Cumhurbaşkanı hükümet sistemi üzerindeki tartışmalar gittikçe artıyor. Araştırmacı İbrahim Uslu’ya göre parlamenter sistemi isteyenlerin oranı yüzde 60’ı bulmuştur. İktidarın muazzam propagandasına rağmen hem de…

Zira, çok geniş yetkileri tek makamda toplayan bu sistemin tam ve resmen uygulandığı son iki yılda hiçbir şey iyileşmedi.

Terörle mücadeleyi elbette takdir etmek lazım ama parlamenter dönemde de bu mücadele etkin olarak yürütülüyordu.

Terörle mücadelenin sistemle alakası yok.

Sistemin başarı veya başarısızlığını ölçecek veriler, ancak bu sistemin ürünü olan uygulamalarda görülebilir…

Cumhurbaşkanın tek imzasıyla çıkarılan ve devletin yürütme yapısında köklü değişikler yapan kararnameler yeni sistemi ölçmek için önemli verilerdir…

Prof. Kemal Gözler hocamızın tespitlerine göre, CB kararnamelerinde 17 defa Devlet Personel Başkanlığı’na atıf yapılmıştı, ama ardından böylesine önemli bir kurum 9 Temmuz 2019’da kaldırıldı!

Çeşitli kararnamelerde “kamu tüzelkişiliği” kavramı karıştırılmış veya yanlış kullanılmıştır. Tipik örnek Varlık Fonu yönetimin hukuki niteliğindeki belirsizliktir.

Kişileri yükseltmek için kanunlarda, mesela YÖK kanununda kararnamelerle değişiklikler yapıldı.

Sistem yürürlüğe girdikten sonraki bir buçuk yılda 55 CB kararnamesi çıkarıldı, bunların 31 tanesi, önceki kararnameleri düzeltmek veya değiştirmek içindi!

Anayasa ve idare hukuku alanlarında uluslararası saygınlığa sahip Prof. Kemal Gözler şöyle diyor:

“Anayasa ve idare hukukçuları olarak bizler, her gün, içinden çıkamadığımız, bazen anlayamadığımız, idare hukukunda nereye koyacağımızı şaşırdığımız yığınla uygulamayla karşılaşıyoruz…”

Prof. Gözler’in şu makalesini okurlarıma tavsiye ederim: https://www.anayasa.gen.tr/cbhs-bilanco.htm

KURUMLARIN AŞINMASI

Uygulamaya yansıyan en büyük sorun, kurumların aşınmasıdır. Tipik örnek, Merkez Bankası’nın bağımsızlığının KHK’larla kaldırılması ve 16 ay arayla yönetimde değişiklik yapılmasıdır.

Halbuki değiştirilmeden önceki kanuna göre Merkez Bankası Başkanı 5 yıl süre ile atanırdı, atamalar tek imzayla değil, Bakanlar Kurulu Kararıyla yapılırdı.

Nitekim Erdem Başçı Nisan 2011’den Nisan 2016’ya kadar 5 yıl TCMB Başkanı olarak görev yapmıştı.

Bu süre içinde, Ali Babacan, Mehmet Şimşek ve Ahmet Davutoğlu’nun da siyasi desteğiyle kurumun bağımsızlığını korudu. Bu sayede ne döviz rezervleri erimiş, ne de faiz ve döviz fırlamıştı.

Uluslararası kurumlar da TCMB’ye güvensizlik ifade eden bir rapor yayınlamamıştı.

CB Hükümet sistemindeki durumu ise gözler önünde.

Türkiye’nin iktisat beyni olan DPT bu sistemde ne oldu?..

TÜİK, ilk kuruluş tarihi olan 1891’den bu yana hiç bugünkü gibi verileri tartışılan bir kurum olmuş muydu?

Yargının hazin durumu başlı başına bir sorun.

Parlamenter sistemdeki “bakanlar kurulu” ve “partisiz cumhurbaşkanı” kurumları son derece önemliydi. Bakanlar Kurulu’nda Ali Babacan, ekonomiye zarar vereceğini gördüğü kararnameleri imzalamadığını, Varlık Fonu’nu böyle engellediğini TV’lerde anlattı.

Abdullah Gül de kanunları komisyon ya da genel kurul aşamalarında düzelttirdiğini örnekler vererek anlatmıştı.

KURALLAR VE KURUMLAR

Bu vatan hepimizin, aynı ülkenin ekmeğini paylaşıyoruz. Ülkenin verimli yönetilebilmesi için hayati derece önemli olan bu tür asli sorunlara “kim?” diye değil, “sizden-bizden” diye hiç değil, “nasıl?” diye sorarak bakmalıyız…

Bilimin de milletçe tecrübelerimizin de gösterdiği gerçek şudur: Devlet yönetiminde istikranın, güvenin, verimliliğin ön şartı “kurallar ve kurumlar”dır.

Siyaset bilimci Juan Linz daha 1990 yılında yayınladığı araştırmasında başkanlık sisteminde devlet yönetiminin “kişiselleştiğini” yazmıştı. Bizdeki CB sistemi klasik başkanlık sisteminden farklıdır, kişiselleşme daha ileri boyutlardadır.

Kurallar gevşeyip kurumlar aşınınca, bütün uluslararası raporlarında sıramız aşağılara indi.

Elbette hiçbir sistem mucize getirmez.

Parlamenter sistem “kurallar ve kurumlar” yönetimi için daha müsaittir.

Nihayet, belirleyici olan uygulanan politikaların doğru veya yanlış olmasıdır; onlar da neticeleriyle ölçülür.

TAHA AKYOL / KARAR