Taha Akyol Yazdı: Başkanlık Sistemi mi, Benzersiz Bir Yönetim Modeli mi?
Taha Akyol, Türkiye’nin Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ni ABD başkanlık sistemiyle kıyaslayarak denge ve denetim mekanizmalarındaki eksiklere dikkat çekti. Taha Akyol, Karar gazetesindeki yazısında, Türkiye’deki Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin otoritenin tek elde toplanmasına dayandığını ve bu yapının hukuk ve ekonomide olumsuz sonuçlara yol açtığını belirtti.
Editor
0
Taha Akyol Yazdı: Başkanlık Sistemi mi, Benzersiz Bir Yönetim Modeli mi?
YEREL GÜNDEM / TÜRKİYE
Türkiye’de uygulanan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin başkanlık sistemiyle benzerlik taşıdığı ifade edilse de, Karar yazarı Taha Akyol, bu sistemin dünyada eşi benzeri olmadığını belirtiyor. Akyol’un analizinde, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki başkanlık sisteminin denge ve denetim mekanizmalarıyla Türkiye’deki sistemden nasıl ayrıştığı detaylı şekilde ele alınıyor.
ABD Başkanlık Sistemi: Denge ve Denetim Mekanizması
ABD başkanlık sistemi, kuvvetler ayrılığı ilkesi üzerine inşa edilmiş bir yapı sunuyor. Taha Akyol, bu sistemi Trump’ın Adalet Bakanı atama süreci üzerinden şöyle özetliyor:
- ABD Başkanı yalnızca aday gösterme yetkisine sahiptir.
- Bakanlık, yüksek yargı ve Merkez Bankası gibi kritik atamalar, Senato’nun onayına bağlıdır.
- Senato, aday hakkında kamuya açık bir inceleme ve sorgulama süreci yürütür.
Akyol, Trump’ın Matt Gaetz’i Adalet Bakanı adayı göstermesi ve Senato’nun baskısı nedeniyle geri adım atmak zorunda kalmasını, kuvvetler ayrılığı ilkesinin işlerliğine örnek olarak gösteriyor.
Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı Sistemi: Sınırsız Yetkiler
Türkiye’deki Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin temelinde, otoritenin tek elde toplanması bulunuyor. Akyol, bu durumu şu sözlerle ifade ediyor:
- Cumhurbaşkanı, istediği kişiyi bakan ya da bürokrat olarak atayabilir ve bu süreç hiçbir denetime tabi değildir.
- Meclis yalnızca eleştiri yapabilir ancak etkin bir denetim mekanizması mevcut değildir.
- Parti içi aday belirleme süreçleri dahi Cumhurbaşkanı’nın yetkisindedir.
Bu yapı, yasama, yürütme ve yargının tek elde toplanması nedeniyle, Taha Akyol’a göre, Türkiye’yi kuvvetler ayrılığı prensibinden uzaklaştırıyor.
Daron Acemoğlu’ndan Uyarı: Sistem Sorunları Ekonomiyi de Etkiliyor
Ünlü ekonomist Daron Acemoğlu, ABD’nin mevcut sistemi içerisinde bile demokrasi ve ekonominin zarar görebileceğine dikkat çekiyor. Akyol, bu yorumu Türkiye’ye uyarlayarak şu değerlendirmeyi yapıyor:
- Türkiye’de Merkez Bankası’nın bağımsızlığını koruyacak hukuki mekanizmaların eksikliği, ekonomik dengesizliklere yol açıyor.
- Enflasyon kontrol altına alınamıyor ve hukuk alanında yaşanan kayıplar, yatırım iklimini olumsuz etkiliyor.
Montesquieu’den Uyarı: “Her Şey Mahvolur”
Taha Akyol, yazısını Montesquieu’nün "Kanunların Ruhu" eserindeki bir alıntıyla noktalıyor:
“Yasama, yürütme ve yargı aynı kişinin ya da kurumun elinde toplanırsa her şey mahvolur.”
Bu ifade, Akyol’un sistem eleştirisini derinleştirirken, Türkiye’deki mevcut yönetim modelinin sakıncalarına dair önemli bir mesaj veriyor.
