Türkiye’de Üçüncü Sandık İhtimali Rafa mı Kalkıyor?

ANKARA — 

ANKARA - Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı Seçimi ve Genel Seçimler ile birlikte, başörtüsü serbestliğine güvence sağlanması gerekçesiyle anayasa değişikliği teklifiyle ilgili halk oylaması yapılması olasılığının rafa kalktığı ihtimali tartışılıyor.

AKP-MHP’nin başörtüsü serbestliğinin yanısıra “kadın-erkek birlikteliği” şeklinde aile tanımı yapılmasına ilişkin anayasa değişikliği teklifi görüşmeleri, TBMM Anayasa Komisyonu’nda tartışmalı başladı.

Komisyon toplantısında, CHP ve İyi Parti’nin başörtüsü serbestliğiyle ilgili maddede değişiklik yapılması gerektiğine ilişkin verdikleri ortak önerge ise AKP-MHP’nin oy çokluğuyla kabul edilmedi. Bunun üzerine CHP ve İyi Parti’li vekiller, Komisyon toplantısını terk etti.

Daha sonra, HDP’nin zaten katılmama kararı aldığı Komisyon toplantısında, muhalefet temsilcisi hiçbir vekil yokken yapılan oylamada AKP-MHP’nin anayasa değişikliği teklifi oy çokluğuyla kabul edildi.

Anayasa değişikliği teklifi, TBMM’deki sandalye çoğunluğu itibariyle zamanlamasını AKP-MHP’nin belirleyeceği şekilde Meclis Genel Kurulu’nda ele alınacak. Muhalefet cephesince yapılan değişiklik önerisi kabul görmediği için AKP-MHP’nin sunduğu şekliyle Anayasa değişikliği teklifi oylanacak.

İktidardaki Cumhur İttifakı’nın imzacı vekillere göre 336 oyu bulunduğu için, teklifi halk oylamasına götürmek için gerekli 360 vekil oyun TBMM Genel Kurulu’nda nasıl sağlanacağı merak konusu. TBMM’deki sandalye aritmetiğine bakıldığında, AKP’nin ve dolayısıyla Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın anayasa değişikliği teklifini halk oylamasına götürebilmesi düşük ihtimal görünüyor.

Meclis’te halkoylaması için 23 vekil desteği olacak mı?

TBMM’de bugün itibariyle toplam 579 milletvekili var. Sandalye dağılımı itibariyle AKP’nin 286 vekili ve MHP’nin 48 vekili halkoylaması kararı için yeterli değil. Teklifteki imzacılar BBP lideri Mustafa Destici ile Bağımsız İstanbul Milletvekili Fatih Mehmet Şeker ile birlikte 336 oy sözkonusu. Bunlara ek olarak muhalefet cephesindeki Saadet Partisi Milletvekili Abdülkadir Duman’ın teklife imza desteği oldu. Dolayısıyla AKP iktidarı, halkoylaması sınırına ulaşılması için 23 vekil desteği arayacak.

Meclis’te CHP’nin 134, İyi Parti’nin 37, HDP’nin 56, Türkiye İşçi Partisi’nin (TİP) 4, Memleket Partisi’nin 2, Demokrat Parti’nin 2 milletvekili bulunuyor. Zafer Partisi, DEVA Partisi, Demokratik Bölgeler Partisi ve Yenilik Partisi’nin birer milletvekili var.

TBMM’deki siyasi partilerden HDP’nin tutumu Anayasa Komisyonu öncesinde kesinleşti ve HDP Grup Başkanvekili Meral Danış Beştaş “hayır” oyu vereceklerini açıkladı. Demokratik Bölgeler Partisi temsilcisi Salihe Aydeniz’in de HDP’yle “hayır” oyu vereceği öngörülüyor.

Türkiye İşçi Partisi (TİP) de, ilk günden beri anayasa teklifine karşı olduğunu açıklamıştı.

İlk olarak İYİ Parti'den seçilen imzacı bağımsız vekil Şeker dışındaki diğer bağımsız vekiller Teoman Sancar ile Aykut Erdoğdu CHP’den ayrılmak zorunda kalmıştı. Tuma Çelik ise, HDP’den ayrılmak zorunda kalmıştı. Dolayısıyla bu isimlerce “hayır” oyu tutumu alınacağı tahmin ediliyor.

