Birleşmiş Milletler nükleer gözlemcisi Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA), İran'ın nükleer programı ile ilgili son gelişmeleri değerlendiren iki rapor yayınladı. 

İlk rapora göre İran toplam uranyum stokunu son üç ayda bin kilogram daha arttırdı ve ajansın deneyimli denetçilerinin nükleer programını izlemesini engellemeye devam ediyor.

Rapor ayrıca, Haziran 2022'de kaldırılan güvenlik kameraları da dahil olmak üzere daha fazla izleme ekipmanının yeniden kurulmasında şu ana kadar hiçbir ilerleme kaydedilmediğine de dikkat çekti.

İkinci bir gizli raporda ise Tahran'ın potansiyel nükleer tesis olarak ilan etmediği Varamin ve Turkuzabad'da tespit edilen insan yapımı uranyum parçacıklarının varlığını açıklamak üzere taleplere yanıt vermediği bildirildi.

İran'ın toplam zenginleştirilmiş uranyum stoku ne kadar?

UAEA üç aylık raporunda 10 Şubat itibariyle İran'ın toplam zenginleştirilmiş uranyum stokunun 5,5 bin kilogramı geçtiğini ve Kasım 2023'teki son üç aylık rapordan bu yana yaklaşık bin kilogram arttığı tahminini yürüttü.

Ajans ayrıca, İran'ın yüzde 60 saflığa kadar zenginleştirilmiş tahmini 121,5 kilogram uranyuma sahip olduğunu ve bunun Kasım 2023'teki son rapordan bu yana 6,8 kilogramlık bir düşüşe işaret ettiğini belirtti.

Bu düşüşün, İran'ın son haftalarda yüzde 60 oranında zenginleştirilmiş uranyumunun bir kısmını daha düşük dereceli malzemeyle seyreltmesinin bir sonucu olduğu ifade ediliyor.

"İran'ın nükleer bomba yapma potansiyeli var"

UAEA'nın tanımına göre, yüzde 60 oranında zenginleştirilmiş yaklaşık 42 kilogram  uranyum, teorik olarak bir atom bombası yaratmanın mümkün olduğu miktar ve yüzde 90'lık silah sınıfı seviyesinin yalnızca bir adım uzağında.

UAEA, İran'ın geçen yıl haziran ve kasım ayları arasında zenginleştirmeyi ayda üç kilograma kadar yavaşlattığını, ancak yıl sonunda bu oranı tekrar dokuz kilograma çıkardığını bildirdi.

UAEA'nın aralık ayında yayınladığı rapora göre İran yüzde 90'lık zenginleştirmeyi başarması halinde üç adet nükleer silah yapımı için yeterli yüzde 60'lık malzemeye sahip.

Washington merkezli kar amacı gütmeyen sivil toplum kuruluşu Nükleer Tehdit İnisiyatifi de İran'ın silah sınıfı malzemeyi üretmek için yalnızca iki haftaya, gerçek bir nükleer silah üretmek içinse bir yıla ihtiyacı olduğu tahminini yürütüyor.

İran ise nükleer çalışmalarının silah üretmek için değil, tıp ve enerji gibi barışçıl amaçlı olduğunda ısrar ediyor.

İran 2019'dan bu yana anlaşmanın şartlarını ihlal ediyor

İran ile 2015 yılında varılan ilk nükleer anlaşma uyarınca, ekonomik yaptırımların kaldırılması karşılığında Tahran'ın uranyumu yalnızca yüzde 3,67 saflığa kadar zenginleştirmesine, 300 kilogramlık bir uranyum stoku bulundurmasına ve uranyum gazını zenginleştirme amacıyla yüksek hızda döndüren makineler olan yalnızca çok basit santrifüjler kullanmasına izin verildi ve UAEA müfettişleri programı izlemekle görevlendirildi.

2018 yılında dönemin Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Donald Trump, ABD'yi anlaşmadan tek taraflı olarak anlaşmadan çekti ve yerine daha güçlü bir anlaşma için müzakere edeceğini vaadi gerçekleşmedi. İran bir yıl sonra anlaşmanın şartlarını ihlal etmeye başladı.

ABD Başkanı Joe Biden, İran'la nükleer anlaşmaya yeniden girmeye istekli birdirse de, anlaşmayı yeniden başlatmak için bir yol haritası bulmaya yönelik resmi görüşmeler Ağustos 2022'de sonuçsuz kaldı.

Özellikle İsrail- Hamas savaşı sonrasında küresel siyasi koşullar değişmesi ve Orta Doğu'da gerilimin artması İran ile nükleer diplomasiyi daha karmaşık hale getirdi.

EURO NEWS