Sokağa çıkma yasağı başladı: 4 günlük yasakta kimler kapsam dışı, hangi iller için geçerli?

Türkiye'nin 31 kentinde dört gün boyunca geçerli olan sokağa çıkma yasağı 23 Nisan itibariyle başladı.

Ramazan ayının başlıyor olması nedeniyle yasak öncesi ve süresince market ve bakkaların çalışma saatlerine, önceki iki hafta sonunda uygulanan yasaklara kıyasla esneklik getirildi.

Sokağa çıkma kısıtlaması/yasaklamasının olduğu 23.04.2020 Perşembe ve 24.04.2020 Cuma günleriyse marketler ve bakkallar 09.00-14.00 saatleri arasında faaliyet gösterebilecek.

İçişleri Bakanlığı, koronavirüs salgını nedeniyle, 30 büyükşehir ve kömür işletmelerinde çalışan nüfusun yoğun olması nedeniyle riskli görülen Zonguldak'ta uygulanan sokağa çıkma yasağına dair genelge yayımlayarak yasağın kapsamını açıklamıştı.

Genelge ile 31 ilde 22.04.2020 tarihi saat 24.00 ile 26.04.2020 tarihi saat 24.00 arasında belirtilen istisnalar hariç olmak üzere vatandaşların sokağa çıkmaları kısıtlandı.

Ancak Ramazan ayının 24 Nisan Cuma günü başlaması nedeniyle market ve bakkaların açık kalma saatlerinde önceki hafta sonlarında uygulanan yasaklara göre değişikliğe gidildi.

İçişleri Bakanlığı'nın konuyla ilgili yayınladığı genelgede yasağın detayları yer aldı.

Genelgede, "Koronavirüs salgınının görüldüğü andan itibaren, Sağlık Bakanlığı ve Bilim Kurulunun önerileri, Sayın Cumhurbaşkanımızın talimatları doğrultusunda; salgının/bulaşın toplum sağlığı ve kamu düzeni açısından oluşturduğu riski yönetme, sosyal izolasyonu temin, sosyal mesafeyi koruma ve yayılım hızını kontrol altında tutma adına birçok tedbir kararı alınarak hayata geçirilmiştir" denildi.

Yasak öncesi market ve bakkaların çalışma saatleri uzatıldı, tatlıcılar da yasaktan muaf tutuldu

Ramazan ayının başlıyor olması nedeniyle yasak öncesi ve süresince market ve bakkaların çalışma saatlerine, önceki 2 hafta sonunda uygulanan yasaklara kıyasla esneklik getirildi.

Sokağa çıkma kısıtlaması/yasaklamasının olduğu 23.04.2020 Perşembe ve 24.04.2020 Cuma günleri marketler ve bakkallar 09.00-14.00 saatleri arasında faaliyet gösterebilecek.

65 yaş ve üzeri ile 20 yaş ve altında bulunanlar hariç, vatandaşlar, zorunlu ihtiyaçlarının karşılanması ile sınırlı olmak ve araç kullanmamak şartıyla (engelliler hariç) ikametlerine en yakın market ve bakkallara gidip gelebilecek.

Aynı saatler arasında marketler ve bakkallar evlere/adrese servis şeklinde de satış yapabilecek.

25.04.2020 Cumartesi ve 26.04.2020 Pazar günleri ise marketler ve bakkallar kapalı olacak.

Sokağa çıkma yasağının uygulanacağı 4 gün boyunca ekmek üretiminin yapıldığı fırın ve/veya unlu mamul ruhsatlı işyerleri ile bu işyerlerinin sadece ekmek satan bayileri, ayrıca tatlı üretiminin yapıldığı/satıldığı işyerleri açık olacak. Tatlı satış amaçlı işyerleri sadece evlere/adrese servis şeklinde satış yapabilecek.

Ayrıca 4 gün boyunca sadece evlere paket servis şeklinde olmak üzere lokanta ve restoran tarzı işyerleri de açık olabilecek.

23 Nisan Perşembe ve 24 Nisan Cuma günleri sebze ve meyve halleri de açık olacak.

Hangi kurum ve işletmeler açık olacak?

Genelgede, yasak süresince açık kalacak işyeri/kurum, kuruluşlar şöyle:

• Fırınlar, tatlıcılar, lokanta ve restoranlar (paket servis)
• İlaç, tıbbi cihaz ve dezenfektan üreten, satan ve nakliye eden yerler
• Sağlık kuruluşları, eczaneler, veterinerler
• Zorunlu kamu hizmetlerinin sürdürülmesi için gerekli kamu kurum ve kuruluşları ile işletmeler (Havalimanları, limanlar, sınır kapıları, gümrükler, karayolları, huzurevleri, yaşlı bakım, rehabilitasyon ve acil çağrı merkezleri, AFAD birimleri, Vefa Sosyal Destek birimleri ve benzerleri),
• Valilikler ve kaymakamlıklar tarafından yerleşim merkezleri için her 50 bin nüfusa bir ve il sınırları içinden geçen şehirlerarası karayolu, varsa otoyol üzerinde her 50 kilometre için bir olmak üzere belirlenecek sayıda akaryakıt istasyonu ve lastik tamircisi,
• Doğalgaz, elektrik, petrol sektöründe stratejik olarak faaliyet yürüten büyük tesis ve işletmeler,
• PTT, su, gazete ve mutfak tüpü dağıtım şirketleri,
• Hayvan barınakları, hayvan çiftlikleri ve hayvan bakım merkezleri,
• Sağlık hizmetlerinin kapasitesini artırmaya yönelik acil inşaat, donanım gibi faaliyetleri yürüten işletme/firmalar,
• Bulunduğu yerin İl/İlçe Hıfzıssıhha Kurulu tarafından izin verilmesi şartı ile makarna, un, süt, et, balık üretimi gibi temel gıda maddelerinin üretiminin yapıldığı tesisler ve kâğıt, kolonya üretimi başta olmak üzere hijyen malzemeleri ile bu malzemelerin üretimi için ihtiyaç duyulacak hammaddelerin üretiminin yapıldığı tesisler,
• Yurt içi ve dışı taşımacılık
• Oteller ve konaklama yerleri,
• Gıda, temizlik ve ilaç gibi sektörlere ambalaj sağlayan üretim tesisleri,
• Çalışanları inşaat alanında bulunan şantiyede konaklayarak yapımı devam eden büyük inşaatlar
• Gazete, radyo ve televizyon kuruluşları ile gazete basım matbaaları.

Sokağa çıkma yasağından kimler istisna tutulacak?

Genelgede sokağa çıkma yasağı kapsamı dışında tutulanlar da şöyle sıralandı:

• Açık olacak işyerlerinde çalışanlar,
• TBMM çalışanları
• Cenaze defin işlemlerinde görevli olanlar (din görevlileri, hastane ve belediye görevlileri gibi) ile birinci derece yakınlarının cenazelerine katılacak olanlar,
• Elektrik, su, doğal gaz, telekomünikasyon gibi kesintiye uğramaması gereken tedarik sistemlerinin sürdürülmesi ve arızalarının giderilmesinde görevli olanlar,
• Demir-çelik, cam, ferrokrom gibi sektörlerde faaliyet yürüten iş yerlerinin yüksek dereceli maden/cevher eritme fırınları ile soğuk hava depoları gibi zorunlu olarak çalıştırılması gereken bölümlerinde görevli olanlar,
• Bankalar başta olmak üzere yurt çapında yaygın hizmet ağı bulunan kurum, kuruluş ve işletmelerin bilgi işlem merkezlerinin çalışanları (asgari sayıda olmak kaydıyla),
• Bozulma riski bulunan bitkisel ve hayvansal ürünlerin üretimi, işlenmesi, pazarlanması ve nakliyesinde çalışanlar,
• Küçük ve büyükbaş hayvanları otlatanlar, arıcılık faaliyetini yürütenler, sokak hayvanlarını besleyecek kişiler ile evcil hayvanlarının zorunlu ihtiyacını karşılamak üzere dışarı çıkacaklar (ikametinin önü ile sınırlı olmak kaydıyla),
• Yurt, pansiyon, şantiye gibi toplu yerlerde kalanların gereksinim duyacağı temel ihtiyaçların karşılanmasında görevli olanlar,
• İş sağlığı ve güvenliği nedeniyle iş yerlerinden ayrılmaları riskli olan çalışanlar (iş yeri hekimi gibi),
• Servis hizmeti vermek üzere dışarıda olduklarını belgelemek şartıyla teknik servis çalışanları,
• Tarımsal üretimin devamlılığı için gerekli olan ekim-dikim, sulama-ilaçlama gibi faaliyetler kapsamında bölgesel özelliklere göre İl/İlçe Hıfzıssıhha Kurullarınca izin verilenler,
• Tedarik zincirinin aksamaması amacıyla; marketler ve sebze-meyve hallerine mal, malzeme ve ürünlerin nakli, depolanması ve satışa hazırlanması aşamasında görevli olanlar.

Ekmek dağıtımı nasıl yapılacak?

Ekmek dağıtımının düzenli olması amacıyla vali ve kaymakamların başkanlığında fırıncılar odası, yerel yönetim, emniyet ve jandarma temsilcilerinin katılımıyla oluşacak komisyon tarafından, her mahalle için muhtar görüşü de alınarak il/ilçe ekmek dağıtım planı yapılacak.

Bu planda il/ilçedeki ekmek üreten iş yerlerinin sorumlu oldukları dağıtım bölgeler (mahalle/cadde/sokak ölçeğinde) ile her dağıtım bölgesi için görev yapacak araç listeleri belirlenecek. Genelgeye göre, bu şekilde yapılacak planlama dışında sadece Vefa Sosyal Destek Birimleri ekmek dağıtımını gerçekleştirebilecek.

Gazete dağıtımı nasıl yapılacak?

Türkiye genelinde gazetelerin büyük bir kısmı marketler, bakkallar ve büfeler aracılığıyla satılıyor.

