Trump'ın görevden alınma soruşturması: ABD başkanları için azil süreci (impeachment) nasıl işliyor?

ABD'de başkanların azil süreci nasıl işliyor, karar nasıl alınıyor?

Editor

Aralık 18, 2019 - 13:20

Trump'ın görevden alınma soruşturması: ABD başkanları için azil süreci (impeachment) nasıl işliyor?

ABD Temsilciler Meclisi, Başkan Donald Trump ile ilgili yürütülen azil sürecinin devam edip etmemesiyle ilgili oylamayı bugün yapacak.

Trump hakkında Ukrayna Cumhurbaşkanı Vladimir Zelenskiy'den eski Başkan Yardımcısı ve Demokrat başkan aday adayı Joe Biden ile ilgili yolsuzluk soruşturması açmayı istediği iddiaları nedeniyle kanuna aykırı davrandığı gerekçesiyle azil soruşturması başlatıldı.

Bugün yapılacak oylamada Trump'le ilgili sürecin Senato'ya sevk edilip edilmemesine karar verilecek. Senato'ya sevk edilmesi halinde "mahkeme" tarzı bir süreç yaşanacak. Başkan'ın görevden alınması için Senato'nun üçte iki çoğunlukla karar vermesi gerekiyor.

Trump hakkında daha önce Rusya'nın ABD'de 2016'da yapılan başkanlık seçimlerine müdahale ettiği iddialarıyla ilgili yürütülen soruşturma sonucunda azil sürecinin başlatılabileceği belirtiliyordu. Ancak soruşturmada Trump'ın suç işlediği konusunda kesin bir kanı oluşmadığı için süreç de başlatılamamıştı.

Temsilciler Meclisi'nin Demokrat Başkanı Nancy Pelosi, süreci başlatırken yaptığı açıklamada Trump'ın "hesap vermek zorunda olduğunu" söyledi.

Azil sürecini başlatan iddiaların odağında Trump'ın kısa bir süre önce Zelenskiy ile yaptığı telefon görüşmesi yer alıyor. İddialara göre, Trump, Zelenskiy'den Biden ve oğlunun Ukrayna'daki şirketiyle ilgili yolsuzluk soruşturması açmasını istedi.

Trump, Zelenskiy ile görüşmesinde Biden konusunu gündeme getirdiğini kabul ediyor ancak yolsuzluk soruşturması istediğini reddediyor. Beyaz Saray, bugün konuşmanın sansürsüz ve tam deşifresini yayınlayacağını açıkladı.

ABD'de başkanların azil süreci nasıl işliyor, karar nasıl alınıyor?

ABD Anayasası, Kongre'ye başkanın üç kategoriden en az birince suç işlemesine kanaat getirilmesi halinde görevden alma yetkisi veriyor.

Bu suçlar; ABD'nin düşmanı olan bir ülkeye yardım etmek olarak tanımlanan "ihanet", siyasi fayda karşılığında para ya da hediye kabul etmeyi içeren "rüşvet" ve "ağır ve vahim suç" işlemek ya da "başka kötü davranışta" bulunmak olarak sıralanıyor.

"Ağır ve vahim suç ya da başka kötü davranış" ile tam olarak neyin kast edildiği ise yasalarda yer almıyor.

Bu nedenle ABD'li anayasa hukuku uzmanları, son kategoriye ne tarz eylemlerin girdiğinin net olmadığını belirtiyor.

Uzmanlara göre, genellikle bu kategorideki eylemlerde, kamuoyunun genelini doğrudan etkileyen ağır bir suçun işlenmesi ya da başkana duyulan güvenin ciddi şekilde kırılması kriterleri aranıyor.

Bugüne kadar, üç başkan hakkında Kongre'de görevden azil süreci (impeachment) başlatıldı. Ancak tarihte bu süreç sonunda Kongre tarafından azledilen ve görevden alınan bir başkan yok.

Azil süreci aslında ABD'nin kuruluşu sırasında İngiltere'den uyarlanan bir sistem. Bu süreç; herhangi bir yargı sürecinde olduğu gibi yargılama, hüküm ve cezalandırma aşamalarından oluşuyor.

ABD'de başkanın azil sürecinin tüm aşamaları Kongre'de gerçekleşiyor.

Önce Temsilciler Meclisi, sonra Senato

Sürecin başlatılması için ABD Kongresi'nin iki kanadından biri olan Temsilciler Meclisi'nde herhangi bir üye başkan hakkında azil süreci başlatmak için girişimde bulunabiliyor.

Bu başvuru daha sonra Temsilciler Meclisi Adalet Komitesi'nin önüne gidiyor. Burada azil sürecinin devam edip etmeyeceği kararı oy çokluğuyla alınıyor.

Bugüne kadar birçok başkan hakkında bireysel olarak azil süreci başlatma başvurusu yapıldı. Ancak bu başvurular genellikle Adalet Komitesi'nde reddedildi ve süreç de bu aşamada noktalandı.

Adalet Komitesi'nin onay vermesi halinde bir de Temsilciler Meclisi'nde oylama yapılıyor.

Salt çoğunluğun kabul etmesi durumunda da azil süreci Senato'da devam ediyor.

Burada ise davaya benzer bir süreç işletiliyor.

Başkanın azledilme talebine ilişkin kanıtlar ortaya konuyor, tanıklar dinleniyor. Başkan da ayrıca kendi savunmasını yapıyor.

Senatörler de jüri görevi üstlenerek, nihai kararı veriyor. Bir başkanın azledilmesi için Senato'da üçte iki çoğunluk gerekiyor.

Üç başkan için azil süreci başlatıldı

Bugüne kadar üç başkan hakkında son kategori kapsamında, yani "ağır ve vahim suçlar" veya "diğer başka suçlar" çerçevesinde azil süreci başlatıldı.

Bu başkanlardan ilki olan Andrew Johnson hakkında 1868 yılında, görevi Kongre tarafından çıkarılan bir yasayla teminat altına alınan dönemin Savaş Bakanı Edwin McMasters Stanton'ı yasaya aykırı bir şekilde görevden aldığı için azil süreci başlatıldı. Ancak Johnson, Senato'da üçte iki çoğunluk sağlanamayınca görevinde kaldı.

Bundan 106 yıl sonra ikinci kez bir başkan için azil süreci başlatıldı. Bu kez de 1972'de Cumhuriyetçi Başkan Richard Nixon, hakkında kendisine yakın bazı kişilerin Watergate iş merkezindeki Demokrat Parti'nin ofisine dinleme cihazı yerleştirdiğinin ortaya çıkmasıyla patlak veren skandalda yargıyı yanıltmak ve delil karartmakla suçlandı.

Ancak süreç tamamlanmadan Nixon görevinden istifa etti. O dönemde yaygın olan kanı Nixon istifa etmeseydi, zaten azledileceği yönündeydi.

Nixon'dan 27 yıl sonra bu kez Demokrat Başkan Bill Clinton hakkında Beyaz Saray stajeri Monica Lewinsky ile yaşadığı ilişkiyle ilgili yeminli ifadesinde yalan söylediği iddiasıyla azil süreci başlatıldı. Clinton, Senato'da yapılan oylama sonunda beraat ederek, görevinde kaldı.