Ukrayna'ya savaşmak için 'yabancı gönüllü' olarak gitmek yasal mı?

Ukrayna'ya savaşmak için 'yabancı gönüllü' olarak gitmek yasal mı?

Rusya'nın Ukrayna'yı işgali birçok ülkede Ruslara karşı ülkenin savunmasına destek olmak isteyen binlerce gönüllüyü harekete geçirdi. Bu amaçla Gürcistan, Kanada, Hindistan, Japonya, İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri gibi birçok ülkenin vatandaşları Ukraynalılara yardımcı olmak için bu ülkeye gitti.

Batılı ülkelerde bu savaşçılar "gönüllü" olarak tanımlanıyor; ancak Rusya yabancı unsurları genel olarak "yabancı paralı asker" olarak değelendiriyor. Moskova, dün Ukrayna'nın batısında Polonya sınırı yakınındaki Yavoriv'e düzenlediği saldırının gerekçesini de buna bağladı. Rusya Savunma Bakanlığı Sözcüsü İgor Konaşenkov, Ukrayna'da Lviv bölgesinde yabancı ülkelerden gelen silah ve askeri teçhizat için depolama üssü kurulduğunu ifade etti ve "yaklaşık 180 yabancı paralı savaşçıyı yüksek isabetli uzun menzilli silahlarla etkisiz hale getirdiklerini" bildirdi.

Rusya'nın işgaline karşı olan ülkeler kendi vatandaşlarının Ukrayna'nın savunmasına destek vermeleri genel olarak bireysel karar olarak değerlendiriyor. Ancak teknik olarak Rusya ile savaş içinde olmayan ülkeler açısından bu tür bir adım her ülkede yasal kabul edilmeyebiliyor. Bu nedenle bazı gönüllülerin ülkelerine geri döndüklerine hukuki sonuçlarla karşı karşıya kalma ihtimali bulunuyor.

Amerikalıların gönüllü olması yasal mı?

ABD Dışişleri Bakanlığı'nın internet sitesine göre ABD vatandaşlarının başka bir ülkenin ordusunda savaşması yasak değil. ABD'nin barış içinde olduğu bir ülkeye karşı subay olarak hizmet vermesi ya da savaşa katılması vatandaşlıktan kendi isteğiyle çıkma sebebi olabiliyor. Yüksek Mahkemenin emsal kararları yabancı bir orduda hizmet vermenin Amerikan vatandaşlığından çıkarılmak için tek başına sebep sayılmayacağına işaret ediyor.

1794 yılında kabul edilen Tarafsızlık Yasası ise Amerikan vatandaşlarının Washington'n barış içinde olduğu bir yabancı hükümete karşı savaşmasını yasaklayarak aykırı davranış durumunda üç yıla kadar hapis cezası öngörüyor.

Bu yasa teknik olarak Rusya'ya karşı savaşmaya giden gönüllülere uygulanabilir. 2014 yılında Gamiya'daki darbe girişimine dahil olan Amerikalılar bu yasaya dayanarak mahkemeye çıkmıştı. Ancak Washington'daki Amerikan Ünversitesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. David Malet'e göre bu yasa modern tarihte çok ender uygulandı. Reuters haber ajansına değerlendirmede bulunan Malet'e göre iç terörizmle bağın olmaması durumunda Ukrayna'ya giden Amerikalıların bu nedenle dava edilmesi ihtimali zayıf.

İngiltere'de durum

Son olarak geçen hafta çarşamba günü güncellenen İngiltere Dışişleri Bakanlığı'nın internet sitesindeki seyahat uyarısına göre Ukrayna'ya savaşmak için seyahat etmek dönüşte dava sebebi olabilir. Ancak ne tür cezalar verilebileceği konusunda bakanlıktan yapılan bir açıklama bulunmuyor.

