Sınır Tanımayan Gazeteciler’den Rus propagandasına karşı Rusça bağımsız medya girişimi

PARİS — 

Sınır Tanımayan Gazeteciler örgütü (RSF), savaş ortamında Rusya’nın yoğun propagandasına karşı Rusça’da “özgürlük” anlamına gelen “Svoboda” adlı yeni bir uydu yayıncılığı başlattı. Ocak ayından bu yana deneme yayınları yapılan proje, hafta başında Brüksel’de Avrupa Parlamentosu’nda düzenlenen bir basın toplantısıyla resmen başladı.

Rusya’nın “uydu üzerinden yürüttüğü propaganda” üzerine çalışmalar yürüten Diderot Komitesi fikrinden yola çıkan RSF, yeni bir uydu yayın platformu kurdu.

Diderot Komitesi ve RSF Svoboda projesini ortaya atarken; İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra, Soğuk Savaş döneminde, Batı'dan SSCB'ye yayın yapan VOA ve RFE/RL’nin çalışmalarından esinleniyor.

Rusya'da geniş kitleler tarafından kullanılan “Hotbird 13” uydusu üzerinden yayın yapacak olan Svoboda projesi, Echo, Radio Sakharov, Current Time, Euroradio, TV8 ve Ost/West 24 gibi, Rusça konuşan 9 bağımsız kanal ve radyo istasyonunu biraraya getiriyor.

RSF’e göre, Şubat 2022'de Ukrayna'da savaşın başlamasından bu yana bin beş yüzden fazla Rus gazeteci sürgüne zorlandı. Ülkede bağımsız habere ulaşan nüfusun oranı ise yüzde 6 ile 9 arasında.

Fransız uydu operatörü Eutelsat'ın “Rus paketleri yayınının” durdurulması için kampanya yürüten araştırmacılar, avukatlar ve gazetecilerden oluşan Diderot Komitesi'den Jim Phillipoff, Ocak ayından bu yana Svoboda'nın geliştirilmesine liderlik ediyor.

Phillipoff, Soğuk Savaş dönemindeki VOA ve RFE/RL projelerinden esinlendiklerini kaydediyor ve “Dezenformasyona boğulmuş toplumlara, ücretsiz gazetecilik kaynaklarına erişim sağlamak istediklerini” söylüyor.

Projenin sorumlularından biri olan RSF Genel Sekreter Yardımcısı Thibaut Bruttin, VOA Türkçe’ye verdiği söyleşide, projenin doğuşunu, “Svoboda uydu paketi projesi, 2022’den 2024 başına kadar geliştirdiğimiz bir proje. Rusya’nın uydu yayınları aracılığıyla geniş alanda propaganda yapabildiğini gözlemledik. Uzun inceleme ve bulgulardan sonra, Rus propagandasının nasıl çalıştığını daha iyi anladık. Uydu uzmanlarının görev yaptığı Diderot Komitesi ile görüştük. Rus propagandasının kapsamı ve tekniklerini daha iyi anlayınca; aynı tekniklerin, Rusya Federasyonu, Belarus, Ukrayna’nın işgal edilen bölümü ve komşu ülkelerde ‘propaganda karşıtı gerçek habercilik içeren yayınlar’ için de kullanılabileceğini düşündük. Ve Svoboda doğdu” sözleriyle anlatıyor.

RSF Genel Sekreteri Christophe Deloire, projenin tanımında, “Rus toplumunda muhalefetin olmadığı” fikrinin tamamen yanlış bir kanı olduğunu savunrarak, “Aleksey Navalni'nin cenazesinde bulunan insan sayısı da bunu kanıtlamaktadır. Rusya'da oldukça güçlü bir direniş var ve bunu teşvik etmek için ücretsiz bilgiye ihtiyacımız var” diyor.

VOA Türkçe’ye konuşan Bruttin, projenin detaylarını, “Burada fikir, 25 kanal üzerinden, bağımsız gazetecilerle ülkelerine objektif habercilik yayını yapabilmek. Bugün 9 kanalımız var. Bunların bazıları radyo, bir kısmı da televizyon. Hepsi Rusça içerikli yapımcı ya da yabancı bağımsız medya kuruluşları. Gelecekte bu sayıyı yükseltmek istiyoruz. İzleyicilerden gelecek geri dönüşler ışığında nasıl bir gelecek belirleyeceğiz, hangi yola gideceğiz, izleyicilerin istekleri ve ihtiyaçları neler, nasıl bir içerik belirleyeceğiz? Bütün bu soruların yanıtlarını arayacağız” diye anlattı.

Sansür girişimine karşı önlem

Svoboda, olası bir Rus müdahalesi ya da sansür girişimine karşı, parazit önleyici bir cihazla donatılmış.

Bruttin, “Bizim kullandığımız uydular, uydu sanayisi filosunun en yeni modellerinden. Dolayısıyla, herhangi bir müdahale sinyaline karşı donanımlıyız ve engelleyecek sistemlere sahibiz. Ama elbette yasal saldırılar, yayın yapan kişilere baskılar gibi birtakım saldırılar olabilir. Koşullar nasıl ilerleyecek göreceğiz. Fakat, insanların bir yere kaydolmaları gerekmiyor. Sadece bağlanmaları yeterli. Bu da güvenlikleri için büyük bir garanti” diyor.

“Kara büyüye, kara büyü ile yanıt veremeyiz”

Svoboda projesinin öncelikli hedef kitlesi Rusya’da 4,5 milyon kişilik “Hotbird 13” platformu kullanıcısı.

Bruttin, Ruslar’ın, ülkede yaygın olarak kullanılan Hotbird 13 uydu sinyalini almak için bağlı oldukları televizyonu açmalarının yeterli olacağını, “yetkililerin herhangi bir kontrolü olmaksızın, ücretsiz olarak programlara erişebileceklerini” vurguluyor.

Bruttin bu durumu, “Bedava ve kolay ulaşılabilir bir olanak” diye tanımlıyor ve böylece Rusya’ya gazeteciliğin geri dönmesini sağlamak istediklerini dile getiriyor:

“Propagandanın mantığını tersine çevirmeliyiz. Demokrasiler bu propagandalarla mücadele etme konusunda son derece zayıf olabiliyor. Ve biz kara büyüye kara büyüyle yanıt veremeyeceğimizi düşünüyoruz. Beyaz büyü ise gazeteciliktir. Rusya Federasyonu’na ve komşularına gazeteciliğin dönmesi gerekiyor. Ve bizim, Rus seyircisinin güvenilir bilgiye ulaşmalarını sağlama gibi bir borcumuz var. Demokratik bir ülkede değişimin temel koşullarından birisi budur. Bu aynı zamanda düşünce özgürlüğü meselesidir. Eğer alternatif ve güvenilir bilgiye ulaşamazsanız nasıl bir konu hakkında bilgi ya da fikir sahibi olabilirsiniz?”

ARZU ÇAKIR / VOA