Mineral kaynaklar bakımından zengin ancak savaşlar, yolsuzluklar ve siyasi istikrarsızlıklar nedeniyle harap durumda olan Afganistan ekonomisi, büyük ölçüde dış finansmana, yardımlara bağımlı. Ve artık bu kaynakların geleceği belirsiz.

Taliban parayı nereden bulacak?

Dünya Bankası verilerine göre Afganistan’ın 2020 yılındaki gayri safi milli hasılası 19 milyar 81 milyon doları buldu. Bunun içinde yurtdışından yapılan mali yardımların oranı ise yüzde 43.

IMF ve Dünya Bankası henüz bir açıklama yapmamış olsa da aralarında Almanya’nın da yer aldığı pek çok ülke Taliban’ın ülkede kontrolü ele geçirmesi sonrasında yaptıkları mali yardımları durdurduklarını açıkladı.

Amerikan düşünce kuruluşu Brookings Enstitüsü uzmanlarından Vanda Felbab-Brown, dış yardımların Afganistan ekonomisinde taşıdığı önemin altını çizdi.

“Afganistan dış yardımlara çok korkunç bir boyutta bağımlı” diyen Felbab-Brown, bu yardımların, Taliban’ın ülkede toplayabildiği mali kaynakların en az 10 katı tutarında olduğuna dikkat çekti.

BM Güvenlik Konseyi için hazırlanan ve 2020 yılının Mayıs ayında açıklanan bir rapora göre, Taliban’ın yıllık 300 milyon ila 1 milyar 500 milyon dolar tutarında bir gelir toplayabildiği tahmin ediliyor. Taliban’ın bu geliri büyük ölçüde afyon ve eroin ticaretinden, ülkede faaliyet gösteren şirketlere şantaj ve fidyeden elde ettiği belirtiliyor.

Taliban sözünü tutabilecek mi?

Afghanistan dünyanın en büyük afyon üreticisi, uyuşturucu aynı zamanda yüzbinlerce Afgan’ın gelir kaynağı.

Taliban sözcüsü dün yaptığı açıklamada, Afganistan’ın “uyuşturucudan arındırılmış bir ülke” haline getirileceğini açıklamış olsa da uzmanlar buna şüpheyle yaklaşıyor.

Federal Alman Hükümeti’nin Uyuşturucu Kaçakçılığı ile Mücadeleden Sorumlu Özel Temsilcisi Daniela Ludwig, uyuşturucunun Taliban’ın en önemli gelir kaynağı olduğuna dikkat çekti. Alman Yazı İşleri Ağı’na (Redaktionnetzwerk Deutschland) açıklama yapan Ludwig, Taliban’ın uyuşturucu üretimini daha da artıracağı ihtimalinin gözönünde bulundurulması gerektiği uyarısında bulundu.

İktisadi yardımlar

Taliban son açıklamalarıyla uluslararası topluma, geçmişten farklı olarak, iyi bir imaj vermeye çalışıyor görünüyor. Hatta Rusya, Çin ve Türkiye, bu açıklamaları memnuniyetle karşıladıklarını duyuran ülkeler arasında yer alıyor.

Peki, örneğin Çin, Batılı ülkelerden farklı olarak Taliban’a mali yardımlarda bulunur mu? Uzman Charles Kupchan, Çin’in Taliban’a çok büyük mali yardımda bulunacağına ihtimal vermediğini söyledi. “Çinliler ticaret hedefli ilerliyor” diyen Kupchan, bunu yaparken de ilgili ülkedeki ticari ortamı gözettiklerini, özellikle de İpek Yolu projelerine uygun koşullar aradıklarına vurgu yaptı.

Charles Kupchan, bu nedenler ışığında Taliban’ın iyi bir imaj çizmeye öncelik vereceğini, bu yolla uluslararası toplumun bir parçası olmaya çalışacağını kaydetti.

Bunun yanı sıra Taliban’ın Afganistan Merkez Bankası’nın ABD’deki rezervlerine erişimi yok. IMF’ye göre Afganistan Merkez Bankası’nın  nisan sonu itibariyle brüt rezervleri 9,4 milyar dolar. Bu paranın büyük bir bölümünün de yurtdışında olduğu belirtiliyor.

Türkiye mali yardımlarına devam edecek mi?

Bu arada Türkiye’nin Afganistan’a mali yardımlarının geleceği de merak edilen konular arasında yer alıyor. Dışişleri Bakanlığı’nın 2020 Faaliyet Raporu’na göre Türkiye Afganistan’a, 2004-2020 yılları arasında 16 yılda 1,1 milyar dolar yardım etti. 2021 ve 2022 yılları için öngörülen yardım miktarının ise 75 milyon dolar olduğu aktarıldı.

Raporda ayrıca Afganistan’a yapılan kalkınma yardımlarının Türkiye’nin bugüne kadar yabancı bir ülkeye gerçekleştirdiği en büyük dış yardım programları arasında yer aldığı da vurgulandı.

Deutsche Welle Türkçe