1870 tarihli Birleşik Krallık Yabancı Asker Kaydı Yasası, vatandaşlarının İngiltere'nin barış içinde olduğu ülkelere karşı savaşan yabancı ordulara katılmasını yasaklıyor, ama bu kural modern çatışmalarda uygulanmadığı belirtiliyor.

İngiltere Dışişleri Bakanı ilk etapta Ukrayna'da savaşmak isteyen gönüllü İngiliz vatandaşlarına destek verdiğini ifade etmiş, ancak daha sonra bu ülkeye yönelik bütün seyahatler konsusunda uyarıda bulunmuştu.

Avustralya'nın yaklaşımı

Avustralya Başbakanı Scott Morrison geçen ay basına yapığı açıklamada yabancı sivil savaşçıların yasal durumundaki belrsizliğe işaret ederek ülke vatandaşların Ukrayna'daki savaşa katılmaması çağrısında bulundu.

Hindistan'ın tutumu

Hindistan İçişleri Bakanlığı'ndan Ukrayna güçlerine katılmak isteyen vatandaşların yasal durumuna ilişkin bir açıklamada bulunulmadı. Hindistan'ın yaklaşımı konusunda fikir verebilecek en yakın örnek 2015 Irak savaşında yaşandı.

2015'te Irak'a gönüllü savaşçılar olarak seyahat eden Hintlerle ilgili olarak bakanlık Delhi Yüksek Mahkemesi'ne Hint vatandaşlarının bir başka ülkenin çatışmasına katılımına izin verilmesinin "Hindistan hükümetinin diğer ülkelerde terörizmi desteklediği iddialaraına yol açabileceği" gerekçesini sunmuştu.

İzin veren ülkeler var mı?

Almanya, Ukraynalıların yanında savaşa katılmak isteyen gönüllüleri dava etmeyeceğini belirtti. Danimarka ve Letonya ise vatandaşlarının gönüllü olmasına izin verdiklerini açıkladı.

Kanada Savunma Bakanı Anita Anand da Kanadalıların gönüllülük kararının "bireysel bir karar" olduğunu söyledi.

Türkiye'deki durum

Türk Vatandaşlığı Kanunu Türkiye'nin savaş halinde bulunması durumunda bazı sonuçlara işaret ediyor.

Buna göre Vatana Bağlılıkla Bağdaşmayan Eylemler'i ifade eden 25inci maddenin c bendi "Türkiye ile savaş halinde bulunan bir Devletin her türlü hizmetinde kendi istekleriyle Hükümetin izni olmaksızın çalışmaya devam etmek" vatandaşlığının kaybettirme ya da çıkarma sebebi olarak sıralanıyor.

Ukrayna'daki bir yabancı bir savaşçı esir düşerse ne olur?

Uluslararası hukuk Rus güçlerinin yabancı esirlere de uyruğuna bakılmaksızın savaş esiri olarak muamele etmesini gerektiriyor. İsrail'deki Lauder Yönetim, Diplomasi ve Strateji Okulu öğretim üyelerinden Daphne Richemond-Barak'a göre bu sebeple Rus askerler esir aldıkları gönüllülere su, yiyecek ve tıbbi tedavi sunmak durumunda.

Ancak Rus haber ajansı TASS'a göre Rusya Savunma Bakanlığı sözcüsü geçen hafta Ukrayna'da savaşan Batılı "paralı askerlerin" yasal savaşan olarak kabul edilmeyeceğini bildirmiş ve bu kişilerin cezai kovuşturma ya da daha kötüsüyle karşı karşıya kalabileceğini ifade etmişti.

Gönüllüler savaştaki hareketlerinden dolayı dava edilebilir mi?

Gönüllüler Ukrayna ordusunun bir üyesi olarak savaştığı için savaştaki hareketleri sebebiyle ülkelerinde cezalandırılma olasılığı düşük. Ancak uzmanlara göre savaş suçları ve benzeri hareketler buna istisna oluşturabilir.

EURO NEWS