Bu işletmelerin kapalı olması, ilk sokağa çıkma yasağının uygulandığı 11-12 Nisan'da gazetelerin satış yapamamasına yol açmıştı.

İçişleri Bakanlığı'nın 21 Nisan'da yayımladığı yeni genelgeye göre gazete dağıtımı, 23 Nisan 2020 Perşembe ve 24 Nisan 2020 Cuma günleri gazete dağıtımı/satışı marketler ve bakkallar aracılığı ile yapılacak.

25 Nisan 2020 Cumartesi ve 26 Nisan 2020 Pazar günleri ise gazete dağıtımı, sadece gazete şirketlerinin ring halinde çalışacak kendi dağıtım araçları, tespit edilecek içme suyu dağıtım bayileri ve Vefa Sosyal Destek Birimleri aracılığıyla yapılacak. Gazete dağıtımı evlere servis şeklinde gerçekleştirilecek.

Yasağa uymayanlara hangi yaptırımlar uygulanacak?

Genelgeye göre sokağa çıkma yasağına uymayanlara Umumi Hıfzısıhha Kanunu'nun 282. maddesi uyarınca 250 liradan 1000 liraya kadar para cezasının yanı sıra, aykırılığın durumuna Türk Ceza Yasası'nın 195. maddesine göre hapis cezasına kadar yaptırım uygulanabilecek.

TCK'nin 195. maddesi "Bulaşıcı hastalıklardan birine yakalanmış veya bu hastalıklardan ölmüş kimsenin bulunduğu yerin karantina altına alınmasına dair yetkili makamlarca alınan tedbirlere uymayan kişinin 2 aydan 1 yıla kadar hapis cezası" ile cezalandırılacağını hükme bağlıyor.

Yasağın yasal dayanağı ne?

İçişleri Bakanlığı 30 büyükşehir ile Zonguldak'ı kapsayan sokağa çıkma yasağını İl İdaresi Yasası'nın 11/C ve Umumi Hıfzı Sıhha Yasası'nın 27 ile 72. maddelerine dayanarak aldı.

İl İdaresi Yasası'nın 11/C maddesi, valilere, "kamu düzeni veya güvenliğinin olağan hayatı durduracak veya kesintiye uğratacak şekilde bozulduğu ya da bozulacağına ilişkin ciddi belirtilerin bulunduğu hâllerde on beş günü geçmemek üzere ildeki belirli yerlere girişi ve çıkışı kamu düzeni ya da kamu güvenliğini bozabileceği şüphesi bulunan kişiler için sınırlama; belli yerlerde veya saatlerde kişilerin dolaşmalarını, toplanmalarını, araçların seyirlerini düzenleme veya kısıtlama" yetkisi veriyor.

Umumi Hıfzısıhha Yasası'nın 27. maddesi, salgın hastalık halinde şehir, kasaba ve köylerde gerekli izolasyon önlemlerinin alınmasını, 72. madde ise salgın hastalıkların ortaya çıkması halinde, hangi önlemlerin nasıl alınacağını düzenliyor.

Yasaın uygulanacağı 31 kente 4 Nisan itibarıyla şehirler arası seyahat sınırlaması da getirilmişti.

Bu kentlere ilk kez 11-12 Nisan hafta sonu için sokağa çıkma yasağı uygulanmış, yasağın 10 Nisan gecesi ilan edilmesi nedeniyle panik yaşanmış, çok sayıda kişinin market ve fırınlara gitmesi nedeniyle eleştirilen İçişleri Bakanı Süleyman Soylu istifa etmiş, istifanın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından kabul edilmemesiyle Soylu görevine geri dönmüştü.

30 büyükşehir ve Zonguldak'ta sokağa çıkma yasağı: Fırınlara ve marketlere akın yaşandı

Türkiye'de son yasak ne zaman uygulanmıştı?

Türkiye genelinde sokağa çıkma yasağı son olarak, 12 Eylül 1980 darbesi sonrasında ilan edilen sıkıyönetim döneminde uygulandı. Darbe sonrasında başlayan sokağa çıkma yasağı 1 Ağustos 1982'den itibaren kaldırıldı.

Sokağa çıkma yasağının ikinci uygulandığı alan ise nüfus sayımları oldu. 1927'den bu yana 5 yılda bir yapılan nüfus sayımı, uzun yıllar tüm ülkede sokağa çıkma yasağı ile yapıldı. Ancak, nüfus kayıtlarının Merkezi Nüfus İdaresi Sistemi'ne geçilmesi 2003'de son kez sokağa çıkma yasağı ile sayım yapıldı ve 2007'den itibaren yasak uygulaması kalktı.

Doğu ve Güneydoğu'da uzun süren OHAL dönemi ve sonrasında kısmi sokağa çıkma yasakları uygulandı.

Ağustos 2015'te "çözüm sürecinin" sona ermesinin ardından PKK'ye karşı başlatılan operasyonlar kapsamında 1 Ocak 2019'a kadar 11 il ve 51 ilçede toplam 351 kez sokağa çıkma yasağı uygulandı.

BBC