Seçim 14 Mayıs’ta Yapılırsa 6 Nisan Değişiklikleri Uygulanabilir Mi?

İSTANBUL — 

Cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimleri Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ındediği gibi 14 Mayıs’ta yapılırsa adaylığı önünde bir engel olur mu? 6 Nisan değişiklikleri uygulanır mı? VOA Türkçe Profesör Levent Köker ve Doçent Murat Sevinç ile konuştu.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın uzun zamandır kulislerde konuşulan 14 Mayıs tarihini cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimlerinin yapılacağı tarih olarak işaret etmesi sürece dair netleşme yerine birçok soruyu beraberinde getirdi.

Bu soruların başında, “2014 ve 2018 yıllarındaki cumhurbaşkanlığı seçimlerinde iki kez cumhurbaşkanı seçilen Erdoğan, üçüncü kez cumhurbaşkanı adayı olabilecek mi?” ile “geçtiğimiz yıl 6 Nisan’da değiştirilen milletvekili seçim kanunu ile mi seçimlere gidilecek yoksa yürürlükteki değişiklik uygulanamayacak mı?” geliyor.

Erdoğan üçüncü kez aday olabilir mi?

19 Ocak 2012’de kabul edilen ve 25 Nisan 2018’de değiştirilen Cumhurbaşkanı Seçim Kanunu’nun ikinci maddesinde “Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir. Ancak Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi hâlinde, Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir” deniyor.

Hukukçu kökenli TBMM Başkanı Mustafa Şentop gibi 2017’de yapılan Anayasa değişikliğinin mimarlarından olan Cumhurbaşkanı Hukuk Başdanışmanı Mehmet Uçum da “Hukuken bir engel yok. 16 Nisan 2017'den sonra Sayın Cumhurbaşkanı bir dönem görev yaptı. Dolayısıyla 2023 seçimlerinde aday olursa bu ikinci dönemi olacaktır” diyerek Erdoğan’ın adaylığında bir sorun olmadığını dile getirdi.

Bugün de Adalet Bakanı şu anda yapılacak “seçim ikinci seçimdir” diyerek Şentop ve Uçum ile aynı görüşte olduğunu ilan etti.

Ancak anayasa hukukçuların büyük çoğunluğu onlarla aynı görüşte değil.

Doçent Sevinç: “360 milletvekilinin erken seçime onay vermesi halinde Erdoğan aday olabilir”

Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Anayasa Hukuku Kürsüsü’nün eski öğretim üyesi Murat Sevinç de iktidar çevrelerinden gelen bu yoruma itiraz ediyor.

VOA Türkçe’nin konuştuğu Doçent Dr. Murat Sevinç, “Anayasa açık. İki kez cumhurbaşkanı olan bir kişi ancak Meclis’in erken seçim kararı alması koşulunda ‘bir defa daha’ aday olabilir. Bu metinde ‘erken seçim’ yerine, ‘seçimlerin yenilenmesi’ ifadesi yer alıyor. Peki Meclis seçimleri nasıl yenileyebilir? Yine Anayasa’ya bakalım. ‘Türkiye Büyük Millet Meclisi, üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilir’ deniyor. Demek ki 360 milletvekilinin erken seçime onay vermesi halinde Erdoğan aday olabilir. ‘Bu yeni sistemdir, Cumhurbaşkanı bir defa görev yaptı’ yorumları anayasa hukukuyla bağdaşmıyor” ifadelerini kullandı.

Murat Sevinç gibi en son 2018 yılında Northwestern Üniversitesi’nde araştırmacı olarak çalışan kamu hukuku profesörü Levent Köker de VOA Türkçe’ye “Aslında 2017 yılındaki Anayasa değişikliğini ciddi bir şekilde yapsalardı, bir geçici madde ekleyerek Erdoğan’ın üçüncü kez adaylığını tartışmasız sağlayabilirlerdi. Ama ya düşünmediler ya umursamadılar ve o geçiciyi maddeyi eklemediler” dedi.

TİP, CHP ve İYİ Parti'nin aksine Erdoğan’ın adaylığına itiraz ediyor

Cumhur İttifakı’nı oluşturan AKP (286), MHP (48) ve BBP’nin (1) parlamentoda 335 sandalyesi var. Bu tabloya bakıldığında Erdoğan’ın aday olması ancak en az 15 muhalefet milletvekilinin seçimlerin yenilenmesi için oy kullanması ile mümkün olabilecek.

Türkiye İşçi Partisi’nin dışında net bir şekilde Erdoğan’ın aday olamayacağını dile getiren bir parti olmadı. Dünkü grup toplantısında "Milletimiz 73 yıl sonra bir kez daha aynı gün, Altılı Masa diyerek karşımıza çıkan bu darbe şakşakçılarına, bu kifayetsiz muhterislere, bu müstemleke heveslilerine 'yeter' diyecektir" diyen Erdoğan’a yanıt veren CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu, “14 Mayıs’ta sandık gelecek, allahın izniyle güzel bir başlangıç yapacağız” derken İYİ Parti lideri Meral Akşener de “Mayıslar bizimdir” paylaşımında bulunarak tarihe herhangi bir itirazları olmadığını ortaya koydu.

