ABD Başkanı Donald Trump, Cuma günü hayatını kaybeden Anayasa Mahkemesi Yargıcı Ruth Bader Ginsburg’ün yerine 4-5 adayı değerlendirdiğini söyledi. Trump’ın kadın bir yargıç adayı belirlemesi bekleniyor.

Başkan Trump, Pazartesi sabahı Fox & Friends programına verdiği röportajda, Indiana’dan Amy Coney Barrett ve Florida’dan Barbara Lagoa’nın adaylar arasında olduğunu doğruladı. Her iki yargıç da, Başkan Trump’ın daha önce bu eyaletlerdeki temyiz mahkemelerine atadığı isimler. Trump, 38 yaşındaki Allison Jones Rushing’in de aday listesinde olduğunu söyledi.

Başkan Trump, Anayasa Mahkemesi’ne atayacağı yeni yargıcı belirleme sürecinde yargı sistemine 40-50 yıl boyunca görev yapacak genç bir ismi tercih ettiğini söyledi. ABD Başkanı’nın adayını, Ginsburg için düzenlenecek cenaze törenlerinin tamamlanmasının ardından Cuma ya da Cumartesi günü açıklaması bekleniyor.

Başkan Trump’ın Anayasa Mahkemesi’ne seçimlerden önce bir yargıç daha atayacak olmasına Demokratlar tepkili. Cumhuriyetçi Parti içinden de bazı senatörler yargıcın seçimlerden sonra atanması gerektiği yönünde görüş bildirdi.

Başkan Trump ise hem Cumhuriyetçi Parti için hem de herkes için bu konuyu bir an önce sonuçlandırmanın iyi olacağını söyledi. ABD Başkanı Trump’ın destekçileri, Cumartesi gecesi Kuzey Carolina eyaletinde düzenlediği mitingde, “O koltuğu doldur” sloganı atarak, Anayasa Mahkemesi’ne Ginsburg’ün ölümünün ardından bir yargıcı hemen aday göstermesini istemiş, Trump da niyetinin o yönde olduğunu söylemişti.

Kadın bir yargıcı aday göstereceğini söyleyen Trump, Chicago’daki 7. Temyiz Mahkemesi yargıcı Amy Coney Barrett’ın ve Atlanta’daki 11. Temyiz Mahkemesi yargıcı Barbara Lagoa’nın olası adaylar arasında olduğunu söylemişti.

Ancak Demokrat Parti’nin başkan adayı Joe Biden, Senato’daki Cumhuriyetçilere Anayasa Mahkemesi yargıçlığına aday gösterilebilecek adayın Kasım ayındaki seçimlerden önce oylanmaması çağrısında bulundu.

Pazar günü Pennsylvania eyaletinin Philadelphia kentinde konuşan Biden, “Seçmenin sesine kulak verilmeli. ABD Anayasası’na göre bu atama yetkisinin kimde olduğuna seçmen karar vermeli. Adayı Senato’dan apar topar geçirmeye çalışmak siyasi gücün tecrübesizce kullanılması demektir” ifadelerini kullandı.

Aday gösterme tartışması şiddetlendi

Başkan Trump’ın seçimden altı hafta önce Anayasa Mahkemesi’ne yeni yargıç atama girişimi, Trump’ın belirleyeceği adaya destek vereceklerini söyleyen Senato’daki Cumhuriyetçiler ve yeni yargıcın belirlenmesinin seçimden sonraya bırakılması çağrısında bulunan Demokratlar arasında tartışma başlattı.

Başkan Trump, belirleyeceği adayın Senato tarafından seçimden önce hızlı bir şekilde onaylamasını istiyor. Ancak Senato’da 47’ye karşı 53 senatörle çoğunluğu elinde bulunduran Cumhuriyetçiler’in seçim gününden önce harekete geçip-geçmeyeceği net değil.

2016 yılında Cumhuriyetçiler, Demokrat Başkan Barack Obama’nın o yılın Şubat ayında hayatını kaybeden Anayasa Mahkemesi Yargıcı Antonin Scalia’nın yerine aday gösterdiği Merrick Garland için oylama yapmayı reddetmiş, halkın söz sahibi olabilmesi için yüksek mahkemede boşalan koltukların seçim yılında doldurulmaması gerektiğini belirtmişlerdi.

O dönem başkan adayı olan Donald Trump da yeni başkan yemin edip göreve başlayana kadar onay sürecinin bekletilmesi gerektiğini söylemişti. 2016 yılı Mart ayında CNN’e konuşan Trump, “Bence bu seçimi yeni başkan yapmalı. Cumhuriyetçiler’e bu konuda katılıyorum” demişti.