Özdağ oyunu açıklamadı, Yılmaz “hayır” dedi

Zafer Partisi Genel Başkanı ve İstanbul Milletvekili Ümit Özdağ ise, VOA Türkçe’nin sorusu üzerine “Kemal Kılıçdaroğlu, Erdoğan’a pas verdi, sahadan golü kendisi çıkartsın” diyerek, anayasa oylamasında “gizli oy” ilkesini anımsattı. Bu nedenle Özdağ, oyunu açıklamayacağını söyledi.

Yenilik Partisi Genel Başkanı ve Ardahan Milletvekili Öztürk Yılmaz, “Erdoğan’ın tamamen din istismarcılığı yaparak iktidarda kaldığını düşünüyorum. İslam dinini ve Müslümanlar'ı kullandığı için bu anayasa teklifiyle yine benzer şekilde tutum almasına izin vermeyeceğim. İsveç’te Kuran-ı Kerim’i yakan serseriye tepki gösterilmesine rağmen ‘bakara-makara’ diyen kişiyi büyükelçi yaptığı unutulmamalı, dolayısıyla Kuran ile dalga geçilmesi durumunda hassasiyet göstermedi. Bu çerçevede bu anayasa değişikliği teklifine kesinlikle ‘hayır’ diyeceğim” dedi.

CHP ve İyi Parti “hayır” oyu açıklaması yaptı

CHP ve İyi Parti, TBMM Anayasa Komisyonu’nda Salı günü ortaklaşa sundukları değişiklik önergesi kabul edilmemesinin ardından ayrı ayrı Genel Kurul’daki oylamada “hayır” oyu verecekleri kararını kamuoyuna açıkladı.

TBMM Anayasa Komisyonu’nun CHP’li üyeleri Genel Başkan Yardımcısı Bülent Tezcan, İstanbul Milletvekili İbrahim Kaboğlu, Bartın Milletvekili Aysun Bankoğlu, Mersin Milletvekili Ali Mahir Başarır, Ankara milletvekilleri Levent Gök ve Murat Emir, konuyla ilgili açıklama yaptı.

Tezcan, “Onların metninde ‘Başını örtmesi’ diye yazmışlardı, ‘Başını örtmesi ya da örtmemesi dahil olmak üzere’ yazılmalı önerisi sunduk. Sadece başını örtenlerin endişe içerisinde olduğunu düşünerek anayasa yapılmaz. Başını örtmek istemeyenler de endişe içerisinde hissediyorsa onları da kucaklayacak bir düzenleme yapalım. Bizim teklifimiz budur, bu teklife AK Parti ve MHP’li komisyon üyeleri hayır dediler. Bu tarihsel fırsat, iktidarda bulunan Cumhur İttifakı’nın siyasi hırsına heba edilmiştir” dedi.

Tezcan, “AK Parti, Cumhur İttifakı, Erdoğan’ın o meşhur ‘gollük pas’ sözüyle aslında bu meseleyi çözmek değil, istismar etme konusunda kararlı olduğunu gösterdi. Kızlarımızın, kardeşlerimizin, analarımızın başörtüsü meselesini futbol maçındaki kavramlarla tarif etmeye başladı, birbirleriyle yarışan takımlar, gol, pas gibi kavramlarla bu meseleyi istismarda nasıl sınır tanımayacağını çok net biçimde gösterdi. Kızlarımız, kardeşlerimiz, analarımız; başını örtmek ya da örtmemek istemeyenler, kılık kıyafetine karışılmasını istemeyenler, kılık kıyafetlerinin siyasetin malzemesi olmasından rahatsız olan bütün vatandaşlarımıza sesleniyoruz; güvenceniz biziz, korkmayın. 14 Mayıs’ta ‘Yeter söz milletin’ diyecek bu milletimiz, inşallah 14 Mayıs’ta iktidara geleceğiz. Altılı Masa’nın cumhurbaşkanı adayı Cumhurbaşkanı olacak, milletimizin desteğiyle bu istismarcı anlayışın parlamentodaki etkisini ortadan kaldıracağız. Haklarınızın güvencesi biziz, hiç endişe etmeyin. Biz bundan sonra bu şekliyle bu teklife artık Genel Kurul’a indirseler de herhangi bir biçimde destek vermeyiz” diye konuştu.