6 Nisan’daki seçim kanunu değişikliği ne tür yenilikler getirdi?

14 Mayıs tarihinin yarattığı bir diğer karmaşa ise seçim kanunu kaynaklı. 6 Nisan 2022’de Resmi Gazete’de yayınlanan milletvekili seçim kanunu değişikliği ile yüzde 10 barajı yüzde 7’ye indirilirken 2018 Seçimleri’nde muhalefet lehine işleyen ittifak sistemi değiştirildi.

Geçen sene yapılan değişiklikle ittifak içinde yer alan partiler eğer bir seçim çevresinde kendi adlarıyla seçime katılırlar ve milletvekili çıkaramazlarsa aldıkları oylar ittifakın o çevredeki birincisi partisinde toplanmayacak.

Bu da ittifak içindeki partilerin birçok seçim çevresinde kendi adlarıyla değil, o bölgedeki en güçlü partiden seçime katılmalarını zorunlu kılıyor.

Seçim 14 Mayıs’ta olursa 6 Nisan 2022 değişiklikleri uygulanacak mı?

Erdoğan’ın dediği gibi Demokrat Parti’nin CHP’nin 27 yıllık iktidarına son verdiği 14 Mayıs’ın 73'üncü yılında sandığa gidilmesi için Meclis’in en geç 8 ya da 9 Mart’ta seçimleri yenileme kararı alması gerekiyor. Yürürlükteki Cumhurbaşkanı Seçim Kanunu’nun üçüncü maddesinin dördüncü fıkrasında “Seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi hâlinde bu karar kırksekiz saat içinde Resmî Gazete’de yayımlanarak ilân olunur. Bu kararın verildiği günden sonra gelen altmışıncı günü takip eden ilk Pazar günü Cumhurbaşkanı ile Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi birlikte yapılır” deniyor.

Buradaki kritik nokta şu: 8 ya da 9 Mart’ta seçimleri yenilenme kararı alındığında 6 Nisan’daki değişiklikler uygulanabilir mi?

Prof. Köker: “6 Nisan değişiklikleri uygulanamaz, eski hali de yürürlükten kalktığı için baraj sıfırdır”

Hem Profesör Levent Köker hem de Doçent Murat Sevinç, Cumhurbaşkanı Seçim Kanunu’nun üçüncü maddesinin üçüncü fıkrasını işaret ederek uygulamayacağını savunuyor. Bu fıkrada, “Oy verme gününden geriye doğru hesaplanacak altmış günlük sürenin ilk günü seçimin başlangıç tarihidir” ifadesi yer alıyor.

Levent Köker, “Kanundaki ifade açık. 6 Nisan 2022’deki değişiklikler yürürlüğe girdi, ancak bu değişiklerin uygulanması için bu sürenin üzerinden bir yıl geçmesi lazım. Oy verme günü 14 Mayıs, ama seçim süreci altmış gün önce başlıyor. Mart ortasında fiilen seçim takvimi başlıyor. O halde 6 Nisan değişiklikleri uygulanamaz, uygulanmamalı. Bu değişikliğin hükümleri yürürlüğe girdiğinden daha önceki hali yürürlükten kalkmış olduğunu da düşündüğümüzde seçim kanunda yüzde 10 barajı kalkmış oluyor. Bu halde partiler eğer bir seçim çevresinde milletvekili çıkarabilecek oy oranı alırsa ülke barajını aşmaları gerekmeyecek. Baraj sıfırdır. Bu yeni tablo ittifakları da etkileyebilir. Tabii son kararı Yüksek Seçim Kurulu verecek ve onun kararına itiraz edilemiyor. Ancak bu durum Anayasa Mahkemesi’ne ya da Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne götürülebilir. İş dallanır budaklanır” dedi.

Doçent Sevinç: “6 Nisan değişiklileri uygulanamaz, yüzde 10 barajı ve eski ittifak hükümleri geçerli olur”

Köker’le 6 Nisan değişikliklerinin uygulanamayacağı görüşüne katılan Murat Sevinç, eski halinin uygulanamayacağı görüşüneyse katılmıyor.

Doçent Sevinç, “Ben bu yoruma katılmıyorum. Örneğin seçim kanundaki bu değişiklik Anayasa Mahkemesi’ne götürülse ve mahkeme iptal etseydi eskisi de değiştiğinden bir boşluk doğacak ve ‘baraj yok’ diyebilirdik. Ama böyle bir süreç yaşanmadı. Peki eğer 14 Mayıs’ta seçime gidilecekse bu Mart ayında seçim kararı alınacak demek oluyor. Bizdeki mevzuata göre seçim oy verme günü değil seçimin ilan edildiği gün başlıyor. O halde 6 geçtiğimiz 6 Nisan’daki değişiklikler uygulanamaz. Bu da yüzde 10 barajı ile eski ittifak hükümleri geçerli olduğu anlamına gelecek. Tabii bugünkü siyasi atmosferde Yüksek Seçim Kurulu bu yönde karar verir vermez bu başka bir şey” dedi.

Hilmi Hacaloğlu / voa