Osmanlı İmparatorluğu ve Fransa mandası dönemleri, 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması'yla sınırın çizilmesi, İskenderun meselesi, 1980'lere ve 90'lara damgasını vuran su ve PKK krizleri, 2000'lerdeki sıcak ilişkiler ve Arap Baharı sonrası kopuş...

1516'da Yavuz Sultan Selim döneminde Osmanlı İmparatorluğu'na katılan Suriye topraklarının günümüze kadar uzanan tarihini ve Türkiye ile ilişkilerini Boğaziçi Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü'nden Yrd. Doç. Dr. Seda Altuğ anlattı.

BBC TÜRKÇE

500 yıl önce Osmanlı Ordusu Suriye’de nasıl ilerledi?

Türkiye’nin Suriye sınırındaki tehdidin giderek büyümesi ve sonrasında TSK’nın Özgür Suriye Ordusu ve diğer koalisyon güçleriyle yürüttüğü Cerablus (Fırat Kalkanı) operasyonu, kimi çevreler tarafından, “gereksiz bir güç gösterisi, Türkiye’nin batağa saplanması” olarak yorumlandı.

İlber Ortaylı Hürriyet’teki köşesinde, iddiaların tam tersine, “Türkiye’nin güneyinde yeni bir oluşum başlamıştı; bu oluşumun bölgeye barış ve huzur getirmeyeceği açıktı” diyerek, 500 yıl önce Osmanlı Devleti’nin bölgeyi nasıl kontrolü altına aldığını yazdı.

OSMANLI ORDUSUNUN AVANTAJI: ATEŞLİ SİLAHLAR

Şimdi Cerablus’u kontrol eden Türk Silahlı Kuvvetleri ve ÖSO’dur. Gelecekte ne olacağını göreceğiz ama tam 500 sene önce bölgede ateşli silahları son derece etkili kullanan Osmanlı ordusu vardı.

24-25 Ağustos 1516 tarihlerinde Yavuz Sultan Selim, bazı tarihçilerin iddiasına göre 80 bin kişilik orduyla, Memluk Sultanı Kansu Gavri’nin kendisine yakın sayıdaki kuvvetlerini yenerek Halep’e girdi.

Memluk ordusu ve Sultan’ın yanında bulunan Abbasi Halifesi’ne ise saygı gösterdi. Osmanlı padişahının o yıllardaki stratejik hedefi İran ve Safevi hükümdarı Şah İsmail’di. Ne var ki, Yavuz Sultan Selim’in Çukurova ve bugünkü Güneydoğu Anadolu ve Kuzey Suriye üzerindeki emelleri Memlukleri Safevilerle bir ittifak arayışına itmişti.

Sultan Selim’in kendi dönemi içinde idealleri büyüktü. Bir kere Suriye, Filistin, bugünkü Lübnan ve hatta Mısır’a inmeyi hedeflediği açıktı. Bu bölge o dönemin ticaret yollarının kontrolü demektir.

Henüz Ümit Burnu’nu dolaşmak ve Hint Yolu’yla buradan bağlantı kurmak anlaşılan bir durum değildi. Akdeniz’in doğusundaki Müslüman dünya için tek sorun, Portekizlilerin Arap Yarımadası, Kızıldeniz ve Basra Körfezi’ni kontrol edebilme emeline karşı durmaktı. Yavuz Sultan Selim bu konuda kararlıydı ama sahanın hâkimi olan Memluklerin Portekiz’in yayılmasını önlemek konusunda aciz oldukları görüldü.

OSMANLI ORDUSU, BİR KILIÇ KALKAN EKİBİ DEĞİL!

Medeniyet ve zihniyet fevkalade önemlidir. Fatih Sultan Mehmed ve Yavuz Sultan Selim’in dönemlerinde Osmanlı ordusunun diğer ordulara göre farklı bir zihniyete ve dünyaya intibak ettikleri anlaşılıyor.

İsrail’in ünlü tarihçisi David Ayalon, Memluk silahları ve teknikleri üzerindeki çalışmasında Mısır askerinin ateşli silahları kullanma konusunda ne kadar isteksiz ve başarısız olduğu konusunda bilgi verir.

Sina Çölü’nü mevsimini ve iklimini hesaplayarak geçmek ve Mısır’a girmek 16. asırdaki Türk ordusunun bizde çok tekrarlandığı üzere ‘kılıç kalkan ekibi’ olmadığını gösterir.