Kongre baskını, Trump'ın ikinci kez görevden azledilmesine ilişkin azil tasarısının Temsilciler Meclisi tarafından kabul edilmesine ve Demokrat Parti'nin Trump'ın şiddet eylemlerini kışkırtmadaki rolüne ilişkin federal soruşturma açılması çağrıları yapmasına yol açtı.

Bu gelişmeler, Trump'ın başkanlara tanınan af çıkarma yetkisini gelecekte ceza almaktan kaçınmak amacıyla kendisi için de kullanıp-kullanamayacağı sorusunu da yeniden gündeme getirdi.

Trump, kendisi için af çıkarma konusunu geçmişte gündeme getirmiş, 2016 seçim kampanyasının Rusya bağlantılarına ilişkin 2018 yılında açılan ve özel yetkili savcı Robert Mueller tarafından yürütülen soruşturma sırasında kendisini affetmeye “kesinlikle hakkı olduğunu” söylemişti.

Ancak kendisi için af çıkarmak, Trump'ın çıkarına olmayabilir. Hatta bazı danışmanlarının kendisi için af çıkarmasının suç itirafı sayılacağını, bu nedenle Trump'a bu yola başvurmaması tavsiyesinde bulunduğu söyleniyor. Hukuk uzmanlarına göre bunun bir başka nedeni de Joe Biden'ın önümüzdeki hafta yemin ederek göreve başlamasından sonra Adalet Bakanlığı'nın Trump'ın kendisi için çıkardığı affa ilişkin soruşturma açabileceği ve Trump aleyhine suçlamalar getirebileceği olasılığı.

Anayasa ne diyor?

ABD Anayasası'nın hükümleri bu konuya açıklık getirmiyor. Anayasa, başkanlara "azil dışında ABD'ye karşı işlenmiş suçların affedilmesi ve ceza ertelemesi getirilmesi" yetkisi tanıyor. Ancak kapsamı geniş tutulan bu metnin içeriği, yoruma açık.

American Üniversitesi'nden hukuk profesörü Jeffrey Crouch, başkanların af yetkisiyle ilgili bir kitabın da yazarı. Profesör Crouch, "Şimdiye kadar hiçbir başkan kendisi için af çıkarmadı, bu nedenle elimizde bir emsal yok. Eski Başkan Richard Nixon bunu yapmayı düşündü ama sonunda vazgeçti" diyor.

Bir başkanın kendisi için af çıkarabileceğine inananlar, bunun Anayasa'ya aykırı olduğuna dair hiçbir gerekçe bulunmadığını, Amerika'nın liderinin federal suçları affetme yetkisi olduğunu, kendisinin federal bir suç işlemesi durumundaysa kendisini affedebilmesi gerektiğini savunuyor.

Ancak bu görüşe karşı olan çoğunluk, af çıkarmanın iki kişiyi içeren, karşılıklı bir eylem olduğunun altını çiziyor.

Memphis Üniversitesi'nden hukuk profesörü Steve Mulroy, "Af kelimesinin kullanımı normalde bir kişinin bir başkasını affetmesine işaret eder. Affetmekten anlaşılan, budur" diyor.

Profesör Mulroy, kendi kendini affetme eyleminin İngiliz hukuk sistemini dayanak alan Amerikan hukuk ilkeleriyle çeliştiğini, bir kişinin kendi davasında kendisinin yargıcı olamayacağını kaydediyor.

Mulroy, "Af çıkarma yetkisi çok geniş kapsamlı olsa ve Anayasa Mahkemesi bu konuda bir karar almamış olsa da anayasa hukukçularının çoğu, bir kişinin kendisini affedemeyeceğini savunuyor" ifadelerini kullanıyor.

ABD Adalet Bakanlığı, 1974 yılında başkanların kendileri için af çıkarıp- çıkaramayacağı sorusunu ele aldı. Varılan yanıt, olumsuzdu. Hukuk Danışmanlığı Dairesi tarafından hazırlanan bildiride kendi kendini affın, "hiç kimsenin kendi davasının yargıcı olamayacağı şeklindeki temel ilke" ile çeliştiği vurgulanmıştı.

