Geçmişte yargıçlık kariyeri sırasında insan hakları ihlalleri suçlamalarıyla kendisi de Amerikan yaptırımları listesinde bulunan Reisi, 2018’de Washington’un nükleer anlaşmadan çekilip Tahran’a yeniden yaptırımlar uygulamaya başlamasından bu yana halkın kötüleşen hayat şartlarını geliştirme sözü verdi.

Birçok tanınmış adayın yarışmaktan men edildiği Haziran ayındaki seçimlerde cumhurbaşkanı seçilen ve görevi pragmatist bir lider olarak görülen Hasan Ruhani’den teslim alacak olan Reisi, “Amerika tarafından getirilen zalim yaptırımları kaldırmak için gayret göstereceğiz ama ekonomiyi yabancıların iradesine bırakmayacağız” diye konuştu.

İran’la uluslararası nükleer anlaşmanın imzacısı olan BM Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesi ve Almanya ile İran, anlaşmayı yeniden hayata geçirmek amacıyla Nisan ayından bu yana görüşmeler yapıyor. Anlaşma İran’ın silah üretmek için gereken malzemeyi edinmesini zorlaştıracak şekilde nükleer programında kesintiye gitmesi, bunun karşılığında da üzerindeki yaptırımların hafifletilmesini içeriyordu. Ancak eski ABD Başkanı Donald Trump yönetiminin anlaşmadan tek taraflı olarak çekilmesi ve yaptırımları tekrar yürürlüğe koymasının ardından İran da anlaşmadaki yükümlülüklerinden geri adım atmaya başlamıştı. İran asla nükleer silah peşinde olmadığını savunuyor.

İranlı ve Batılı yetkililer, anlaşmayı yeniden uygulayabilme yolunda hala arada önemli ayrılıkların olduğunu belirtiyor. Tahran ve Washington arasında Viyana’daki altıncı tur dolaylı görüşmeler en son 20 Haziran’da yapılmıştı ve taraflar hala yeniden ne zaman masaya oturacakları konusunda tarih açıklamadı.

Reisi’nin Perşembe günü görevine başlamasının ardından kabinesini güvenoyuna sunmak için bir haftası olacak. İran’ın yeni cumhurbaşkanının Viyana görüşmelerinde çok daha katı bir yaklaşım sergilemesi bekleniyor

İran’daki sisteme göre yönetimde son sözü dini lider Ayetullah Ali Hameney söylüyor ancak cumhurbaşkanının değişmesi, Ruhani’nin 2013 yılından bu yana politikalar üzerindeki ılımlaştırıcı etkiyi de ortadan kaldıracak.

2015 yılında imzalanan nükleer anlaşmanın mimarı olan Ruhani, İran’daki üst karar alıcıları üstü kapalı şekilde, kendi hükümeti sırasında anlaşmanın yeniden canlandırılmasına “izin vermemekle” eleştiriyordu.

Hameney’den Reisi’ye destek

Hameney de konuşmasında yeni cumhurbaşkanını ekonomiyi canlandırarak “düşük gelirli kişileri güçlendirmeye” çağırdı.

Genel sekreteri tarafından okunan açıklamasında Hameney, “Bilgili, yorulmak bilmez, deneyimli ve popüler Reisi’yi İran’ın cumhurbaşkanı olarak görevlendiriyorum” diyerek, yeni cumhurbaşkanına desteğini resmen beyan etti.

Reisi, Hamaney tarafından 2019 yılında yargı erkinin başına atanmıştı. Washington, bu atamadan birkaç ay sonra Reisi'ye 1980'li yıllarda siyasi tutukluların idam edilmesinde ve 2009'daki sosyal çalkantıların bastırılmasında oynadığı rol nedeniyle yaptırım uygulamaya başlamıştı. İran toplu idamları hiçbir zaman kabul etmedi.

60 yaşındaki Reisi, cumhurbaşkanı seçildikten sonra suçlamalarla ilgili ilk kez halka açık yorum yapmış, Amerikan yaptırımlarının yargıç olarak görevini yaptığı için getirildiğini savunmuştu. Muhalifler, Reisi’nin cumhurbaşkanlığının ülkede daha büyük bir baskı ortamını beraberinde getirebileceğinden endişe ediyor.

İranlı yetkili: “ABD’yle tutukluların takası planlarından vazgeçiyoruz”

Bu arada İran’ın yarı resmi Nur haber ajansına konuşan ve ismi açıklanmayan bir İranlı yetkili, İran’ın ABD’yle tutukluların takası konusundaki planlardan vazgeçeceğini söyledi. Yetkili, buna gerekçe olarak da Washington’un bu süreçteki “ihlallerini” gösterdi.

Tahran ile Beyaz Saray yönetimi, Amerikan yaptırımlarını ihlallerden dolayı ABD ve diğer ülkelerde cezaevlerinde tutuklu bulunan İranlılar’ın ve İran’da tutuklu bulunan Amerikalılar’ın serbest bırakılmasını içeren olası bir tutuklu takası anlaşması konusunda temas yürütüyor.

İran’ın en üst ulusal güvenlik organına yakın olduğu belirtilen İranlı yetkili, “Biden yönetiminin devam eden ihlalleri nedeniyle İran açısından bu süreci sürdürmede hiçbir teşvik bulunmuyor. Dolayısıyla tutuklu takası konusu bu haliyle tamamen gündemden kaldırılacak” dedi.

İran geçen ay tutuklu takası konusunda anlaşmaya varıldığını duyurmuş ancak Washington bunu reddetmişti.

İran son yıllarda çoğu casusluk suçlamalarıyla olmak üzere aralarında birçok İranlı-Amerikalı da bulunan çok sayıda çifte vatandaşı tutuklamıştı.

İnsan hakları aktivistleri İran’ı bu tutuklamaları diğer ülkelerden taviz koparmak için kullanmaya çalışmakla suçlarken, Tahran bu suçlamaları reddediyor.

VOA