İyi Parti Grup Başkanvekili Erhan Usta, beraberinde Komisyon üyesi Feridun Bahşi ile birlikte yaptığı açıklamada, “Tarih Cumhur İttifakı’nı asla affetmeyecek. 500’ün üzerinde bir kabul oyuyla, Genel Kurul’da kabul edilmesi mümkün olan başörtüsü serbestisi, Cumhur İttifakı’nın bu tutumu ile reddedilme durumuna gelecek. 360’ın altında kalacak ve bu değişiklik, gerçekleşmeyecek. Bu değişikliğin mükemmel bir şekilde hem başını örtenlerin hem de başı açık olanlara teminat sağlayacak, onların din ve vicdan hürriyetini teminat altına alacak şekilde geçirilmesi fırsatını ellerinin tersiyle ittiler. Asgari 510 milletvekili ile başörtüsü anayasal değişikliği teklifinin Meclis Genel Kurulu’ndan geçme imkanını da ellerinin tersiyle itmiş oldular Bu meselenin çözülmesinden özellikle AK Parti korkmuştur” dedi.

Sözlerinin devamında, “AK Parti’nin getirdiği teklif, başını örten insanları veya dindar insanları bu anlamda korumuyor” diyen Usta, “‘Dini inancı sebebiyle başını örtmesi ve tercih ettiği kıyafeti…’ dediğiniz andan itibaren; dini inanç sebebiyle tercih ettiği kıyafet serbest, ama diğer kıyafetlerin yasaklanması gibi bir durumla karşı karşıya kalabiliriz. Biz istiyoruz ki başını örten de örtmeyen de bu toplumda bu hakka sahip olsun ve bu konuda kimse sorgulanmasın istiyoruz” ifadesini kullandı.

Kadın örgütleri: "Eşitlik ve laiklik ilkesini malzeme yaptırmayın"

Eşitlik için Kadın Platformu (EŞİK) ise, örgütlü onlarca kuruluş adına ve bu teklife ‘tartışmasız hayır’ diyen yüzlerce kadın adına muhalefet vekillerini TBMM Genel Kurulu’ndaki oylamaya katılmama çağrısında bulunduklarını açıkladı.

EŞİK’ten yapılan açıklamada, “Muhalefet partilerince bu konuda gösterecekleri kararlı duruşun; eşitlik, temel insan hakları ve hukukun üstünlüğü ilkelerine dayalı; laik ve demokratik ve toplumsal barışın egemen olduğu bir geleceğin inşa edilmesinin teminatı olarak görüyoruz. Tüm muhalefet partilerinin, kararlı tutumlarını sürdürmelerini, iktidarın oyununu Genel Kurul’da yapılacak oylamaya katılmayarak bozmalarını bekliyoruz. Tüm milletvekillerine hatırlatıyoruz; başörtülü başörtüsüz tüm kadınların beklentisi kıyafetlerine karışmamanız, siyaset malzemesi haline getirmemeniz, Anayasa’daki ayrımcılık yasağını uygulamanız ve uygulatmanızdır. Cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği ayrımcılığı yapmamanız, yaptırmamanızdır. Eşitlik ve laiklik ilkesinin, temel haklarımız ve hayatlarımızın seçim malzemesi yapılmasına izin vermeyin. Meclis Genel Kurulu’nda iktidarın Anayasa değişikliği teklifi oylamasına katılmayın” denildi.

AKP’nin anayasa değişikliği teklifinde neler öngörülüyor?

TBMM Genel Kurulu gündemindeki Anayasa değişikliği teklifinde, “din ve vicdan hürriyeti” başlıklı 24. maddeye, “temel hak ve hürriyetlerin kullanılması ile kamu veya özel kesim tarafından sunulan mal ve hizmetlerden yararlanılmasının, hiçbir kadının başının örtülü veya açık olması şartına bağlanamayacağı” ve “hiçbir kadının dini inancı sebebiyle başını örtmesi ve tercih ettiği kıyafetinden dolayı eğitim ve öğrenim, çalışma, seçme, seçilme, siyasi faaliyette bulunma, kamu hizmetlerine girme ile diğer herhangi bir temel hak ve hürriyeti kullanmaktan ya da kamu veya özel kesim tarafından sunulan mal ve hizmetlerden yararlanmaktan hiçbir surette yoksun bırakılamayacağı ve bu nedenle kınanamayacağı, suçlanamayacağı ve herhangi bir ayrımcılığa tabi tutulamayacağı” hükümlerinin eklenmesi öngörülüyor.

Başörtüsü serbestliğine güvence gerekçeli bu hükümlerin yanısıra “Ailenin Korunması ve Çocuk Hakları” başlıklı 41. maddeye ise “evlilik birliğinin ancak kadın ile erkeğin evlenmesi ile kurulabileceği” yönünde tanım eklenmesi öngörülüyor. Bu tanımın eklenmesi özellikle LGBTİ bireylere karşı tutum alma olarak yorumlanıyor.

Yıldız Yazıcıoğlu / VOA