenin bir bölümüne hitap eden daha küçük, dini siyasi partilerin çoğunluğu elde etme şansı olmasa da bir koalisyon hükümetinin parçası olabilirler. Pakistan ordusu ise oy pusulasında yer almasa da perde arkasındaki gerçek güç olarak kabul ediliyor. Ülke tarihinin yarısı boyunca iktidarda olan ordu, hükümet kararlarının çoğunda söz sahibi.

Ana meseleler neler?

Pakistan'da işbaşına gelecek yeni hükümetin uzun bir “yapılacaklar listesi” olacak. Bunların başında ekonomiyi düzeltmek, Taliban yönetimindeki komşu Afganistan ile ilişkileri geliştirmek, çökmekte olan altyapıyı onarmak ve yıl boyunca süren elektrik kesintilerini çözmek, dini ve ayrılıkçı militan grupları kontrol altına almak geliyor.

Pakistan, döviz rezervlerini desteklemek ve temerrüde düşmemek için Uluslararası Para Fonu (IMF) ile Çin ve Suudi Arabistan gibi zengin müttefiklerinin milyarlarca dolar finansman sağladığı kurtarma paketlerine bel bağlamış durumda. Geçtiğimiz Temmuz ayında çok beklenen 3 milyar dolarlık ekonomik kurtarma paketini onaylayan IMF, bu yıl yüzde 24 civarında seyreden yüksek enflasyonun devam edeceği ve yoksulluk seviyesinin artacağı uyarısında bulundu.

Diğer birçok ülke gibi Pakistan'da da halk, artan hayat pahalılığıyla mücadele ediyor. Pakistanlılar geceleri doğalgaz ve saatler süren elektrik kesintilerine katlanıyor. Şimdiye kadar hiçbir hükümet elektrik krizini çözemedi.

Öte yandan Afganistan ve Taliban yöneticileriyle ilişkiler, Pakistan'ın ülkede yasadışı olarak yaşayan ve aralarında yaklaşık 1,7 milyon Afgan'ın da bulunduğu yabancıları tutuklamaya ve sınır dışı etmeye başlamasının ardından bozuldu. İki komşu düzenli olarak sınır ötesi militan saldırılarından birbirlerini sorumlu tutuyor ve çatışmalar genellikle kilit geçitleri kapatıyor.

Pakistan, 2022 yazında 1700 kişinin ölümüne, bir süre ülkenin üçte birinin sular altında kalmasına ve milyarlarca dolarlık hasara neden olan sel felaketiyle harap oldu. İngiltere merkezli Islamic Relief yardım kuruluşuna göre, hasar gören ve yıkılan evlerin yalnızca yüzde 5'i tamamen yeniden inşa edilebildi.

Pakistan Talibanı da hükümeti devirmek ve İslami bir halifelik kurmak için yeniden savaşa başladı. Pakistan Talibanı'nın da varlık gösterdiği güneybatı Belucistan eyaletinde Beluç ayrılıkçılar bağımsızlık ve kaynaklardan daha fazla pay almak için yıllardır sürdürdükleri bir isyan başlattı.

Çarşamba günü Belucistan'da siyasi adayların seçim bürolarını hedef alan iki güçlü bombalı saldırı en az 30 kişinin ölümüne ve çok sayıda kişinin yaralanmasına neden oldu. Saldırıların sorumluluğunu henüz üstlenen olmadı.

Pakistan halkının ruh hali nasıl?

Pakistanlılar'ın çoğu yıllardır süren siyasi çekişmelerden ve yaşam standartlarında hiçbir iyileşme olmamasından bıkmış durumda. Sokaktaki insanlar, bu seçimden sonra işlerin farklı olacağına inanmadıklarını söylemekten çekinmiyor.

Han'ın adaylıktan diskalifiye edilmesi, bağlıklarını sandıkta gösterme sözü veren destekçilerini öfkelendirdi. Ancak, üzerlerindeki yoğun hukuk ve güvenlik baskısı, Han ve takipçilerini yıpratmış olabilir.

Ayrıca PTI seçmenlerinin partinin kazanması için yeterli sayıda sandığa gideceğinin ya da oylarının adil bir şekilde sayılacağının garantisi yok. Dışişleri Bakanlığı, aralarında Avrupa Birliği ve yabancı elçiliklerin de bulunduğu 92 uluslararası seçim gözlemcisinin görev yapacağını açıkladı.

Kamuoyunun hissiyatını şekillendiren bir diğer etken de ülkesinde hapis cezasını çekmemek için dört yıl yurtdışında sürgünde kaldıktan sonra geçtiğimiz Ekim ayında Pakistan'a dönen eski Başbakan Navaz Şerif.

Dönüşünden birkaç hafta sonra hakkındaki mahkumiyet kararları bozulan Şerif, dördüncü kez göreve gelme şansını elde etti. Yıllar süren tartışmalara rağmen hala popüler olan Şerif'in önünde başbakanlığa uzanan yolun engebesiz olduğu gözleniyor.

Hızlı ve sorunsuz geri dönüşüyle Şerif ve aşılamaz görünen hukuki engelleriyle Han olmak üzere önde giden iki adaya yapılan muameledeki keskin tezat, birçok kişinin Şerif'in kazanmasının neredeyse kesin olduğuna inanmasına neden oldu.

Hak örgütleri, seçimin özgür ya da adil olma ihtimalinin düşük olduğunu kaydediyor. Uzmanlar, Han'ın 2022'de devrilmesinden bu yana yaşanan tüm siyasi hilelerin düzen karşıtı duyguları körüklediği uyarısında bulunuyor.

Bu da seçmenlerin ilgisizliğini arttırıyor ve seçimin güvenilirliğini daha da zayıflatacak düşük bir katılım tehdidi oluşturuyor. Hoşnutsuzluk ve bölünmelerin ortasında, Pakistan'da anlamlı değişiklikler üzerinde anlaşacak ve çalışacak güçlü bir koalisyon kurmak zor olacak.

VOA