Sokağa çıkma yasağı: Türkiye'de hangi illerde uygulanıyor, yasak ne zaman bitecek?

İçişleri Bakanlığı, koronavirüs salgını nedeniyle, 30 büyükşehir ve kömür işletmelerinde çalışan nüfusun yoğun olması nedeniyle riskli görülen Zonguldak'ta hafta sonu için sokağa çıkma yasağı ilan etti.

İçişleri Bakanlığı, uzun süredir tartışılan sokağa çıkma yasağını ilk kez, 4 Nisan itibarıyla şehirler arası seyahat sınırlaması getirdiği 30 büyükşehir ve Zonguldak'ta uygulama kararı aldı.

Bakanlık'tan yapılan açıklamaya göre 10.04.200 tarihi, saat 24.00 ile 12.04.2020 tarihi saat 24.00 arasında (Cumartesi-Pazar) sokağa çıkma yasağı ilan edilen iller şöyle:

Adana, Ankara, Antalya, Aydın, Balıkesir, Bursa, Denizli, Diyarbakır, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep, Hatay, İstanbul, İzmir, Kahramanmaraş, Kayseri, Kocaeli, Konya, Malatya, Manisa, Mardin, Mersin, Muğla, Ordu, Sakarya, Samsun, Şanlıurfa, Tekirdağ, Trabzon, Van ile Zonguldak.

Açıklamanın ardından, İçişleri Bakanlığı tarafından sokağa çıkma yasağının gönderildiği il valiliklerine gönderilen genelgede, sokağa çıkma yasağından kimlerin muaf olacağı ve zorunlu gereksinimlerin nasıl karşılanacağı da yer aldı.

Genelgede, "Koronavirüs salgınının görüldüğü andan itibaren, Sağlık Bakanlığı ve Bilim Kurulunun önerileri, Sayın Cumhurbaşkanımızın talimatları doğrultusunda; salgının/bulaşın toplum sağlığı ve kamu düzeni açısından oluşturduğu riski yönetme, sosyal izolasyonu temin, sosyal mesafeyi koruma ve yayılım hızını kontrol altında tutma adına birçok tedbir kararı alınarak hayata geçirilmiştir" denildi.

Genelgede İl İdaresi Yasası'nın 11/C, Umumi Hıfzısıhha Yasası'nın 27 ve 72. maddesi uyarınca sokağa çıkma yasağı tedbiri alındığı ifade edildi.

Genelgede, sokağa çıkma yasağı ile ilgili istisnalar ile uymayanlara yönelik yaptırımlar da düzenlendi.

Hangi kurum ve işletmeler açık olacak?

Genelgede, yasak süresince açık kalacak işyeri/kurum, kuruluşlar şöyle:

• Ekmek üretiminin yapıldığı fırın ve/veya unlu mamül ruhsatlı işyerleri,
• Tüm sağlık ürünleri ve tıbbi malzemelerin (tıbbi maske dahil) üretiminin yapıldığı işyerleri,
• Kamu ve özel sağlık kurum ve kuruluşları, eczaneler,
• Zorunlu kamu hizmetlerinin sürdürülmesi için gerekli kamu kurum ve kuruluşları (huzurevi, yaşlı bakım evi, rehabilitasyon merkezleri, acil çağrı merkezleri vb.)
• Her bir 50 bin nüfusa bir adet olmak üzere göre valilikler/kaymakamlıklar tarafından belirlenecek akaryakıt istasyonu ve veteriner klinikleri,
• Doğalgaz, elektrik, petrol sektöründe stratejik olarak faaliyet yürüten büyük tesis ve işletmeler (Tüpraş, termik ve doğalgaz çevrim santralleri gibi)
• PTT, Kargolar vb dağıtım şirketleri,
• Hayvan barınak, çiftlik ve bakım merkezleri

Sokağa çıkma yasağından kimler istisna tutulacak?

Genelgede sokağa çıkma yasağı kapsamı dışında tutulanlar da şöyle sıralandı:

• Bu genelgenin (2) numaralı başlığında yer alan "Açık Olacak İşyeri, İşletme ve Kurumlarda" yönetici, görevli veya çalışanları,
• TBMM çalışanları,
• Kamu düzeni ve güvenliğinin sağlanmasında görevli olanlar,
• Acil çağrı merkezler çalışanları,
• Birinci derece yakınlarının cenaze defin işlemlerini gerçekleştirecek ve katılacak olanlar,
• Elektrik, su, doğalgaz, telekomünikasyon vb. kesintiye uğramaması gereken tedarik sistemlerinin sürdürülmesi ve arızalarının giderilmesinde görevli olanlar,
• Ürün ve/veya malzemelerin naklinde lojistiğinde yurt içi ve dışı taşımacılık kapsamında görevli olanlar,
• Gazete, radyo ve televizyon kuruluşlarında görevli olanlar,
• Yaşlı bakımevi, huzurevi, rehabilitasyon merkezleri, çocuk evleri vb. sosyal koruma/bakım merkezleri çalışanları,
• PTT, kargo ve su dağıtım şirketi çalışanları,
• Demirçelik ve cam sektörü vb. sektörlerde faaliyet yürüten işyerlerinin, fırın, soğuk hava depoları gibi çalışması zorunlu bulunan
• Bozulma riski bulunan tarım ve hayvancılık ürünlerinin hasatında çalışacaklar,
• Fırınlarda üretilen ekmeğin dağıtımında görevli olan araçlar ve çalışanlar,
• Kızılay koordinesinde kan ve plazma bağışı için randevusu olanlar

