Ukrayna'nın güneyindeki sahil kenti Mykolaiv'de evlere son altı aydır temiz içme suyu verilemiyor. BBC’nin araştırmasına göre uzmanlar Rus kuvvetlerinin geçen Nisan ayında su borularını sabote ettiğine inanıyor.

Uydu görüntüleri ve veriler, şehir Rus kontrolündeyken şehre giden boru hatlarının kasten yok edildiğini gösteriyor.

Sivil yaşam için hayati önem taşıyan kaynakların yok edilmesi, uluslararası insancıl hukukun ihlali olarak kabul ediliyor.

Ancak son haftalardaki saldırılarla birlikte Rusya, Ukrayna'nın elektrik ve su altyapısını daha fazla hedef alarak ülke genelinde kesintilere yol açtı.

'Her an havadan bir saldırı olabilir'

Mykolaiv'de temiz içme suyuna ulaşmak için insanların caddede kuyruğa girmesi gerekiyor ancak bu, şehir cephe hattına yakın olduğu ve sık sık bombalandığı için tehlikeli.

Şehir Rusya'nın işgalinden bu yana Ukrayna kontrolünde kalan bölgelerden biri.

Rus işgali altındaki komşu Herson bölgesinden Mykolaiv'e kaçan bir anne olan 36 yaşındaki Anya, "Sırada bekliyorsunuz. Dışarı çıkmak çok korkutucu, Tanrı korusun her an havadan bir saldırı olabilir,” diyor.

Ailesinin diğer dört üyesine bakan Anya gibi insanlar, evlerinde suya erişebiliyor ancak bu su, içmek veya yemek pişirmek için kullanılamıyor.

Bu suda ellerini yıkamak bile derilerini tahriş ediyor. Anya, "Gerçekten çok tuzlu. Kahverengi, yeşilimsi bir rengi var" diyor.

Şehre su temininin sağlanamadığı son altı aydır Mykolaiv sakinleri bu koşullarda yaşamını idame ettiriyor.

BBC tarafından toplanan kanıtlar, Rus güçlerinin kasıtlı bir olarak su borularına hasar verdiğine işaret ediyor.

Geçen Nisan ayında, Ukraynalı bir haber kuruluşu, Rus kuvvetlerinin Mykolaiv'e su tedarik eden tek su boru hattına hasar verdiğini iddia ederek yukarıdaki görüntüleri yayımladı.

BBC, bu iddiayı destekleyen uydu görüntülerini ve sosyal medya fotoğraflarını analiz etti.

Elde ettiğimiz aşağıdaki uydu görüntüsünün Ukrayna haber ajansının fotoğraflarıyla aynı konumu gösterdiğini birden fazla kaynak doğruladı.

Görüntü boru hattının en kırılgan noktasından, yani yerin altından yüzeye çıktığı noktadan hasar aldığını ortaya koyuyor.

Mykolaiv'den bir kaynak BBC'ye verdiği demeçte, boru hattının 12 Nisan'da hasar görmesinden sonra yaklaşık sekiz saat boyunca su sızdırdığını ve buradan su tedariği kesilmeden önce tahmini 40 milyon litre su kaybedildiğini belirtti.

Alanın topoğrafyasının analizi, sızan suyun boru hattının güneyinden akmış olması gerektiğini gösteriyor.

Mesajlaşma uygulaması Telegram'dan iletilen ve BBC tarafından coğrafi konumu belirlenen aşağıdaki görüntü su baskını olacağı tahmin edilen bir alanın gerçekten de büyük miktarda suyla dolu olduğunu doğruluyor.

BBC, boru hattının bu bölümünün hasar gördüğünü doğrulamanın yanı sıra, yakınlarda Rus güçlerinin olduğunu gösteren uydu görüntülerine de ulaştı.

Aşağıdaki görselde boruya yakın dört tank görülebiliyor. Görüntünün alındığı tarihte bölgenin Rus kontrolü altında olduğunu Mykolaiv Valisi Vitaly Kim BBC’ye doğruladı.

Boru hattını onarmak için planlar yapıldığını, ancak "aktif bir işgal noktası" olduğu için planın uygulanmadığını söyledi.

Bunun yanında BBC, o sırada Herson bölgesinin sürgündeki valisi Dmytro Butrii ile gizli bir yerde görüştü.

Boru hattını onarma girişimleri hakkında daha fazla ayrıntı veren Butrii, "Mykolaiv'de yetkililer tarafından [Ruslarla] yürütülen müzakereler" olduğunu ancak işgalci güçlerin "tamir ekibinin alana girmesine izin vermediğini" söyledi.

