Putin koltuğunu bırakma telaşında mı?

Vladimir Putin her sene yapılan ulusa sesleniş konuşmasında anayasanın kökten değişikliklerle yeniden yazılacağını duyurmasından bu yana bir hafta bile geçmemişti. 

Sadece 7 günde hükümet başkanlık önerileri üzerine çalışmakla kalmadı, onları alelacele yazılı hale getirdi, hızlıca toplanan "anayasa komitesine" iletti ve Rusya parlamentosuna sundu. 

16 Ocak Perşembe sabahı gelenekselleşmiş, şahin tarzda yapılan oylamayla Duma, değişiklikleri ilk okumada kabul etti; 432 kabul, 0 ret, 0 çekimser.

İlk başta, önerilen anayasa değişiklikleri Vladimir Putin'in 2024'te sona erecek dönem süresinin ötesinde koltuğunda kalmasını amaçlayan pek de gizlenmemiş bir adım gibiydi. Ne var ki o zamandan bu yana yaşanan gelişmeler böylesine açık bir yorumu karmaşıklaştırdı. 

Putin'in görev süresi dolmadan tam dört yıl önce, Kremlin'in değişikliklerin hazırlanması ve meclisten geçirilmesine ilişkin aceleci tavrı uzmanları afallattı. Rusya Devlet Başkanı'yla birlikte çalışanlar bu hızın alışılmışın dışında olduğunu söylüyor; Putin genellikle kararları son ana kadar bekletmeyi tercih ederdi.

Değişikliklerin nihai üslubu da sürprizler taşıyor. Özellikle de Putin'in Devlet Başkanlığı dışında resmi bir güç kullanabilmesi için bariz bir anayasal kısa devre önermiyor olması. Halefinin yetkilerini parlamento veya yeni bir organ lehine zayıflatmaktan ziyade, değişiklikler aslında bu koltuğu güçlendiriyor. Gelecek devlet başkanlarının anayasa mahkemesi yargıçlarını görevden alma yetkisi ve parlamento oylamalarını engelleyebileceği fazladan veto hakkı olacak. 

Peki Putin'in niyeti tam olarak ne? Ve devlet başkanlığı görevinden ayrılacağını varsayarsak, nereye gitmek istiyor? 

Bu sorunun en dürüst cevabı; kimse bilmiyor. Rusya Devlet Başkanı kartlarını göğsüne yakın tutuyor ve yakın zamanda açık edecek gibi görünmüyor.  

Şimdilik 2024 sonrası için en muhtemel varış noktası güçlendirilmiş Devlet Konseyi başkanlığı gibi görünüyor. Federal bir kurum olan konseyin şimdiye kadar yalnızca sınırlı yetkisi bulunuyor ve konsey eyalet valilerinden oluşuyor. Ulusa sesleniş konuşmasında Putin konseyin daha da güçlendirilmesini önermişti. Birçok uzman bu öneriyle konseyin Sovyet Politbürosu gibi birçok siyaset alanında sorumluluğu bulunan geniş kapsamlı bir komiteye dönüşeceği kanısına varmıştı. 

16 Ocak Perşembe günü onaylanan anayasa değişiklik teklifi kabaca bu beklentilerle uyumluydu. Devlet Konseyi'nin görevi şu şekilde belirtildi: “Devlet organları arasında düzgün işleyiş ve etkileşimin sağlanması ve iç, dış ve sosyo-ekonomik politikanın ana doğrultularının belirlenmesi”. Konseyin yetkilerinin tam kapsamı henüz yayımlanmamış ayrı bir yasayla netleşecek. 

Ne var ki, Devlet Konseyi'ne verilecek nihai yetkiler ne olursa olsun, resmen devlet başkanının yetkisi altında olacağı net biçimde çoktan duyuruldu. Putin herhangi bir halefinin üzerinde denetleyici rol oynama fikrini de bertaraf etmiş görünüyor. 15 Ocak Çarşamba günü konuşan Putin, görevde kalıp Singapur'u uzun süre yöneten Lee Kuan Yew'in 1990'larda yaptığı gibi "akıl hocalığı" yapma niyetinde olmadığını söyledi. 