Genelgede belirtilen istisnalar dışındaki tüm yurttaşların evlerinde kalmalarının esas olduğu belirtilerek, daha önceki genelgeler kapsamında, (sağlık ve cenazeler için verilenler haric) seyahat belgeleri (yola çıkanlar dışında) pazartesi gününe kadar askıya alınacak.

TBMM çalışacak mı?

Sokağa çıkma yasağı, infaz yasa teklifinin görüşüldüğü Meclis Genel Kurul çalışmalarını etkilemeyecek ve teklifin görüşmelerine de daha önce alınan karar gereği hafta sonu da devam edilecek.

Yasağa uymayanlara hangi yaptırımlar uygulanacak?

Genelgeye göre sokağa çıkma yasağına uymayanlara Umumi Hıfzısıhha Kanunu'nun 282. maddesi uyarınca 250 liradan 1000 liraya kadar para cezasının yanı sıra, aykırılığın durumuna Türk Ceza Yasası'nın 195. maddesine göre hapis cezasına kadar yaptırım uygulanabilecek.

TCK'nin 195. maddesi "Bulaşıcı hastalıklardan birine yakalanmış veya bu hastalıklardan ölmüş kimsenin bulunduğu yerin karantina altına alınmasına dair yetkili makamlarca alınan tedbirlere uymayan kişinin 2 aydan 1 yıla kadar hapis cezası" ile cezalandırılacağını hükme bağlıyor.

Yasağın yasal dayanağı ne?

İçişleri Bakanlığı 30 büyükşehir ile Zonguldak'ı kapsayan sokağa çıkma yasağını İl İdaresi Yasası'nın 11/C ve Umumi Hıfzı Sıhha Yasası'nın 27 ile 72. maddelerine dayanarak aldı.

İl İdaresi Yasası'nın 11/C maddesi, valilere, "kamu düzeni veya güvenliğinin olağan hayatı durduracak veya kesintiye uğratacak şekilde bozulduğu ya da bozulacağına ilişkin ciddi belirtilerin bulunduğu hâllerde on beş günü geçmemek üzere ildeki belirli yerlere girişi ve çıkışı kamu düzeni ya da kamu güvenliğini bozabileceği şüphesi bulunan kişiler için sınırlama; belli yerlerde veya saatlerde kişilerin dolaşmalarını, toplanmalarını, araçların seyirlerini düzenleme veya kısıtlama" yetkisi veriyor.

Umumi Hıfzısıhha Yasası'nın 27. maddesi, salgın hastalık halinde şehir, kasaba ve köylerde gerekli izolasyon önlemlerinin alınmasını, 72. madde ise salgın hastalıkların ortaya çıkması halinde, hangi önlemlerin nasıl alınacağını düzenliyor.

Türkiye'de son yasak ne zaman uygulandı?

Türkiye genelinde sokağa çıkma yasağı son olarak, 12 Eylül 1980 darbesi sonrasında ilan edilen sıkıyönetim döneminde uygulandı. Darbe sonrasında başlayan sokağa çıkma yasağı 1 Ağustos 1982'den itibaren kaldırıldı.

Sokağa çıkma yasağının ikinci uygulandığı alan ise nüfus sayımları oldu. 1927'den bu yana 5 yılda bir yapılan nüfus sayımı, uzun yıllar tüm ülkede sokağa çıkma yasağı ile yapıldı. Ancak, nüfus kayıtlarının Merkezi Nüfus İdaresi Sistemi'ne geçilmesi 2003'de son kez sokağa çıkma yasağı ile sayım yapıldı ve 2007'den itibaren yasak uygulaması kalktı.

Doğu ve Güneydoğu'da uzun süren OHAL dönemi ve sonrasında kısmi sokağa çıkma yasakları uygulandı.

"Çözüm süreci"nin sona ermesinin ardından PKK'ye karşı başlatılan Hendek operasyonları kapsamında Kürt sorununun çözümüne dönük sürecin sona er 16 Ağustos 2015'ten 1 Ocak 2019'a kadar, 11 il ve 51 ilçede toplam 351 kez sokağa çıkma yasağı uygulandı.

Ayşe Sayın  BBC Türkçe, Ankara

BBC