Peki boru hattı hasar gördüyse ve Rus birlikleri o anda bölgedeyse, bu kasıtlı mıydı?

'Patlayıcıdan kaynaklanıyor'

BBC, uydu fotoğraflarını ve borunun açık kaynaklı görüntülerini bir güvenlik uzmanıyla inceleyerek borunun gelişigüzel bombalama mı yoksa kasıtlı sabotaj sonucu mu hasar gördüğünü değerlendirdi.

İngiliz Ordusunda 20 yılı aşkın bir süre topçu subayı olarak görev yapan ve üç yılını Irak'ta BM silah denetçisi olarak geçiren askeri adli tıp uzmanı Chris Cobb Smith, “Bunun gelişigüzel bir atış ya da kasıtlı ve dolaylı bir ateşli saldırı sonucunda gerçekleşme ihtimali son derece küçük" diyor.

Smith, yakınlarda belirgin kraterler oluşmadığı için hasarın tankların ateşlediği mermilerden kaynaklandığını düşünmüyor.

Smith, "Hasarın, doğrudan borunun altına ya da üstüne yerleştirilen ve en savunmasız noktasını hedefleyen bir patlayıcıdan kaynaklandığına inanıyorum" diyor.

BBC, görüntüleri 20 yıldan uzun bir süre İngiliz ordusunda görev yapan güvenlik uzmanı Michael Whelan'a da gösterdi. O da boru hattındaki hasarın kasıtlı olarak patlayıcılardan kaynaklandığını belirtiyor.

Mykolaiv'de, BBC'ye iletilen yukarıdaki görüntü, boru hattının ikinci bir noktadan daha hasar gördüğünü gösteriyor.

Konumunu belirlediğimiz fotoğraf, borunun başka bir bölümünün daha zarar gördüğünü gösteriyor.

Bölgeden alınan uydu görüntüleriyse, bölgenin Rus kontrolünde olduğu bir zamanda askeri araçların yakınlarda olduğunu gösteriyor.

'İnsancıl hukukun ihlali'

Aynı boru hattı üzerindeki iki ayrı nokta, Rus kuvvetlerinin Mykolaiv'e su akışını kesmeye yönelik sabotaj noktalarıyla tutarlı şekilde hasar görmüş olabileceğini gösteriyor.

BBC, bu tip bir eylemin hukuki karşılığını değerlendirmesi için kanıtlarını uzmanlarla paylaştı.

Konuyla ilgili alenen konuşma yetkisi olmadığı için anonim kalmak isteyen bir BM uzmanı, Mykolaiv su boru hattının uluslararası insan hakları kapsamında özel olarak korunan "sivil nüfusun hayatta kalması için vazgeçilmez varlıklar" kategorisinde sınıflandırılacağını ve bunlara karşı herhangi sabotajın yasaların ihlali anlamına geldiğini söyledi.

Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı (AGİT) Moskova Mekanizması misyonunun bir parçası olarak Rus işgalinin ardından insan hakları ihlallerini raporlamak Ukrayna'ya gönderilen uzmanlardan Prof. Marco Sassòli de aynı fikirde olduğunu şu sözlerle belirtiyor:

"Bu kesinlikle uluslararası insancıl hukukun ihlalini gösteriyor. Sivil nüfusun hayatta kalması için gerekli vazgeçilmez nesnelerin yok edilmesi yasaktır."

Rusya Savunma Bakanlığı, BBC'nin yorum talebine yanıt vermedi.

Hasar gören boru hattının yakınındaki cephe hattı, Ukrayna'nın son dönemdeki ataklarıyla biraz daha geriledi. Bu, boru hattının yakında tamir edilebileceğine dair Mykolaiv'de umut yeşertti.

Ancak saldırının başlamasının üzerinden haftalar geçti ve kış yaklaşıyor. Şehri tekrar ziyaret ettiğimizde burada hâlâ temiz su ve insani yardım için sırada bekleyen yaşlı insanlarla karşılaştık.

Mykolaiv'deki yetkililer, hasarlı bölümlerin tamir edilebilmesi için boru hattına yakın bölgenin Rus topçu saldırılarından korunması ve mayınların temizlenmesi gerektiğini belirtiyor.

Bu koşulların ne zaman sağlanabileceği ve şehir sakinlerinin tekrar ne zaman evlerinde temiz suya erişebileceğiyse belirsizliğini koruyor.

Tasarım: Erwan Rivault ve Becky Dale

Açık kaynak analizi: SOAR.Earth’ten Rollo Collins,Wim Zwijnenburg ve Sergio Voulker

Düzenleme: Peter Ball ve Claire Press

BBC TÜRKÇE