Putin, “Farklı ülkelerde farklı durumlar, farklı tarihler, farklı kültürler mevcut. Rusya'da, bir kurumu devlet başkanının üstünde konumlandırırsanız bu ikili iktidar anlamına gelir ve bu bizimki gibi bir ülke için kötü sonuçlar doğuracak bir durum” ifadelerini kullandı. 

Bunların hepsi bizi Putin'in anayasayı yeniden yazma projesine dair daha mantıklı bir çıkarımına ulaştırıyor: Aslında, 2024'te gerçek bir halef için yolu açıyor olabilir. Bu açıdan bakıldığında, karmaşık anayasal entrikalar çok daha mantıklı bir zemine oturuyor. Değişiklikler Putin'in koltuğunda kalmasından ziyade Putinizm ve ideolojilerinin hayatta kalmasını amaçlıyor görünüyor. 

Rus parlamenterleri anayasa değişikliklerini oybirliğiyle geçirdi  (AP)

Carnegie Moskova Merkezi'nde çalışan misafir akademisyen Tatyana Stanovaya, “Değişiklikler başkanlık yetkilerinin ayrıcalığını fiilen hiçbir anlamda sınırlamıyor ve Putin'in devam edebileceği bariz bir yol sunmuyor. Yaptığı şey, merkezi otoriteyi güçlendirmek ve Putin'in seçilmiş halefi uzaktan gözlemleyebileceği geçici bir dönem yaratmak" diye konuştu.

Stanovaya Putin'in, 2024 yılında nereye giderse gitsin, resmi olmayan gücün üç temel kolunu elinde tutacağını söylüyor. Ülkenin en popüler siyasetçisi olmaya devam edecek. Kurduğu (ve büyük olasılıkla genel başkanlığını yapacağı) iktidar partisi Birleşik Rusya üzerinden güç kullanabilecek. Ve yüksek makamlara atadığı yüzlerce kişi aracılığıyla hareket edebilecek.

Bugünün Rusya'sında bu araçlar çok şey ifade ediyor. Stanovaya, “(tüm bunlar) Eğer gerekli görürse bir halefi görevden alıp bir başkasını denemeye yetecektir" diye açıkladı. 

Sosyal medyaysa Devlet Başkanı'nın neden bu kadar acele ettiğine dair olası teorilerle çalkalanıyor. Hasta mı? Düşen popülaritesi nedeniyle korkuyor mu? Ona ya şimdi ya hiç diyen bir medyumun tavsiyesiyle mi hareket ediyor? Ya da daha da tuhafı, onu kamuoyunun odağından sürükleyip çıkarmaya çalışan, Meghan Markle gibi bir kadın mı var? 

Siyaset analisti Konstantin Kalaçyov, Putin'in acelesinin büyük olasılıkla birkaç etkenin “bileşimden" kaynaklandığını düşünüyor. 

Kalaçyov, “Şurası açık ki Putin’e biçilen ömrün ne kadar olduğunun açıkça belirli olmadığı bir çeşit hastalık teşhisinin bulunduğuna dair iddiayı da tümden es geçemeyiz. Ama aynı zamanda, tarihe Brejnenvvari, beceriksiz, yaşlı bir figür olarak geçmek istemediğini de açıkça belirtmişti. Hala zaman ve fırsat varken bunu başarmak için gereken hazırlıkları yapmanın daha iyi olacağını biliyor” diye konuştu. 

Görünüşe bakılırsa Rusya Devlet Başkanı halefinin gidişatı değiştirmemesini sağlamak için elindeki zamanı değerlendiriyor. 

“Tüm değişiklikler Putinizm'in ömrünü uzatmakla ilgili. Ulusal bağımsızlığın merkezi fikri. Dış etkilerden uzak durulması. Devletçiliğin ve muhafazakar ideolojinin devamı ” ifadelerini kullanan Kalaçyov, “Putin'in en istemediği şey Yeltsin'e yaptığının bir tekrarı, bir mirasın tamamen paramparça edilmesi” diye ekledi. 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

https://www.independent.co.uk/news/world

Independent Türkçe için çeviren: Noyan Öztürk