Bazı Cumhuriyetçiler, Anayasa Mahkemesi’ne yeni yargıç atanmasına ilişkin oylama ve onay sürecinin, seçimi Joe Biden’ın kazanması ve Senato’da kontrolün Cumhuriyetçiler’den Demokratlar’a geçmesi ihtimaline rağmen, en azından seçimlerden sonra Kongre’nin yapacağı oturuma bırakılmasını istedikleri yönünde görüş bildirdi.

48 yaşındaki Barrett ve 52 yaşındaki Lagoa’nın aday gösterilmeleri halinde Cumhuriyetçiler’in desteğini alması; Demokratlar’ın da tepkisini çekmesi muhtemel. Anayasa Mahkemesi yargıçlığına getirilecek isim ömür boyu bu görevde kalıyor. Ruth Bader Ginsburg’ün ölümünün ardından boşalan koltuğun Trump tarafından doldurulması halinde, Anayasa Mahkemesi’ndeki muhafazakar-liberal yargıç dengesinde muhafazakarların daha da güçlenmesi olası.

Şu anda Anayasa Mahkemesi’nde 5 muhafazakar, 4 de liberal yargıç görevde. Ancak Trump’ın Ginsburg’ün ölümünün ardından yeni bir isim atamasıyla, muhafazakar yargıç sayısı 6’ya yükselebilir. Anayasa Mahkemesi yargıçlığına seçilecek olan kişi, önümüzdeki yıllarda kürtaj, bireysel silahlanma, dini özgürlükler, ifade özgürlüğü, göçmenler, sağlık hizmetleri yasası gibi pek çok tartışmalı konu başlığında önemli kararlarda söz sahibi olacak.

Başkan Trump daha önce de Anayasa Mahkemesi yargıçlığına Neil Gorsuch ve Brett Kavanaugh’yu aday göstermiş, her iki aday hararetli geçen oturumların ardından Senato onayı alarak göreve başlamıştı.

Üç kadın aday öne çıkıyor

Başkan Trump’ın Anayasa Mahkemesi yargıçlığı için aday listesinde üç isim öne çıkıyor. Trump’ın Cumhuriyetçiler’in Senato’daki lideri Mitch McConnell ile yaptığı telefon görüşmesinde, Barrett ve Lagoa’nın öne çıkan isimler olduğunu belitti.

Orta Atlantik bölgesinde 4. Temyiz Mahkemesi yargıcı Allison Jones Rushing’in adını da gündeme getirdi. Üç isim de ABD’deki muhafazakar hukuk çevrelerinden büyük destek görüyor.

Bu üç isim arasında daha önceki atamasında Senato’dan en rahat onay alan Lagoa oldu. Lagoa, 15’e karşı 80 oyla onaylanmıştı. Lagoa, 2019 yılında federal yargıç olmadan önce, Florida eyaleti Anayasa Mahkemesi’nde görev yapan ilk Küba kökenli kadın yargıçtı.

Başkan Trump, Lagoa için “Olağanüstü bir insan. Kendisinden çok bahsettiler. Latin kökenli ve çok saygın biri” dedi. Barrett ve Rushing ise temyiz mahkemelerine atanırken Demokratlar’ın itirazıyla karşılaşmışlardı.

Barrett, Trump tarafından 2017 yılında temyiz mahkemesine aday gösterilmeden önce, ABD’deki en saygın Katolik üniversitelerden biri olan Notre Dame Üniversitesi’nde 15 yıl hukuk dersi verdi. Demokratlar Barrett’in adaylığına karşı çıkarken, dinin yargıcın hayatında oynadığı role ilişkin endişelerini dile getirmiş, Barrett’ın Notre Dame’da öğrencilere söylediği “Hukuk kariyeri bir amaca yönlendiren bir araçtır. O amaç da Tanrı’nın Krallığı’nı inşa etmektir” sözleri onay sürecinde tartışmaya yol açmıştı.

Barrett, Cumhuriyetçiler tarafından güvenilir bir muhafazakar ve ABD’de kürtajı yasal hale getiren 1972 tarihli yasanın ilerde değiştirilmesi sürecinde önemli bir potansiyel oy olarak görülüyor.

Barrett, temyiz mahkemesine atanması sürecinde yapılan Senato’daki onay oturumunda, Anayasa Mahkemesi’nin önceden aldığı bütün kararlarla oluşan içtihadına istisnasız uyacağını ve ABD’de kürtaj hakkı tanıyan Roe v. Wade kararı gibi mahkeme kararlarını içtihat hukuku olarak değerlendireceğini söylemişti.

