Gelişmiş teknolojiye sahip bir Rus Su-25 savaş uçağı Mayıs ayında Donbas bölgesinde düşürüldüğünde, pilotun ölümü üzerine birçok soru işareti doğdu.

63 yaşında bir pilot, neden bu kadar gelişmiş bir silah taşıyan savaş uçağını kullansın?

Daha da önemlisi, Rusya ordusunu yaklaşık 10 yıl önce bırakmış bir emekli askerin o uçakta ne işi var?

Bir başka Rus general, ateş hattında nasıl hayatını kaybetti? Ve tam olarak kaç Rus general bu savaşta cephede hayatını kaybetti?

Bu gizemi çözünce, Rusya'nın savaş makinesi ve savaşın insan hayatına -özellikle de deneyimli generallere- verdiği zarar daha da net bir şekilde ortaya çıkıyor.

'Pilotun P'si büyük'

Tümgeneral Kanamat Botashev, Rus ordusunun çok saygı duyduğu, deneyimli ve bir hayli donanımlı bir pilot. Ancak yaşına, deneyimine ve rütbesine rağmen, üstelik emekli de olmasına rağmen, uçağın düştüğü gün kokpitteydi.

BBC, Botashev'in üç eski astıyla konuştu. Üçü de "generallerinin bu özel askeri operasyondan uzak duramadığını" söyledi. Rusya, Ukrayna savaşı için "özel askeri operayson" ifadesini kullanıyor.

"O P'si büyük Pilotlardan biriydi" diyerek Botashev'i anlatan bu askerlerden biri, "Dünya üzerinde gökyüzünü bu kadar takıntı haline getirmiş insan çok az bulunur" diye ekliyor.

Diğeri, "Her zaman onun emrinde hizmet vermiş olmaktan dolayı gurur duyacağım" diyor.

Ancak hiçbiri, 10 yıl önce ordudan emekli edilen ve artık bir asker bile olmayan bu yaşlı pilotun savaşa neden katıldığını ve o uçağa neden bindiğini açıklayamadı.

Ölen generaller

Botashev, Ukrayna'daki savaşta hayatını kaybeden çok sayıda generalden sadece biri. Gerçek sayı tam olarak bilinmese de modern savaşlarda tek bir generalin hayatını kaybetmesi bile olasılık dışı ve alışılmadık bir durum olarak görülüyor.

Örneğin, ABD'li Tümgeneral Harold Greene, 2014'te içeriden yapılan bir saldırıda Afgan bir asker tarafından öldürülmüş ve bu ölüm, son 40 yıldır bir savaşta ölen ilk general olarak kayıtlara geçmişti.

Ukrayna 11 Rus generalin savaşta öldürüldüğünü iddia ediyor. Ancak bu 11 generalden üçü daha sonra güncel videolar çekip paylaşarak bu iddiaları yalanladı.

Böylece öldüğü duyurulan generallerin sayısı sekize düştü. Bunlardan dördü Rusya tarafından da teyit edildi. Diğer dördüyle ilgili ise bir açıklama yapılmadı. Öldüklerine bir yalanlama da gelmedi.

Botashev'in yanısıra öldüğü teyit edilen diğer üç generalle ilgili bilgiler de şunlar:

Tümgeneral Andrey Sukovetskiy'nin 1 Mart'ta öldüğü duyuruldu. Emekli bir bir Rus general, Ukrayna'nın başkenti Kiev'den pek de uzak sayılmayan Hostomel bölgesinde bir keskin nişancı ateşiyle eski meslektaşı Sukovetskiy'nin hayatını kaybettiğini sosyal medya hesabından açıkladı.

Tümgeneral Vladimir Frolov'un ölümü de Ukrayna ordusu tarafından 16 Nisan'da duyuruldu. Rusya'nın St. Petersburg şehrinde Frolov'un cenazesi duyurulduğunda ölümü de teyit edilmiş oldu. Ancak ölümüyle ilgili detaylar açıklanmadı.

Son olarak da 5 Haziran'da Surya devlet medyasına çalışan bir gazeteci, Telegram mesajlaşma servisinde Tümgeneral Roman Kutuzov'un Donbas'ta bir harekât yönetirken öldürüldüğü bilgisini paylaştı.

Bunun en basit cevabı şu: Ukraynalılar tam sayıyı bilmiyor, Ruslar da açıklama yapmıyor.

Rusya için askerlerinin ölümü devlet sırrı niteliğinde. Barış zamanı bile bu böyle. 25 Mart'ta savaşın birinci ayı dolarken 1351 askerlerinin öldüğünü açıklayan Rus ordusu, o günden bu yana bu sayıyı güncellemedi, yeni bir açıklama da yapmadı.

BBC'nin açık kaynakları kullanarak ve askerlerin aileleriyle konuşarak yürüttüğü bir araştırma projesine göre, bugüne kadar Ukrayna savaşında 3500 Rus askeri öldü. Bu askerleri rütbeleri ve isimleriyle teyit etmek mümkün oldu. Araştırma henüz devam ediyor ve bu sayının çok daha yüksek olabileceği öngörülüyor.