Bu bildiri, Adalet Bakanlığı'nın bu konudaki politikasının temelini oluşturuyor.

Kendi kendini affetmek nasıl olur?

Adalet Bakanlığı politikası, bir başkanın kendisi için af çıkaramayacağı anlamına gelmiyor. Hukuk uzmanlarına göre bir başkan kendisini affetme yolunu seçerse, bunu, kendisi için "tam ve koşulsuz af" çıkararak yapabilir. Genelde bir başkan, bir başkası için af çıkardığında, bu belge, kişinin hangi suçlarının affedildiğini içerir. Trump'ın kısa süre önce çıkardığı af kararları da bu ayrıntıları içeriyordu.

Ancak Miami Üniversitesi'nden hukuk profesörü Caroline Mala Corbin'e göre Trump, kendisi söz konusu olduğunda, eski Başkan Richard Nixon'ı emsal alarak "Amerika'ya karşı işlenmiş tüm suçlar" şeklinde genel bir af çıkarmayı tercih edebilir.

Başkanın kendisi için af çıkarması nasıl sonuçlar doğurur?

Bazı hukuk uzmanlarına göre Trump'ın daha önce hiç başvurulmamış bir yol olan kendisi için af kararı alması, gelecek başkanlar için tehlikeli bir emsal oluşturabilir.

Profesör Corbin, "Başkanların kendi kendini affı çok kötü bir emsal oluşturur ve başkanların en korkunç federal suçları işleyip kendi kendilerini affederek ceza almaktan kurtulmalarına sebebiyet verir" diyor.

Ancak başkanların kendilerini affedebileceğini savunanlar bu görüşe katılmıyor ve başkanları kontrol ve denetim altında tutmanın, Kongre tarafından görevden azledilmek gibi yolları olduğunu vurguluyor. Ayrıca başkanlık affı, kişiyi, eyaletlerde ceza almaktan kurtarmıyor.

Kendi kendini affetme kararı hukuki olarak geri çevrilebilir mi?

Başkanların çıkardığı af kararları kalıcı olduğu için geri çevrilemiyor. Ancak Trump'ın kendisi için af çıkarması durumunda gelecekte aleyhine açılacak davalarla karşı karşıya kalması, mümkün.

Joe Biden, Adalet Bakanlığı'nın Trump'ı soruşturması taraftarı olmadığını açıkça ortaya koymuştu. Ancak Trump'ın kendisi için af çıkarması durumunda bu, Adalet Bakanlığı'nın, kendi kendini affetmenin anayasal olup-olmadığını sınamak için Trump aleyhine suçlamalarda bulunmasıyla sonuçlanabilir.

Hukuk uzmanları, meselenin, bu konuyu daha önce hiç ele almamış olan Anayasa Mahkemesi'ne kadar taşınabileceğini söylüyor.

Profesör Corbin, "Başkanın kendisi için af çıkarmasının anayasa hukuku meselesi olduğu, mahkemede karara bağlanabileceği ve siyasi güdümlü olmadığı gibi bir savunma kolaylıkla yapılabilir" diyor.

Corbin, kendi kendini af kararına yanıt olarak Adalet Bakanlığı'nın harekete geçmesi tehdidinin Trump'ı daha en başında böyle bir karar almaktan caydırabileceğini sözlerine ekliyor.

Trump istifa ederse Başkan Yardımcısı Pence, Trump için af kararı çıkarabilir mi?

Trump, görev süresinin dolacağı 20 Ocak'tan önce istifa etmek gibi bir niyeti olduğunun işaretini vermemiş olsa da bu olasılık, gündemde. Amerika'da bir başkanın halefi tarafından affedilmesinin emsali var.

Richard Nixon 1974 yılında Watergate skandalı nedeniyle istifa ettikten sonra başkanlık görevini üstlenen yardımcısı Gerald Ford, Nixon hakkında Amerika'ya karşı işlediği tüm suçları içeren genel bir af kararı almıştı. Ford, bu kararı ulusal çıkarlar için aldığını ısrarla vurgulasa da muhalifler, kararın, her zaman Nixon'ın kendi kendini affetmesi olarak algılandığını kaydetmişti.

VOA