Barrett, “Kendi kişisel görüşlerimi asla hukuka yansıtmam” demişti. Bununla birlikte Barrett’in, yargıçların kürtaj kararı gibi kararlarda Anayasa Mahkemesi içtihadını onaylamak zorunluluğunun olmaması gerektiğini savunduğu da biliniyor.

38 yaşındaki Allison Rushing de, temyiz mahkemesi yargıçlığı onayını, Cumhuriyetçiler’in desteği ve Demokratlar’ın itirazıyla parti çizgisinde sonuçlanan bir oylamayla almıştı. Demokratlar, medeni haklar gruplarıyla eşcinsel haklarını savunan gruplar Rushing’in adaylığına karşı çıkmıştı. Bu gruplar, Rushing’in merkezi Arizona’da bulunan ve kar amacı gütmeyen muhafazakar Özgürlüğü Savunan İttifak adlı kuruluşta staj yapmış olmasını gündeme getirmişti.

Bu kuruluş, Anayasa Mahkemesi’nde görülen bir davada iki eşcinselin evlendiği bir düğün töreni için pasta yapmama hakkını savunan Coloradolu bir pastacıyı savunmuştu. Aynı kuruluş, bir şirket sahibinin dini inançları sebebiyle çalışanların sağlık sigortasının doğum kontrolü kapsamamasının önünü açan bir davaya da müdahil olmuştu.

Cumhuriyetçiler ve Demokratlar arasında anlaşmazlık

Demokratlar Pazar günü yaptıkları açıklamalarda, 2016 yılındaki başkanlık yarışında, Cumhuriyetçiler’in dönemin başkanı Barack Obama’nın Anayasa Mahkemesi yargıcı adayını oylamayı reddettiklerini gündeme getirdi. Cumhuriyetçilerse bu yılın farklı olduğunu savundu.

Senato Cumhuriyetçi Çoğunluk Lideri McConnell, Başkan Trump'ın belirleyeceği adayın Senato'da oylanması için yeterli zamanın olduğunu belirtti.

Trump’a destek veren iki Cumhuriyetçi senatör, Pazar günü katıldıkları televizyon programlarında, ABD Başkanı tarafından belirlenecek aday için Fox News Sunday’e konuşan Arkansas senatörü Tom Cotton, “Gecikme olmadan süreci ilerleteceğiz” dedi.

Teksas Senatörü Ted Cruz da, Anayasa Mahkemesi’ne dokuzuncu yargıcın seçimden önce atanmasının, Kasım ayında tartışmalı bir seçim olması halinde baş gösterebilecek anlaşmazlıklara ilişkin olası kararlarda 4-4 gibi kararsız bir oylama sonucunun önlenmesi için gerekli olduğunu savundu.

Ted Cruz, seçim sonuçlarının birbirine yakın çıkması halinde, tıpkı 2000 yılında olduğu gibi anayasal bir kriz çıkması ihtimalinin olduğunu dile getirdi. 2000 yılındaki seçimlerde, Anayasa Mahkemesi’nin aldığı kararla kritik Florida eyaletinde oyların yeniden sayımı durdurulmuş ve seçimi Demokrat Al Gore karşısında Cumhuriyetçi George W. Bush kazanmıştı.

Demokrat Senatör Amy Klobuchar ise Meet the Press programına verdiği röportajda, “Halk başkanı seçer. Başkan da yargıcı. Bu süreç böyle işler. Bunu 2016 yılında kendileri başlattılar ve şimdi de sözlerine sadık kalmak zorundalar” diye konuştu.

Aynı programa katılan Cumhuriyetçi Wyoming Senatörü John Barrasso, onay sürecine ilişkin Demokratlar’ın eleştirilerine itiraz etti, “Şunu açık şekilde söyleyelim. Durum bunun tam tersi olsa, yani Senato ve Beyaz Saray Demokratlar’da olsa, şu anda Anayasa Mahkemesi’ne bir yargıç daha atamak için uğraşıyor olurlardı” dedi.

Anayasa Mahkemesi yargıçlığına Ruth Bader Ginsburg’ü 1993 yılında aday gösteren eski Başkan Bill Clinton’ın eşi ve Demokrat Parti’nin 2016 yılındaki başkan adayı Hillary Clinton, “Cumhuriyetçiler’in Trump’ın yargıç adayını seçimden önce onaylama çabasının sorunlu bir onay sürecinin belirtisi” olduğunu söyledi.

Pazar günü Meet the Press programına katılan Hillary Clinton, “İktidar hırsı, Başkan Trump’ın kişisel hırsı ve Mitch McConnell’ın kurumsal kazanım elde etme hırsı kurumlarımızın altını oyuyor” ifadelerini kullandı.

VOA