Araştırmamıza göre savaşta ölen her beş Rus askerden biri orta ya da üst seviye rütbelere sahip.

Bu bize ne anlatıyor?

Ukrayna'da hayatını kaybeden yüksek rütbeli askerlerin oranı bir hayli şaşırtıcı. Bir yandan Rusya ordusundaki yüksek rütbeli askerlerin sayısının da halihazırda yüksek olduğunu unutmamak gerekiyor; orduda 1300 general var. Ancak bunların cephe hattında bulunması ve aktif savaşa katılması pek beklenen bir şey değil.

Beklenmese de şanssız olan bazı generaller kendilerini savaşın ortasında, yanlış zaman ve yerde buldu. Bu da önemli bir sayıda generalin hayatını kaybetmesine yol açtı.

Bunun sebebi yüksek rütbeli Rus generallerden de bazı görevleri yerine getirmelerinin beklenmesi olabilir. Bu görevleri uygularken ya da daha düşük rütbeli subaylara emir verirken ve uygulamada yanlarında olurken cepheye umduklarından daha da yaklaşıyor olabilirler.

Batılı yetkililer ise Rus ordusunda morallerin çok düşük olduğunu; morali yükseltmek için saygı duyulan üst düzey generallerin cepheye sürüldüğünü savunuyor.

İletişim araçlarındaki eksiklik de generallerin ölümünde rol oynamış olabilir. Geleneksel askeri telefonları kullanan generaller operasyonel güvenliğe zarar verecek şekilde cephe hattına yaklaşmak zorunda kalmış olabilir.

Son olarak ABD medyası da Ukrayna askeri istihbaratının Rusya'nın üst düzey askerlerini hedef aldığını, yerini tespit ettikten sonra keskin nişancılar aracılığıyla bu generalleri öldürdüğünü yazdı. Bu yayın organları, ABD istihbarat servislerinin de bu aşamada Ukrayna ordusuna yardımcı olduğunu bildirdi.

İzin verilmeyen uçuşlar

Botashev emekli olduktan sonra orduya geri dönmeseydi, bunların hiçbirinin önemi olmayacaktı. Peki Botashev kendisini nasıl yeniden savaş meydanında buldu?

Botashev'in kariyeri pek de kolay olmadı. 2012'de uçurmaması gereken bir uçağı havalandırdı; bu uçak düştü ve Botashev zorla emekli edildi.

Rus askeri teknolojisinin gözbebeği, hatta mücevheri olarak bilinen Su-27 savaş uçağının kontrolünü eline almıştı. Ancak Rus ordusunda her bir jetin kullanılması için çok uzun saatler süren eğitimlerden geçmek gerekiyor. Botashev'in ise böyle bir yetkisi yoktu, eğitimini tamamlamamıştı. Ancak bir şekilde uçağa ulaştı, bir meslektaşıyla birlikte uçağı havalandırdı; henüz yolun yarısındayken kontrolü kaybetti. Diğer asker de kendisi de uçaktan henüz düşmeden başarıyla atladı ve kurtuldu.

Ancak ödeyeceği bir bedel vardı.

Daha önce de benzer bir "maceraya atıldığı" ortaya çıkan Botashev, emekli edildi.

2011 yılında da Rusya'nın bomba fırlatabilecek savaş uçağı Su-34'lerden birinin, "keyif uçuşu" için hakkı, izni ve eğitimi olmadığı halde kokpitine girmişti.

Eski borçlarını mı ödedi?

2012'de bir mahkeme, düşen uçağın uğradığı zararı karşılığında Botashev'in devlete 75 bin dolar ödemesi gerektiğine hükmetti. Oysaki uçağın maliyeti milyonlarca dolar ediyordu. Geçen ay öldüğünde, devletin kamuya açık olarak paylaştığı bir veri tabanına göre Botashev henüz mahkeme kararıyla ödemesi gereken borcun yarısını daha ödememişti.

Botashev, görevinden alınmasının üzerine DOSAAF isimli gönüllü bir devlet kurumunda çalışmaya başladı. 1950'lerde kurulmuş olan DOSAAF, Rus kara kuvvetlerindeki ve donanmasındaki genç subayların eğitimlere olan ilgisini artırmak için orduyla birlikte çalışmalar yürütüyor.

Ordudan ayrıldıktan sonra aldığı emekli maaşı yaklaşık 360 dolardı. Bir askerin emekli maaşı Rusya'da zaten bu rakamın üzerine çıkamıyor.

Bu gelirle, Rus devletine borçlu olduğu parayı ödemesi pek de mümkün gözükmüyor. Bazı yakınları, Botashev'in öldüğü sırada ek gelir için özel bir askeri şirkette çalıştığını iddia ediyor.

Rus yetkililer ise bu tarz özel şirketlerin Rusya devletiyle bağı olduğu iddialarını reddediyor.

BBC TÜRKÇE